Mia Madre

****

recensie  Mia Madre

Het verdriet van Italië

door Alfred Bos

Alsof het neorealisme nooit is verdwenen uit de Italiaanse cinema: na Sorrentino en Virzì geeft regisseur (annex acteur, scenarist en producer) Nanni Moretti commentaar op zijn vaderland via een film over familierelaties. De Amerikaanse acteur John Turturro blijkt een aardig mondje Italiaans te spreken.

Films die naar andere films verwijzen – ooit was het een teken van gewichtigheid, nu bijkans een cliché. Of nog incestueuzer: films die gaan over het maken van een film. De Italiaanse regisseur Nanni Moretti doet het in door hem geschreven, geproduceerde en geregisseerde Mia Madre (Mijn moeder) beide en het ligt er zo dik bovenop dat het irritatie zou kunnen wekken. Toch overtuigt de film, niet in de laatste plaats door de sterke hoofdrol van de Italiaanse karakteractrice Margherita Buy. Ze weet een niet bijster sympathiek personage invoelbaar te maken.

Recensie Mia Madre

Buy speelt Margherita, een regisseuse met reputatie. Op de set van haar film in wording – over arbeiders die in verzet komen tegen de nieuwe eigenaar van het voormalige familiebedrijf, geheel volgens het neorealistische boekje – ligt ze in de clinch met de Amerikaanse steracteur Barry Huggins (John Turturro). Die is vooral ster en pas daarna acteur. Buiten de filmset hangt over haar privéleven, net los van haar ex, de wolk van haar moeders ziekte. Die blijkt onbehandelbaar. Mooie metafoor: haar hart is te groot geworden.

Otto e Mezzo
Mia Madre is een film over het accepteren van een ongemakkelijke waarheid. En over verandering, want het leven staat nooit stil. Al volgt de film Margherita, in feite is haar moeder Ada (Giulia Lazzarini) de hoofdpersoon. De voormalige lerares Latijn staat voor een vorm van beschaving die stilaan uit de (niet alleen Italiaanse) samenleving is verdwenen. Latijn is het fundament van de Italiaanse taal en dito cultuur, en zonder Latijn is Italië zijn ziel kwijt, luidt de boodschap van de regisseur. Naast de rouw om de stervende moeder is er het verdriet over een land dat niet meer bestaat.

Dat is het Italië van de jaren zestig en zeventig, met zijn baanbrekende popsterren (Mina, Patti Pravo) en zijn innovatieve cinema (Antonioni, Fellini), waarin regisseur Moretti, van bouwjaar 1953, is opgegroeid. Hij voelt zich een kind van die traditie en verwijst wel heel openlijk naar Fellini’s Otto e Mezzo: getroebleerde regisseur als hoofdpersoon, film over het maken van een film. Ook laat hij Marguerita, net als in Fellini’s voorbeeld, via droomscènes communiceren met personen die uit haar leven zijn verdwenen, inclusief haar vroegere zelf.

Recensie Mia Madre

Verloren paradijs
Moretti zelf speelt Giovanni, de broer van Margherita; hij is de bemiddelaar tussen de realiteit van zijn moeders sterfbed en de illusie van zijn zusters kunstenaarsfantasieën. Ook als regisseur speelt hij een ironisch spel met de werkelijkheid, op meerdere niveaus. (Moretti’s moeder overleed tijdens de opname van zijn vorige film, Habemus Papam.) Tussen de flashbacks en droomscènes door worstelen regisseuse Margherita en acteur Huggins met hun realiteit. De regisseur wil te veel, ze wil het personage én de acteur zien, en keurt figuranten af omdat ze ‘fake’ zijn. Ook de acteur leeft in dromenland (hij heeft met Stanley Kubrick gewerkt, pocht hij), maar gaat na de hilarische opname van een scène in een rijdende auto overstag: ‘Ik wil terug naar de werkelijkheid.’

Zoals Paolo Sorrentini in La grande bellezza een vernietigend commentaar geeft op het Italië van Berlusconi en Paolo Virzì in Il capitale umano het moment schetst waarop de leugen begint te scheuren, zo geeft Nanni Moretti in Mia Madre een eulogie van een verloren paradijs. Het sterke is dat zijn film, in hoge mate conceptueel en zelfs gemaniëreerd, dat grote verhaal uitbeeldt via de intimiteit van de familieband. Aan het slot van de losjes vertelde film ben je plat, ondanks alle bedenkingen. Moeder Ada verwoordt het motto van Moretti’s film het best: ‘Er is een dwaas nodig om het moreel op te krikken.’

 

1 september 2015

 

MEER RECENSIES