***
recensie In the Name Of
Katholieke hypocrisie in Polen
door Joan Gebraad
Homofilie onder katholieke priesters is anno 2014 nog steeds een gevoelig onderwerp. Regisseur Malgorzata Szumowska besluit niet te oordelen, maar toont onbedoeld de hypocrisie binnen de katholieke kerk daardoor als des te schrijnender.
Vuil, grauw, armoedig, misdadig. Het zijn de kernwoorden van het Poolse gehucht waarin de progressieve priester Adam (Andrzej Chyra) terecht komt. De ‘hippe’ Antoine Bodar van Polen is gekomen om een stel uiterst onooglijke probleempubers terug te brengen in het licht van Christus. Hij brengt reuring in het dorp met zijn schijnbaar effectieve aanpak en is een opvallende verschijning. Hij jogt in merkkleding, heeft onmiskenbare witte oortjes in zijn oren en staart in het avondduister naar het scherm van zijn Macbook Pro.
Achter de groene ogen van vader Adam blijkt echter een getergde ziel schuil te gaan. ‘Ik houd niet van vrouwen’, zegt hij als de vrouw van een getrouwde local met hem het bed wil delen. Zijn ziel behoort aan Christus. Nou ja, dat zou Adam willen. Stiekem smacht hij immers naar het jonge hapje Lukasz (Mateusz Kosciukiewicz), die uiterlijk sterk doet denken aan Jezus.
‘t Borrelt vanbinnen
Het is bijzonder dat de Poolse Malgorzata Szumowska de interne strijd van Adam weergeeft zonder te oordelen. De priester is zeer toegewijd aan zijn ambt en de kerk. Hij wil zich aan het celibaat houden en voelt zich schuldig over zijn gevoelens voor Lukasz. Om met zijn frustraties om te gaan, giet hij zijn lichaam vol drank.
Dit leidt overigens tot de enige komische scène in de film. Straalbezopen rukt Adam het portret van paus Benedictus van de muur. Danst ermee. Een dikke vinger richting voorbeeldig gedrag voor een priester.
Ook loopt Adam een verwonding aan zijn hand op. Mogelijk een gevalletje van zelfkastijding. Deze scènes worden afgewisseld met grimmige beelden van het dorp, vol gevechten, gepest en zelfs soms antisemitisme. Het leven is immers wreed.
Wanneer een jongen uit het dorp zelfmoord pleegt – dit gegeven komt pardoes uit de lucht vallen – wordt de situatie voor Adam er niet beter op. Bekladde muren, roddels en iemand die een hoge katholieke pief vertelt over de vermoedens in het dorp dat Adam homofiel is leiden ertoe dat hij wordt overgeplaatst. Je ziet de pijn en de verscheurdheid van Adam, maar ook van andere personages. Je zou bijna medelijden krijgen met deze getergde zielen.
Processie van hypocrisie
In the Name Of roept een gevoel van hypocrisie op. Wanneer bijvoorbeeld de man uit het dorp zijn vermoedens over de geaardheid van Adam uitspreekt bij het katholieke gezag, neemt de geestelijke ter plaatse het voor de priester op. Adam heeft in diverse parochies eerder zeer goede resultaten behaald met gedragsverbetering van jongens. Op basis van wat aantijgingen gaat de kerk daar verder niet op in. En wat zou het: hij doet zijn werk goed. De geestelijke wijst Adams dorpsgenoot terstond ook nog op zijn eigen tekortkomingen. Hij verliet het seminarie voor een vrouw.
Nog een voorbeeld. Het dorp houdt een processie. De zon staat hoog in de hemel, de heiligenbeelden blinken, offerdienaren en Adam in glinsterend gewaad. We missen alleen Chris Martin nog die Viva la Vida zingt. De goddelijke glorie van de katholieke kerk schrijdt door de straten. Wie goed kijkt ziet echter overal getergde gezichten. Achter dit wereldlijke vertoon schuilt de duistere waarheid.
Wie zwijgt, stemt toe
Malgorzata oordeelt niet, zegt ze. De regisseur wil namelijk geen film maken die ‘fulmineert tegen de kerk of een andere institutie’. Ze is dus bang en/of heeft dus gewoonweg geen zin in geouwehoer. In Polen heeft de katholieke kerk nog veel macht en de thematiek van deze film ligt daar gevoelig. Je kunt je echter afvragen of het juist niet de taak van een regisseur is om maatschappelijke taboes aan de kaak te stellen. Daarnaast is In the Name Of duidelijk niet bedoeld als amusementsfilm. Wie zwijgt, oordeelt wel degelijk. Hij stemt toe.
De katholieke kerk weet dondersgoed wat er wereldwijd speelt, maar veegt de rommel onder het tapijt. Er is niets aan de hand, laat het celibaat intact, laat de dingen zoals ze zijn. Nee, Malgorzata bekritiseert niets, maar dit was een geschikte film geweest om dat wel te doen.
30 mei 2014