Relatiesores 1: overspel
door Bob van der Sterre
All the Right Noises ♦ Autumn marathon ♦ Unfaithfully yours
Sommige relaties verlopen probleemloos. Maar die zijn saai om naar te kijken. Liever films over relatieproblemen! Een speciale vierdelige Camera Obscura over relatiesores. Nummer 1: overspel. Dat blijken vooral schattige films.
In All the Right Noises (gefilmd in 1969, uitgekomen in 1971) ontmoet een volwassen man (Len) een meisje van vijftien (Val). Dat is jong, zelfs heel wat jonger dan de hoofdpersoon had gedacht. ‘Ik weet het, ik had het eerder moeten zeggen.’ Maar hij zei ook niet dat hij getrouwd is en twee kinderen heeft.
Mix van oprechte schattigheid en sensualiteit
Anders dan de stoere meiden die niet over zich heen laten lopen, is dit een aardig meisje – vriendelijk en gevoelig – een grote schoonheid bovendien. Geen wonder dat Len haar in het theater waar hij werkt meteen leuk vindt.
Zo pleeg je dus overspel; dit is praktisch een gids. Agenda’s die door elkaar lopen, geheimen aan alle kanten. Maar de film wil geen moraal door de strot duwen, observeert alleen maar, en laat het belazeren verder over aan de karakters. ‘Ik hou van je.’ ‘Dat denk je maar.’
Een verrassend lieve film. All the Right Noises doet zuinig aan met het drama en treft daardoor beter. Zoals wanneer ze zegt: ‘Je zal altijd zijn wat ik had gewild… voor later’. Een heerlijke mix van oprechte schattigheid en sensualiteit. Zo schattig als een man en een vrouw soms samen kunnen zijn, deze film laat het zien. Die kus in de strandbunker kan zich meten met de beste filmkussen.
Dat komt ook door de acteurs. Olivia Hussey speelt de lastige rol van Val. Haar verliefde ervaring als Julia in Zeffirelli’s Romeo & Julia (1968) kwam goed van pas. (De Romeo speelde trouwens in hetzelfde jaar een soortgelijke rol in een soortgelijke film, Say Hello to Yesterday.) Tom Bell is perfect als kalme Len – hij is zo seventies als maar zijn kan – en heeft een stem om in te lijsten. Hij speelde vooral in tv-films en tv-series en overleed tien jaar geleden.
De kijkers die daadwerkelijk het begin van de jaren zeventig hebben meegemaakt, zullen iets moeten wegslikken. De film raakt met zijn Melanie-liedjes een flinke nostalgische snaar. Een tijd dat paarse blouses nog normaal waren voor mannen en dat paardenraces serieuze uitjes waren. En ook erg 1971 is de vrouw die haar man sigaretten, sigaren en whisky cadeau geeft.
Sint-Petersburg in de seventies
Autumn Marathon (Osenniy marafon, 1979) is ook al een lieve film over een man die vreemdgaat met een jongedame. Andrej is een professor, vertaler, die moeite heeft om deadlines te halen. Geen wonder, hij besteedt veel tijd aan zijn minnares Alla. Een lief stelletje maar als ze haar zin niet krijgt, draait ze zich om en gaat ze nukkig tv kijken (ook al staat alleen testbeeld aan).
Met zijn vrouw heeft hij het ook niet makkelijk. Ze weet met zijn leugens (hij doet niet eens zijn best) wel hoe laat het is. Ze pakt zijn nieuwe jas die hij van Alla heeft gekregen en rukt de mouwen ervan af. Zo.
En dan zijn koppige dochter, die eventjes meldt dat ze naar de poolcirkel gaat verhuizen. En zijn collegavertaalster, die hem nodig heeft voor werk. De vrouwen maken hem allemaal hoorndol en het lukt hem niet om iets anders te doen dan liegen.
Het is ronduit geweldig om een kijkje te krijgen in het dagelijkse leven van Leningrad (tegenwoordig Sint-Petersburg) in 1979. Grachten die eruitzien alsof je in Amsterdam loopt. Roomijs eten. Buitenwijken om doorheen te joggen. Hip behang. Sovjet-sinaasappelpers. Auto’s, bussen, wandelaars.
Sommige dingen zijn misschien typisch Russisch zonder dat ze nu zo echt bedoeld zijn. Zoals hoe een opstootje op straat wordt opgelost (een passant blijkt expert in arm uit de kom draaien). Shereshanikov die gespecialiseerd is in awkward handenschudden. Een roesuitslaapcentrum voor als je dronken op straat wordt gevonden. Wodka bij het ontbijt (‘Dat is onze traditie’).
De film werd gemaakt in het Brezjnevtijdperk toen er cultureel ineens redelijk veel mogelijk was. Oleg Basilashvili speelt zijn rol kurkdroog (tegen het vlakke aan) en Georgyi Daneliya regisseerde het al even zo droog. Twee Georgiërs die beiden nog steeds in de cinema actief zijn.
Vreemdgaan niet zo simpel als het lijkt
Of in Unfaithfully Yours (1948) wel of niet overspel wordt gepleegd, daar gaat de film over. Daphne de Carter (Linda Darnell) is de prachtige vrouw van Sir Alfred, de wereldberoemde dirigent (losjes gebaseerd op Sir Thomas Beecham). Hij ontvangt een verontrustende boodschap van privédetectives: zijn vrouw is 38 minuten in haar negligé in de kamer van zijn secretaris geweest!
Tijdens het eerstvolgende concert visualiseert hij van alles, zoals om haar gewelddadig kwijt te raken (een intens, agressief optreden, groot applaus). Sir Alfred wil haar laten dansen met zijn secretaris, Tony. Ze heeft een jurk aan, ‘purple, with plumes at the hips.’ Een scheermes doet het werk.
Dan een rustig en tragisch stuk terwijl hij kordaat met haar afrekent via een cheque (integer, ontroerend optreden, groot applaus). En dan nog een beter idee…
Zoals Sir Alfred de maestro van het orkest is, zo is Preston Sturgess de maestro van de komedie. Zalige film met voortreffelijke dialogen, charmante karakters, geestig einde, prachtig komisch acteerwerk (Rex Harrison in topvorm). Hier en daar zelfs verrassende zwarte humor.
En ook de minder spectaculaire scènes (Rex Harrison die zijn sokken aandoet terwijl hij praat met Rudy Vallee, zijn zo gehate zwager) zijn enorm geestig als je er tenminste enig gevoel voor komedie hebt. Er is altijd een draadje ontroering (en wat voor ontroering!) om alles op een menselijk niveau te brengen. En let op dat bijzondere shot met die ogen…
De les is dat vreemdgaan niet altijd zo simpel is als het lijkt. Zo kan de filmkijker eens proberen een maand lang mooie films te kijken, en niet steeds vreemdgaan met al die tv-series.
11 november 2016
