***
recensie La meglio gioventù
Humanistische nostalgie
door George Vermij
La meglio gioventù was in 2003 een geliefde miniserie die babyboomnostalgie, toeristenplaatjes van La Bella Italia en de turbulente geschiedenis van dat land samenbracht in een verhaal over twee broers en hun uiteenlopende levenspaden. Nu de twee delen weer in een digitaal gerestaureerde versie te zien zijn, rijst de vraag of het televisiedrama nog steeds imponeert.
Het idee achter La meglio gioventù heeft al een lange traditie in de film- en televisiegeschiedenis. Neem een beladen en roerig tijdsgewricht en richt je op één of meer personages om een beeld te schetsen van hoe individu en maatschappij veranderen en op elkaar inwerken. Dit concept zie je terug in de Britse boekadaptaties Brideshead Revisited en A Dance to the Music of Time en de Duitse series Heimat en het recente Unsere Mütter, Unsere Väter.
In de geest van Scola en Bertolucci
In Italië had je voor La meglio gioventù Ettore Scola’s film C’eravamo tanto amati uit 1974 waarin hij dertig jaar naoorlogse geschiedenis propte in een verhaal over vier vrienden. En dan is er natuurlijk nog Bernardo Bertolucci’s Novecento waar twee bevriende mannen, ondanks hun klassenverschillen, worden gevolgd tijdens de opkomst van het fascisme. Marco Tullio Giordana schaart zich met La meglio gioventù tussen die filmmakers, maar is in vergelijking tammer en braver ook al deelt hij de humanistische visie van Scola en Bertolucci.
De serie begint gemoedelijk in een schoon Rome waar de broers Nicola en Matteo zich voorbereiden op hun afstuderen. Nicola (innemend gespeeld door Luigi Lo Cascio) is een opgewekte goedzak die arts wil worden. Daartegenover staat de melancholische Matteo die het liefst gedichten leest en op zichzelf is. De toekomst ziet er rooskleurig uit in het Italië van de jaren ‘60 waar het miracolo economico heeft geleid tot meer welvaart, wat ook nog eens wordt bevestigd door een bevriende student economie die door het verhaal heen opduikt.
Toch weet Giordana dit te contrasteren met afwijkende geluiden. In een mooie scène krijgt Nicola zijn afstudeeruitslag van een oude corpulente professor. Hij geeft hem het advies om Italië te verlaten als hij echt ambities heeft. Ondanks de vooruitgang van die jaren vindt de professor Italië een mooi maar nutteloos land dat is gedoemd om te sterven. Treffende woorden die nu weer actueel zijn.
Nieuwe samenleving
De andere stoorzenders tegenover de geruststellende nostalgie zijn personages die ondanks de welvaart en nieuwe vrijheden van die tijd toch gedoemd zijn om zich buiten de maatschappij te begeven. Het personage van Giorgia, die ook wordt gebruikt om de veranderende denkbeelden omtrent geestesziekte te illustreren, is daar het beste voorbeeld van. Zij is een buitenstaander die ondanks de hulp en inspanningen van de broers nooit helemaal een deel zal vormen van die nieuwe samenleving.
En dan is er nog Matteo die verreweg het interessantste personage is en door Alessio Boni goed wordt neergezet als kwetsbaar persoon ondanks zijn sterke fysieke voorkomen. Na het mislukken van zijn afstuderen, gaat hij het leger in. Op het eerste gezicht een vreemde keuze gezien zijn gevoelige aard, maar veelzeggend als een manier om orde en regelmaat te vinden in een leven dat diepere zingeving lijkt te missen.
Overheersend optimistisch
Uiteindelijk domineert wel het minder spannende optimisme van Nicola de serie en daarmee ook de cinema van de grote gebaren. Het is een mix van Italiaanse levensvreugde, familiale gulheid en verantwoord idealisme. Nicola staat symbool voor die humane waarden en blijft een rots in de branding van de tijdgeest die anderen meevoert zoals zijn geliefde Giullia die uiteindelijk zwicht voor politiek extremisme en zich aansluit bij de Rode Brigades.
Zo gaat de serie met zevenmijlslaarzen door de Italiaanse geschiedenis en behandelt zijdelings politieke tegenstellingen, de culturele verschillen tussen het noorden en het zuiden en de corruptie die het land verlamt. De epische proporties van dit soort ondernemingen zorgt natuurlijk voor kort-door-de bocht plotwendingen en onwaarschijnlijke toevallige ontmoetingen. Zie daar ook wat dramatische rechtbankscènes waarin Nicola het opneemt tegen ouderwetse psychiaters en de mishandeling van geesteszieke patiënten. En dan is er natuurlijk nog de kracht van kunst en cultuur als verheffend element: de solidariteit van mensen die helpen in Florence bij de overstroming van 1966 aangedikt met een pianostuk te midden van een door rivierwater vervuilde kunstmuseum Uffizi.
Nostalgie
Waar de serie door Matteo nog een mate van tragiek behoudt wordt het naar het einde toe sentimenteel. De hoopvolle afsluitende noot is in onze tijd niet meer geloofwaardig en geeft de serie vooral een troostende feelgoodnostalgie. De echte cynici zullen zich afvragen waarom alle mogelijkheden en idealen van toen hebben geleid tot de politieke, economische en ecologische puinhopen van nu.
In dat opzicht biedt de Zuid-Koreaanse film Peppermint Candy van Lee Chang-dong een veel realistischer beeld van de turbulente geschiedenis van een land aan de hand van een tragisch en gevoelig persoon à la Matteo. En dat in een film waar nostalgie tot een minimum is beperkt en waar je geconfronteerd wordt met de nietigheid van het individu tegenover de geschiedenis. Alhoewel Peppermint Candy in vergelijking met La meglio gioventù weinig troost biedt, lijkt eerstgenoemde film eerder te passen in deze onzekere en pessimistische tijden.
5 juli 2015