****
recensie Cloud Atlas
Knap goochelen met ruimte en tijd
door Alfred Bos
De gelaagde succesroman Cloud Atlas geldt als ‘onverfilmbaar’. Dat weerhield de Duitse regisseur Tom Tykwer (Perfume) en de Amerikaanse Wachowski’s (The Matrix) niet om de handen ineen te slaan voor een hyper-ambitieus epos van bijna drie uur lengte.
Ga er gerust voor zitten: een propvol verhaal, of eigenlijk zes (!) verhalen die spelen in zes totaal uiteenlopende tijdsgewrichten. Locaties en omstandigheden verschillen, maar niettemin zijn alle episodes op subtiele en betekenisvolle wijze met elkaar verbonden. Personages uit de ene verhaallijn duiken op in een andere. Gebeurtenissen hebben consequenties over eeuwen heen. Er staat niets minder op het spel dan de toekomst van de mensheid.
Kunststukje
In 2004 publiceerde de Engelse schrijver David Mitchell zijn derde roman Cloud Atlas, waarin hij goochelt met tijd, ruimte, personages en vertelstructuur. Een literaire tour de force, die onmogelijk leek te transformeren naar het witte doek. Leek, want al is de verfilming geen ongenaakbaar meesterwerk, de mozaïek vertelling van het drietal regisseurs verveelt geen seconde.
De film vraagt de volle aandacht van de kijker. Anders dan in het boek zijn de verhaallijnen (spelend in de Stille Zuidzee 1849, Schotland 1936, San Francisco 1973, Engeland 2012, Nieuw Seoul 2144, en ergens op een verre planeet 2321) door elkaar gesneden, zodat de handeling voortdurend heen en weer springt. In 1936 doet iemand een deur open, waarop in 1973 iemand anders een kamer binnen stapt. De montage is een kunststukje.
Bovendien spelen de belangrijkste acteurs (Tom Hanks, Halle Berry, Hugh Grant en Jim Broadbent) elk vier tot zeven, zeer uiteenlopende personages. En er is een spirituele boodschap: ons leven is niet van onszelf, hoe we omgaan met anderen bepaalt onze toekomst.
Informatiedragers
Inderdaad, dat riekt naar een filosofische overpeinzing à la The Tree Of Life (2011), maar er is een belangrijk verschil. De film van Malick is een impressionistisch filmgedicht zonder dialoog of uitgewerkt plot. Cloud Atlas is een gelaagde vertelling, virtuoos gemonteerd uit zes subverhalen, waarvan de Wachowski’s de jaargangen 1849 en de futuristische segmenten 2144 (een deprimerende megapolis) en 2321 (sprookjesplaneet, hoewel) voor zijn rekening neemt. Hun bijdragen zijn naadloos verweven met de meer eigentijdse segmenten van Tom Tykwer, die tekent voor de meest humoristische episode (Londen, 2012): een uitgever op leeftijd moet zich de criminele vriendjes van zijn succesauteur van het lijf houden en dat loopt aardig uit de hand.
Wat in de complexe vertelling opvalt, is de rol van informatiedragers als boeken, brieven, films, muziek en sculpturen. Ze vormen de rode draad in het verhaal dat zich niet in een paar zinnen laat navertellen. In theorie heeft deze film alles om uit te draaien op een gigantische mislukking. Gigantisch is Cloud Atlas inderdaad, maar zeker geen mislukking. Hulde voor de lef, applaus voor het vakmanschap.
23 november 2012