Eigenwijze ministaatjes
door Bob van der Sterre
Passport to Pimlico ♦ The Mouse That Roared ♦ The Wicker Man
Een van de leukste dingen die je kunt doen met film is fantaseren. Zoals fantaseren over ministaatjes met compleet andere regels. Er zijn er niet veel, maar toch een paar, voornamelijk uit Groot-Brittannië.
Na het ontploffen van een bom ontdekt men een schat in de grond van de Londense wijk Pimlico. In die schat vinden ze ook een oud verdrag tussen Pimlico-voorgangers en de Bourgondiërs. De rechter die de schat wil verdelen is stomverbaasd. ‘Je bedoelt dat deze mensen Bourgondiërs zijn?
Een kans om je eigen staat te maken, wie laat die liggen? Geen halve maatregelen bij de kersverse Bourgondiërs. Douaneposten, paspoorten, een eigen munteenheid. Je kunt je eigen wetgeving verzinnen. ‘Dit is Bourgondië, hier bepaal ik hoe laat de bar dicht gaat.’
Volkse mensen
Het klinkt geweldig maar het is al snel een stuk minder leuk als zwarte marktverkopers massaal gebruik maken van de wetteloosheid in het ministaatje. Een soort San Marino midden in Londen. De Engelsen zelf weten er ook geen raad mee. Op het bordje van welke minister ligt dit probleem?
Passport to Pimlico (1949) is een film met een opvallend optimistische moraal: volkse mensen kunnen best hun eigen staat runnen, als het moet. Een film die ook nog het hart op de goede plaats heeft, want Passport to Pimlico verwijst ondubbelzinnig naar de blokkade van Berlijn die een jaar ervoor plaatsvond. De film zit sowieso vol subtiele grapjes. ‘Drink je bier eens op, waar is je gevoel voor patriottisme?’ De Bourgondiër die binnen komt lopen en onmiddellijk gaat flirten. Het loont de moeite om na het kijken even de trivia over de film te lezen.
De film is laten we zeggen mild komisch, maar slaagt beter als soap. Zo leren we iedereen kennen: de wijkagent, de wijkvoorzitter, zijn dochter, een visverkoper, zijn collega (en zangeres), een kledingmaakster, de bankdirecteur. En we gaan nog met ze meeleven ook, dankzij het enthousiasme van de acteurs.
Maar twintig boogschutters
In The mouse that roared (1959) is het betreffende staatje niet veel groter. Great Fenwick, een Engelssprekend miniland ergens in de Alpen, wordt bestuurd door mensen die allemaal veel weg hebben van de acteur Peter Sellers: de baas van het leger en boswachter (Tully Bascombe), de minister-president (Rupert Mountjoy) en de gravin (Gloriana XII).
Great Fenwick leeft van de wijnverkoop. Frauduleuze Amerikaanse handelaren zijn een handel begonnen in Great Enwick pinot noir. Grof schandaal.
De minister-president bedenkt een plan om Amerika de oorlog te verklaren. Het leger zal bij het ter land gaan meteen opgepakt worden. Een publiciteitsstunt. Het leger van Great Fenwick bestaat ook maar uit twintig boogschutters.
Maar het toeval wil dat in verband met een dreiging van een zekere ‘Q-bom’ iedereen in New York aan het schuilen is. De boogschutters lopen dus door een lege stad. Al snel komen er meldingen binnen over ‘aliens’ die in New York zouden zijn aangekomen. Het lijkt op het spelletje van de basisschool: je fluistert een zin in het oor van de eerste persoon en het eindigt aan het einde van de kring in een compleet ander verhaal.
De film is een Peter Sellers one-man-show. Net als in Dr. Strangelove zien we hem hier in drie rollen, uiteraard met veel komisch effect. Gloriana XII zou gebaseerd zijn op zijn oma. Veel van Sellers’ acteerwerk is bestand gebleken tegen de tand des tijds, ook in deze film. Hij was magisch in eerste takes en veel daarvan zijn in deze film terecht gekomen. Alsof drie rollen nog niet genoeg waren, ging hij tijdens deze filmopnamen ook elke avond naar het theater om in een toneelstuk te spelen.
Het script is satirisch, maar mild, en gebaseerd op het boek van Leonard Wibberley, die ook The Mouse on the Moon schreef (verfilmd door Richard Lester). En Wibberley’s boeken waren weer geïnspireerd door… Passport to Pimlico.
Veelbesproken plot
The Wicker Man (1973) gaat in alle opzichten een stapje verder dan de vorige twee. Ook weer een ministaatje en ook weer het Verenigd Koninkrijk, om precies te zijn een Schots eiland.
Sergeant Howie krijgt de opdracht uit te zoeken hoe het zit met een vermissing van een meisje aldaar. Hij kan zijn ogen nauwelijks geloven als hij van de boot komt. Moeders stoppen dochters een kikker in de mond, kinderen leren een fallussymbool te aanbidden, de dochter van de hoteleigenaar werkt met medeweten van de vader alle mannen af, ’s nachts wordt er gepaard op het strand, in een park rennen blote vrouwen zingend rond, in een kroeg zingen mensen obscene liedjes.
Waar de dominee is? Er wordt alleen maar gelachen om die vraag. Het bevolkingsregister inzien? Alleen maar na bedreiging.
Het is dan ook een heidense cultuur – christendom en zijn preutsheid is hier een gepasseerd station. Evolutie of devolutie? Sektarisch of oprecht? Lastig te zeggen maar voor Howie is het eenvoudig: deze mensen zijn krankzinnig. Hij is zelf diep christelijk en deze afwijking op de norm kwetst hem enorm.
Het schandaal moet meteen gemeld worden aan het vasteland. Maar het is nog niet zo simpel om daar te komen. Zijn vliegtuig is onschadelijk gemaakt. En het is toevallig 1 mei, de belangrijkste feestdag op het eiland.
The Wicker Man is een uitzonderlijke film, om talloze redenen. Allereerst is er veel bloot voor een Britse film. Dan de cult-uitstraling, mede te danken aan het lage budget. Laag budget of niet, de filmmaatschappij moest een paar maanden na deze film opdoeken. De versie van 102 minuten is toen teruggebracht tot 87 minuten (volgens hoofdrolspeler Christopher Lee ‘een misdaad tegen film’).
En dan nog het veelbesproken plot… De stilzwijgende afspraak onder iedereen die de film heeft gezien, is om nooit en te nimmer dat einde door te vertellen. Alleen dan kun je bij de The Wicker Man-fanclub horen.
Voor diegene die er niet genoeg van kan krijgen, is er nog de tv-film Die Dubrow Krise uit 1969. Een echt curiosum over hoe een Oost-Duits dorpje zich aansluit bij West-Duitsland.
Wel lastig aan te komen, al deze films. Kleine filmproducties in de ware zin des woord.
9 april 2016
