Dracula-overkill in 1979

Dracula-overkill in 1979

door Bob van der Sterre

Nosferatu: Phantom der Nacht ♦ Dracula ♦ Love at First Bite

 

Bela Lugosi’s legendarische rol in Tod Brownings klassieker hangt als een schaduw over elke Draculafilm. Maar in 1979 had iedereen er om een of andere reden schijt aan. In dat jaar verscheen er een overkill aan Draculafilms. De meeste zijn nog genoeglijk ook.

Draculafilms zijn sowieso uitbundig aanwezig in de filmgeschiedenis. Wie weet bijvoorbeeld dat zelfs Jess Franco, toch de grootste pulpmaker van de filmgeschiedenis, ooit een Draculafilm maakte, met Klaus Kinski, Herbert Lom, Soledad Miranda én Christopher Lee? Echt gebeurd (Nachts, wenn Dracula erwacht)!

Werner Herzog’s interpretatie
Klaus Kinski deed ook mee in Nosferatu: Phantom der Nacht. Dat is dan ook de enige overeenkomst. Verder zien we Bruno Ganz en Isabelle Adjani. Dat, in 1979, is al een recept voor succes. En kunstenaar Roland Topor! Wat we dan nog missen is alleen nog onze grote vriend Werner Herzog als… oh ja… dat zat er dik in.

Eerste shot: creepy Mexicaanse mummies. En dan sfeer! Een Draculafilm, maar wel van Werner Herzog. Dus beelden van donkere bossen, mysterieus tegenlicht, rare klokken. Combineer dat met stemmige muziek en een kalm tempo. De film verliest wat vaart tegen het einde maar het is een allerbeste cinematografische interpretatie van het verhaal.

Herzog en zijn voorliefde voor moeilijke producties: zestien locaties werden voor deze film gebruikt. Een grote rol voor Nederland, met Schiedam, Delft en Oostvoorne in de rol van Wismar. En dan al die verwijzingen naar de zwijgende film. Want dit was ook nog eens bedoeld als een eerbetoon aan Murnau’s klassieker Nosferatu. Kinski lijkt echt op een neefje van Max Schreck en Adjani heeft het met ogen sprekende gezicht van een zwijgende filmdame.

Wat een belevenis moet dat zijn geweest: Klaus Kinski die elke dag vier uur make-up moest ondergaan en daarna nog moest acteren. Dus van geduldig en vriendelijk (bij de make-upartiest) naar een pain in the ass (bij de rest). Herzog, subtiel als altijd: ‘Zelfs de ratten luisterden beter dan Kinski.’ En dat dus in een Duits- en Engelstalige versie! De echte Herzogiaan bekijkt ze allebei.

Frank Langella in volle glorie
Liefhebbers noemen ook vaak een andere legendarische Dracularol: Frank Langella’s Dracula in de gelijknamige film uit uiteraard 1979. Hij is in goed gezelschap met Laurence Olivier als Van Helsing, Donald Pleasance als Jack Seward, Jan Francis als Mina van Helsing en Tony Haygarth als Renfield.

Ja, Langella is inderdaad steengoed in deze rol. Zijn stem is prachtig. En zijn ogen slurpen de aandacht op. Bovendien heeft hij een kwaliteit om zowel warm en charmant te zijn als ijskoud en kil. Langella is al decennia een belangrijke bijrolspeler (denk aan zijn geweldige bijrol in The Ninth Gate) maar het is mooi om hem eens in volle glorie te zien. Hij had de rol ook al gespeeld op Broadway en die rol motiveerde de producer om de film te gaan maken.

De film heeft dat ruwe van deze tijd, die nadruk op sfeer, warme, gouden en zwart-witte kleuren (die volgens regisseur Badham goed pasten bij het oproepen van de romantiek). Dat oogt verrassend modern. En dan ook die onheilspellende, bombastische muziek. Zelfs de special effects zien er modern uit!

Een Dracula zonder vampierhoektanden? Klinkt als hoe Guy Ritchie een Draculafilm zou maken (‘De echte Draculaliefhebbers weten dat dit meer de realiteit benadert’). Dit is vooral een bewijs dat budget soms goed besteed is. Een showcase van het talent van de director of photography, Gilbert Taylor.

En niet te vergeten Laurence Olivier als de Nederlandse onderzoeker Van Helsing. Welke andere Britse acteur zou zoveel moeite steken in een realistisch Nederlands-Engels accent. Woorden als suck (suk), purpose (purpus), blood (blot), done (dun) spreekt hij met een echt Nederlands accent uit. ‘Wie niet to kestj det boot.’

Eén stroomstoring en het worden beesten
Love at first bite is heel anders. Een vriendelijke komedie. Geen Airplane-achtig komisch meesterwerk maar prima te doen voor als je niet in zo’n kritische stemming bent. ‘Vergeet niet, zonder mij zal Transsylvanië even gezellig zijn als Boekarest… op een maandagavond.’

In 1979 is Dracula niet populair meer in Roemenië. Communisten eisen zijn kasteel op voor het volk. ‘Verzamel je aristocratische rotzooi en donder op!’ Dan maar zijn lievelingsmodel in New York bezoeken, Cindy Sondheim, waarvan hij denkt dat ze de reïncarnatie van Mina Harker is.

Susan Saint James en George Hamilton zijn best entertainend als duo. Zij is een warrige moderne New Yorkse vrouw. ‘Misschien kunnen we naar mijn huis… of jouw huis. Whatever. Kan niet geloven dat ik dat net gezegd heb.’ En: ‘Oh, ben je me in de nek aan het bijten, dat is zo kinky.’

George Hamilton laat zich lekker gaan in een droogkomische versie van Dracula – juist door nauwelijks expressie te tonen en zijn wenkbrauwen het werk te laten doen.

Ook komedies kunnen oog hebben voor geschiedenis. Hamiltons Dracula heeft een sterk accent. Een parodie op Bela Lugosi’s accent in de originele Dracula (en het lijkt er echt op). Renfields lach is ook weer een verwijzing naar die film (hier het origineel).

Tegelijkertijd wil de film hip zijn. Inmiddels zwaar gedateerde verwijzingen als de naam Nadia Comaneci (toen wereldberoemd turnster uit Roemenië), een scène in een disco of de opmerking over de black-outs van die tijd in New York. ‘Eén stroomstoring en het worden beesten, allemaal.’

Hamilton was het type charmant acteur, wiens filmcarrière zich op zeker moment meer buiten het doek afspeelde dan erop, zoals het veroveren van de dochter van president Lyndon Johnson en beste vrienden worden met Imelda Marcos, tot hij met deze zelfgeproduceerde film weer iets óp het doek deed.

‘De duivel’
En als bonus moeten we ook op zijn minst een obscure Roemeense Draculafilm noemen. In Vlad Tepes – ook van 1979 – zien we waar Dracula op gebaseerd is, namelijk Vlad Tepes, leider van Walachije. We zien hoe hij het opneemt tegen vijanden, dezelfde als die hem hadden opgeleid om als stroman te fungeren: de Turken. Zijn trademark: het op palen spietsen van mensen. Het is bizar om deze uitermate ranzige eigenschap in deze film vertaald te zien worden naar dapper gedrag.

Dracula was Vlads bijnaam (‘de zoon van Dracul’, naar de adelorde waar zijn vader lid van was). Maar… in modern Roemeens betekent ‘dracul’ ‘de duivel’.

En omdat de cirkel naar het verleden hiermee is rondgemaakt, tot slot nog even dit, een intro waarvan je bijna tranen in je ogen krijgt van de schoonheid ervan.

 

12 november 2017

 

Nosferatu: Phantom der Nacht

 

 

Alle Camera Obscura