Clouds of Sils Maria

***

recensie  Clouds of Sils Maria

Acteren met je hoofd in de wolken

door George Vermij

Clouds of Sils Maria is opgebouwd uit interessante tegenstellingen die samenkomen in een mooie, maar steriele film over het mysterie van acteren.

Maria Enders (Juliette Binoche) is een gevestigde actrice die naar Zwitserland reist met haar PA, Valentine (Kristen Stewart), om een oude toneelschrijver op te zoeken. Hij gaf Maria ooit een belangrijke rol in een toneelstuk waarin zij zou doorbreken. Nu is zij ouder en ondanks haar succes, maakt zij zich zorgen over haar leeftijd en haar positie in het vak. 

Recensie Clouds of Sils Maria

De schrijver pleegt zelfmoord, terwijl Maria heeft besloten om in een nieuwe versie te spelen van het stuk waarmee zij ooit bekend werd. Er is wel één groot verschil. Ooit speelde zij de jonge femme fatale op wie een uitgebluste oudere vrouw viel. Een labiele Amerikaanse ster (Chloë Grace Moretz) krijgt in de nieuwe bewerking de rol van de manipulatieve verleidster. Maria speelt wegens haar leeftijd het oudere personage die kampt met een midlifecrisis en die snakt naar jeugdige vitaliteit.

Bij het Zwitserse Sils Maria oefent Maria haar teksten met Valentine, terwijl zij het hebben over de Lindsay Lohan-achtige praktijken van haar tegenspeelster. Ondertussen ontstaan er spanningen tussen Maria en Valentine als de rollen en hun karakters steeds meer in elkaar verstrengeld raken.

Kwetsbare maskers
Voor mannelijke regisseurs zijn actrices altijd fascinerende schepsels om te observeren. Clouds of Sils Maria valt daarmee overduidelijk in een lange traditie. Denk daarbij aan de films van Ingmar Bergman waar acteren en de kwetsbaarheid van de psyche vaak samengaan, zoals in het sublieme Persona (1966). De spanning tussen beide hoofdpersonen in die film komt deels terug in Clouds of Sils Maria

Regisseur Olivier Assayas is als criticus (hij schreef jaren voor het toonaangevende Cahiers du Cinéma) natuurlijk ook bekend met het werk van John Cassavetes. In zijn Opening Night (1977) worstelt een oudere actrice ook met de rol van een oude vrijster in een toneelstuk. Cassavetes geeft in de film een indrukwekkend en beklemmend inkijkje in het creatieve proces en de complexe relatie tussen acteurs, regisseur en toneelschrijver.

Clouds of Sils Maria is minder sterk dan die meesterwerken. De sfeer is afstandelijk en niet rauw genoeg. Dat ligt deels aan het mooie, maar steriele camerawerk dat de Zwitserse Alpen en de personages mooi weet te vangen. Stilistisch probeert Assayas wat afwisseling te creëren door een vreemd maar overbodig segment waarin Valentine’s psychologische kwetsbaarheid wordt getoond door middel van een wazige montage en de psychedelische klanken van Primal Scream. 

Recensie Clouds of Sils Maria

Ingetogen, soms subtiel
Daarnaast is het acteerwerk iets te ingetogen, met kleine momenten van emotionele uitspattingen. Je zou het subtiel kunnen noemen, maar het betrekt je niet altijd even sterk in de gevoelswereld van de personages. Stewart weet in haar spel nog het meest te overtuigen als schijnbaar capabele PA die gaandeweg de druk niet aankan. Zij gooit met haar rol een atoombom op haar imago van Twilight-ster en lijkt duidelijk voor een nieuwe weg te kiezen. 

De film is nog wel interessant in zijn gelaagdheid en het meta-aspect (overlappingen met de realiteit) dat wordt aangekaart. Het is natuurlijk niet voor niets dat Assayas twee Hollywood-sterren heeft gevraagd voor zijn Europese arthouse film. Die tegenstelling zie je ook terug in de film zelf, waar Maria met Valentine kibbelt over de esthetische waarde van commerciële cinema en wat goed acteerwerk is. Assayas waagt zich zelfs aan het persifleren van een superheldenfilm en een talkshow hoewel het resultaat niet echt overtuigt. Tegenover film staat weer de highbrow wereld van het theater. En tegenover Maria’s prestigieuze imago en leeftijd staan de drank- en drugsperikelen van de jonge Hollywood-ster die breed worden uitgemeten in de media.

Als filmmaker lijkt Assayas altijd geïnteresseerd te zijn in hoge en lage cultuur. Zo maakte hij naast serieuze drama’s zoals L’heure d’été (2008) arty thrillers zoals Demonlover (2002), Boarding Gate (2007) en de miniserie Carlos (2010). In Clouds of Sils Maria komen de tegenstellingen uiteindelijk samen en worden zelfs inwisselbaar. Het is die inwisselbaarheid die de angel vormt van het verhaal, waar naast rollen en culturele voorkeuren ook mensen inwisselbaar zijn. Het is die relativerende, maar ook realistische boodschap die uiteindelijk wordt prijsgegeven in de verrassende conclusie van de film.

 

8 september 2014

 

 

MEER RECENSIES