Astronauten in moeilijkheden
door Bob van der Sterre
Moscow-Cassiopeia & Otroki vo vselennoy ♦ Dark Star ♦ Wings of the Honneamise
Met de première van de nieuwe Star Wars kunnen we natuurlijk niet achterblijven in deze rubriek. Is er misschien een vier uur durend Hongaars meesterwerk uit 1962 dat Star Wars vooraf ging? Om eerlijk te zijn: nee. Wél zijn er obscure SF-films over astronauten te vinden.
Rip-offs van Star Wars zijn er meer dan genoeg. Hier is bijvoorbeeld een uitzinnige Braziliaanse versie te zien. Niets is meer rip-off dan de Turkse versie. Maar rip-offs horen niet in deze rubriek thuis, dus we verruimen onze blik en kijken naar obscure SF-films over astronauten. Zoals bijvoorbeeld de tandemfilm Moscow – Cassiopeia (1973) en Otroki vo vselennoy (1974): De eerste film gaat over de reis erheen, de tweede film over het verblijf op de planeet, maar in feite is het een lange film van drie uur.
Kinderen in de ruimte
Op aarde komen signalen binnendruppelen uit de omgeving van Schedar, een ster in het sterrenbeeld Cassiopeia. Geniale nerd Victor, amper twaalf, wil er wel heen om de betreffende beschaving te ontmoeten. Omdat de reis heen en weer ongeveer 52 jaar duurt, moeten er kinderen worden gestuurd, legt hij uit.
Zijn leraar ziet er wel wat in. ‘Het enige probleem is dat de tijd op aarde sneller verstrijkt. In die periode is hier vijfhonderd jaar verstreken.’
De Sovjet-overheid bouwt een ruimteschip en benoemt Victor tot expeditieleider. Hij neemt een paar klasgenoten mee. Een grappenmaker met secondelijm – ook klasgenoot – lift mee als verstekeling. Paradepaardje van het ruimteschip is de extra kamer die met een druk op de knop verandert in wat je maar wilt, het Russische platteland dan wel je eigen huiskamer.
Bij Schedar blijkt de planeet te zijn overgenomen door robots, die een wereld zonder emoties hebben geschapen. De oorspronkelijke bevolking leeft in ballingschap. Onze tienerastronauten begrijpen dat ze de robots moeten verjagen om de oorspronkelijke bevolking te kunnen laten terugkeren. Zo makkelijk gaat dat niet.
Niet moeilijk om kritiek te leveren op deze twee films. De kinderen zijn uiteraard niet geweldig als acteurs – maar het had erger gekund. Sommige passages zijn traag. Bovendien neigt de film soms ook iets te veel naar cult, zoals de robots met hun bizarre, swingende discoloopjes.
Maar de film verbijstert soms ook wel weer. Sommige gewichtsloze scènes doen denken aan Kubricks trucage met 2001: A Space Odyssey. Met name dit shot in de gang is verbijsterend. Je ziet opnamen met handheld camera. Hier en daar een paar prachtige SF-beelden. Nog meer inventiviteit had de film goed gedaan.
Opblaasbare tomaat
Geen kinderen, maar vier zich vervelende mannen spelen de hoofdrol in Dark Star (1974). In het Dark Star-ruimteschip zijn de astronauten op zoek naar instabiele planeten om op te kunnen blazen. Een werkje dat ze van de straat houdt, zeg maar. Als ze daar niet mee bezig zijn, zitten ze een beetje te roken in hun ranzige slaapkamer.
Je vraagt je af wie deze prutsers kandidaat heeft gesteld. Of is het de lange reis die ze zo afgestompt heeft gemaakt? We krijgen geen antwoorden. Maar Pinback weet zelfs het eten geven van de alien aan boord te verprutsen (een opblaasbare tomaat met witte stippen).
De film van John Carpenter (Escape from New York, Halloween) en Dan O’Bannon (die ook astronaut Pinback speelt) is het voorbeeld van een lowbudgetruimtefilm met flair. Carpenter deed de regie en muziek, O’Bannon de montage en special effects. Een vriendenproductie.
Het leverde een film op die je op zijn eigen manier moet liefhebben. De groenrode borden, de nauwe gangetjes, knorrende sciencefictiongeluiden, slechte effecten (een muffin-dienblad als ruimtepak), houterige dialogen en filosofisch getinte bommen. Sciencefiction voor stonede hippies.
Toch heeft de film zo zijn eigen stijl en doet zelfs af en toe denken een soort Alien met grapjes. Die link is niet toevallig. O’Bannon bedacht het idee voor Alien naar aanleiding van deze scènes met de opblaasbare tomaat en schreef vervolgens het script voor de SF-klassieker.
Visueel verbluffend
Een stuk serieuzer is Wings of the Honneamise (1987), waar we kijken naar een op Japan (jaren veertig) lijkend keizerrijk. Daar is men al decennia bezig om een bemande raket de ruimte in te schieten.
Niemand gelooft er echt in. De raket is namelijk meer fictie dan werkelijkheid. Er is geen geld, er zijn geen onderdelen. Terwijl het toch handig zou zijn in verband met ‘de Republiek’, de agressieve buurstaat van het Koninkrijk.
Totdat astronaut Shiro op een dag tijdens een briefing zijn collega-astronauten van hun stoelen laat vallen door te zeggen dat hij zich vrijwillig opgeeft als astronaut. Niemand is er echt blij mee. Ze moeten ineens aan de slag. Bovendien moeten de twee generaties, de oude en de jonge, gaan samenwerken. Die oude lui zijn types die over de motoren zeggen: ‘Het zijn mijn kinderen!’
Zijn training, op zijn best, is onbeholpen. ‘Ik verwachtte weinig van je trainingsresultaten, maar het viel mee, misschien overleef je het wel. En heb je wel eens gevlogen?’ ‘Nee. Hoe kom ik aan een vliegtuig?’ ‘Weet ik veel, leen er een van de luchtmacht. Maar maak hem niet kapot!’
Tegenslag alom. Rebellen die sabotage plegen. Politieke spelletjes op de achtergrond. Tot overmaat van ramp krijgt Shiro een oogje op een onversierbare vrouw die niet zoveel heeft met wetenschap, des te meer met religie.
Visueel is Wings of the Honneamise een verbluffende film. Geen wonder, het was tot Akira de duurste animeproductie ooit. De bedachte architectuur, de steden, de kleding, de compleet verzonnen analoge technologie. De aandacht voor detail is immens. Deze film is perfect voor een rustige zondagmiddag, ook om de eigenzinnige muziek van Ryuichi Sakamoto helemaal in je op te kunnen nemen.
De inhoud zet ook aan het denken. Het lijkt alsof de film een ‘foute’ periode uit de Japanse geschiedenis bewust probeert te herscheppen in een eerlijke, romantische variant, ontdaan van nationalisme.
Wat zal het vervolg (Aoki Uru, te verschijnen in 2018) ons brengen? Een film waarvan al sinds 1992 sprake is. Is het toeval dat dat bijna synchroon loopt met de echte pogingen om mensen commercieel de ruimte in te schieten? Als het maar beter afloopt dan met al deze prutsers.
8 januari 2016
