Leviathan

****

recensie  Leviathan 

De Russische nazaten van Job

door George Vermij

Andrey Zvyagintsevs films weten Bijbelverhalen op ingenieuze wijze te integreren in de harde Russische werkelijkheid. Dat had in zijn The Return nog iets poëtisch en intiems, maar is in Leviathan ambitieuzer en grootschaliger.

De Leviathan is het oudtestamentische zeemonster dat symbool staat voor de chaos vóór de schepping. In Zvyagintsevs film komt dit beest natuurlijk niet voor, maar in het afgelegen vissersdorp in het hoge en koude noorden zwemmen wel walvissen langs de baai. Het is op die mooie, maar rauwe locatie waar het verhaal zich langzaam ontvouwt. Nikolai leeft in een huis aan het water op de plek waar zijn voorouders hebben gewoond. De corrupte burgemeester van het dorp heeft zijn oog op de plek omdat het met zijn pittoreske uitzicht de perfecte locatie is voor lucratieve bouwprojecten.

Recensie Leviathan

Nikolai maakt geen kans tegen de macht en de streken van de burgemeester. Hij besluit terug te vechten door zijn oude legervriend Dmitri in te schakelen. Die werkt nu als advocaat in Moskou. Ze proberen de burgemeester te chanteren door gevoelige informatie prijs te geven. Ondertussen groeit de spanning tussen de heethoofdige Nikolai en de beheerste Dmitri. Dit wordt nog eens versterkt als Nikolai’s vervreemde vrouw gevoelens voor Dmitri begint te krijgen.

Corruptie en staatsieportretten
In de eerste helft van de film lijkt Nikolai ondanks zijn ondergeschikte positie nog een kans te maken tegen de monsterlijke corruptie in het dorp. Maar Nikolai vormt de Bijbelse Job van het verhaal en ondergaat gaandeweg steeds grotere tegenslagen. De film trekt eenvoudig vergelijkingen met het oude testament door Nikolai in discussie te laten gaan met een orthodoxe priester over het nut van onoverkomelijke tegenslagen en onnodig lijden. Maar in Leviathan is er geen religieuze catharsis na de wanhoop. Dit is Rusland. In een andere scène zien we de burgemeester een dealtje sluiten met een kerkvader om een nieuwe kerk te bouwen. Macht en religie lopen naadloos in elkaar over en ondersteunen elkaar.

In andere scènes kijkt Vladimir Poetin vanuit een staatsieportret ingenomen een rechtszaal in waar de wet wordt uitgesproken die door de burgemeester zo is aangepast dat zijn belangen niet in het geding komen. Zvyagintsev plaatst zo de eeuwig lijdende man in de Russische werkelijkheid. Macht verbrijzelt genadeloos diegenen die in de weg staan.

Recensie Leviathan

Tragische bewoners
Ondanks deze zware thematiek weet Zvyagintsev alles prachtig te vangen in mooie shots die de schoonheid van het gebied rauw tonen. Het tempo van de film is laag, maar zuigt je zo mee in de levens van de personages. Er is zelfs sprake van een bescheiden portie humor in de vertolking van de burgemeester die met zijn gedrongen voorkomen en schijnbaar permanente dronk lijkt op een karikatuur. Zijn onverbiddelijke hardheid vormt echter het tegengif en toont de kwaliteiten die nodig zijn om de macht te behouden in het moderne Rusland.

Uiteindelijk weet Zvyagintsev met zijn film eerlijk te zijn over zijn harde land en zijn tragische bewoners. Tegelijk verweeft hij dat subtiel met thema’s die dieper gaan en universeel zijn, waardoor je als kijker geboeid blijft.

 

18 oktober 2014

 

MEER RECENSIES