****
recensie Durak (The Fool)
Frontale aanval op corruptie
door Ralph Evers
In Durak kiest regisseur Yuriy Bykov voor een frontale aanval op het corrupte systeem van Rusland. Evenals zijn landgenoot Zvyagintsev, die met Leviathan een soortgelijke film maakte, overheerst de wanhoop, machteloosheid, cynisme en bittere nasmaak. Houd de wodka maar paraat voor de afloop, dit is een fuckvinger naar de corruptie en geen gemakkelijke kost!
Ten tijde van Stalin en het daaropvolgende Sovjetbewind, stond de Russische cinema in dienst van de verheerlijking van Moeder Rusland. De laatste filmdocumentaire van de Sloveense filosoof Slavoj Zizek bevat hiervan een paar mooie voorbeelden. Kritische films kregen geen kans, of werden onder zeer belemmerende en bureaucratische omstandigheden geproduceerd, om vervolgens alsnog afgekeurd of vernietigd te worden. Die tijd is voorbij. De huidige generatie filmmakers durft op te staan tegen het onrecht dat aan de orde van de dag is in het huidige Rusland.
Rechtse directe
In Durak staat het lot van 820 bewoners van een flatgebouw centraal. De loodgieter Dima ontdekt een ernstige scheur in de draagmuur van het gebouw en een gevaarlijke helling van het pand, waardoor het zou kunnen instorten. Hierop besluit hij op de burgemeester af te stappen, om zo snel mogelijk actie te ondernemen (Dima verwacht dat het gebouw nog geen 24 uur zal blijven staan). De burgemeester heeft net een jubileumfeest en het kost Dima de nodige overtuigingskracht om de verantwoordelijke bestuurders rond de tafel te krijgen, om twee uur ’s nachts.
Wanneer na inspectie blijkt dat de meeste bewoners dronkenlappen en verschoppelingen zijn, stappen de bureaucraten over op een wrede doofpot-oplossing. Het is in de minutieuze vastlegging van deze voorstelbare gang van zaken dat Bykov zijn tanden laat zien. De film wordt met de nodige adrenaline verteld en grijpt je al gauw bij de ballen.
Knock-out
Het wrange van het verhaal zit hem niet zozeer in de te verwachten acties van de bureaucraten, maar juist in hoe de betrokkenen, voor wie Dima zich sterk maakt, reageren. Ondank is ’s werelds loon. Corruptie is als roestig staal, dat zich nestelt in het hart precies daar waar compassie en waarachtigheid huizen, om het te veranderen in een ijspaleis. Het is hiertegen waar Dima vecht om zich niet gehoord voelende ten onder te gaan. Aldus slaat de titel niet alleen op de vele verwensingen die Dima krijgt. Wanneer de dwaas volhoudt in zijn dwaasheid wordt hij vanzelf wijs, in Durak weggehoond als naïveteit en vervlogen romantiek. In de harde wereld van de corruptie is geen plaats voor dromers, of eerlijkheid.
Wat Durak laat zien is de verwevenheid van (tegenstrijdige) belangen en hoe deze, vaak op geld en macht beluste belangen, van Rusland een teringplek maken. Het is harteloos en kent alleen maar verliezers. Deze boodschap ramt de regisseur, zonder enige vorm van opdringerigheid, er bij de kijker in. Aanvankelijk door een betrokken Dima te tonen, en dus een betrokken regisseur. Tegen het einde door een beschouwende Dima te tonen. Dit is het dan… dit hebben we er met z’n allen van gemaakt. Wie in de stront roert (waarvan Dima consequent door bureaucraten, maar ook door degenen voor wie hij opkomt, wordt beticht), is niet populair.
Het is dan een bitter, doch verlossend beeld, wanneer we Dima ten laatste letterlijk neergeslagen zien liggen. Een cynisch einde dat past bij het feit dat Durak is opgedragen aan de vorig jaar overleden Aleksey Balabanov. Zijn Kochegar (A Stoker) was eveneens een cynische aanklacht tegen het corrupte systeem van Rusland. Zij het met een kluchtige knipoog. Op enige luchtigheid valt Bykov niet te betrappen.
21 maart 2015