recensie The Butler
Afgeserveerd
Gemakzuchtige geschiedenisles over een Zwarte Man die een halve eeuw werkt in het Witte Huis. Het drama struikelt over zijn eigen ambities en faalt ondanks gedegen spel van Forest Whitaker als de butler.
Lee Daniels maakte in 2009 een indringend, zwaar aangezet, treurigmakend verhaal over het dikke, zwarte meisje Precious dat thuis fysiek en geestelijk wordt mishandeld. Met The Butler zet de regisseur een ferme stap naar het grote publiek, maar verslikt zich in goede bedoelingen.
Gekunsteld
Een historisch drama over de strijd voor gelijke rechten met als middelpunt het machtscentrum van de Amerikaanse politiek is een interessante invalshoek, zeker als je door de ogen mag kijken van de persoonlijke butler van acht opeenvolgende presidenten. Echter de uitwerking is belachelijk, onzinnig en misleidend. De jeugd van de butler is verzonnen, want hij werkte helemaal niet op een katoenplantage. Zijn moeder werd niet door een blanke opzichter verkracht en zijn vader niet door die zelfde bruut vermoord. En als hij later zelf een gezin sticht, heeft de échte butler geen radicale zoon die zich aansluit bij de Black Panthers en ook geen zoon die gaat dienen in Vietnam.
Er is weinig op tegen om een verhaal te romantiseren, hoewel een verfilming van echte memoires authentieker en minder gekunsteld zou aanvoelen. Alle belangwekkende feiten over rassendiscriminatie door de decennia heen – segregatie, Ku Klux Klan, Malcolm X, rassenrellen, Martin Luther King en apartheid – worden krampachtig opgehangen aan een stoet Amerikaanse presidenten. In tegenstelling tot de naïeve, luidruchtige Forrest Gump, die ook toevallig het middelpunt is van historische gebeurtenissen, oogt de butler Cecil Gaines kil, discreet, goed gekleed en nietszeggend. Exact zoals het een butler betaamt, maar desastreus als hoofdpersoon van een film (of je moet Albert Nobbs heten en een vrouw zijn). Het is nog erger wanneer thuis Oprah Winfrey op je wacht. Als vrouw van de butler ontstijgt ze nauwelijks het buurthuistoneel; ze rookt en drinkt als een geheelonthouder.
Karikaturen
De butler wordt geacht niet te luisteren naar conversaties van de presidenten, die natuurlijk wel tegen de butler praten, en natuurlijk vooral over racismekwesties. Alle presidenten zijn eerder slechte karikaturen dan geloofwaardige rollen. De democraten zijn veel populairder dan de republikeinen. We zien cameo’s van Robin Williams met kalig hoofd als Ike Eisenhower die zegt dat hij liever geen troepen naar het racistische zuiden stuurt, een grof gebekte Lyndon Johnson (Liev Schreiber) die kreunend vanaf de toiletbril met de deur half open de butler orders geeft, John Cusack met een flinke opgeplakte neus als de venijnige Richard Nixon én de Engelse acteur Alan Rickman als Ronald Reagan die bijna in zijn eentje verantwoordelijk is voor het in stand houden van de apartheid in Zuid-Afrika.
John F. Kennedy (James Marsden) krijgt het grootste podium. Hij is veruit de meest sympathieke president, maar zorgt voor de meest onbedoelde satire. Nadat Kennedy heeft vernomen dat de zoon van de butler is gemolesteerd en gearresteerd in een restaurantruimte voor blanken, richt hij zich tot de butler met de historische woorden: ‘Ik heb nooit echt begrepen waar jullie doorheen hebben gemoeten.’ In de aansluitende scène houdt Kennedy een tv-toespraak over gelijke burgerrechten. En weer een scène later heeft de butler in de Oval Office een kort onderhoud met een snikkende Jackie Kennedy die rondloopt in een jurk vol bloedvlekken, na een minder geslaagd uitje.
Huis
Het personage Cecil Gaines ontwikkelt zich nauwelijks, zeker niet in het Witte Huis. Hierdoor blijft de film teleurstellend vlak. In 1968 vraagt de butler nederig aan het hoofd personeelszaken of de zwarte bediendes hetzelfde salaris kunnen krijgen als hun blanke collega’s, in 1986 lijkt er wat schot in de zaak te komen. De intriges thuis beperken zich tot een ruzie met zijn radicaliserende zoon over het zwarte gehalte van Sidney Poitier in In the Heat of the Night (1967) en een woordenwisseling met zijn vrouw die zich afvraagt welk huis hij eigenlijk belangrijker vindt: het witte huis of dat van hun? Een antwoord op die vraag blijft de kijker bespaard.
29 november 2013