***
recensie Patria
‘Het is oorlog!’
door Cor Oliemeulen
Een Nederlands-Indische jongen gaat tijdens de Eerste Wereldoorlog vechten in het Franse Vreemdelingenlegioen. Een Brabantse filmer dook in zijn geschiedenis en maakte een verdienstelijk lowbudgetdrama.
Nederland heeft geen geweldig klimaat voor filmmakers. Tenminste als je iets anders wilt maken dan een jeugd- of familiefilm, of de zoveelste romcom met BN’ers. Meer smaken zijn er nauwelijks en ook arthouse uit de polder heeft nauwelijks bestaansrecht. Maar een ambitieuze creatieveling laat zich niet gemakkelijk kisten. Neem nu Klaas van Eijkeren. Deze Brabander, die de kost verdient met het maken van bedrijfsfilms, sprokkelde met hulp van klanten en crowdfunding een budget van vijftien mille bij elkaar. Vol elan stortte hij zich op zijn eerste speelfilm Patria, een drama over de lotgevallen van de Nederlands-Indische jongen Arthur Knaap die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog aansluit bij het Franse Vreemdelingenlegioen.
Budget
Een gemiddelde Hollywood-productie kost al snel enkele tientallen miljoenen dollars. Desondanks zijn er voorbeelden van bekende filmmakers die het eveneens met aanzienlijk minder moesten doen. Robert Rodriguez schoot in 1992 El Mariachi voor het schamele bedrag van zevenduizend dollar. Zijn debuut was voorbestemd om op de Mexicaanse thuisvideomarkt te verschijnen, echter Columbia Pictures zag meer perspectief, kocht de rechten en liet Rodriguez met Desperado (1995) en Once Upon a Time in Mexico (2003) zijn trilogie voltooien. Ondertussen was het maatje van Quentin Tarantino al doorgebroken met From Dusk Till Dawn (1996) om in 2005 zijn naam te vestigen met Sin City.
Terug naar de polder. Waar Rodriguez voor zijn eerste speelfilm het grootste deel van zijn budget moest aanwenden voor imitatiewapens gaf Klaas van Eijkeren het meest uit aan de huur van authentieke wapens. Voor de rest was hij aangewezen op veel goodwill en de vrijwillige medewerking van meer dan tweehonderd amateurs en professionals, bijna allemaal afkomstig uit Den Bosch en omgeving. Hoewel een groot deel van Patria zich afspeelt in de loopgraven is bijna de hele film in de eigen contreien opgenomen. Van Eijkeren blijkt veelzijdig: hij regisseerde, produceerde, schreef, castte, monteerde, acteerde en musiceerde. Allemaal low budget. Je kunt dat goed zien en horen, maar storen doet het nergens. Dit eerste Nederlandse filmdrama over de Eerste Wereldoorlog is met liefde en toewijding gemaakt.
Brieven
Het scenario van Patria is gebaseerd op de brieven die Arthur Knaap vanaf het oorlogsfront stuurde naar zijn ouders. Voor nog meer authenticiteit raadpleegde Van Eijkeren het regimentsdagboek. Het verhaal begint als Arthur (gespeeld door Timothy Flohr) in Parijs woont. Zijn vader werkt er als cultuurrecensent van De Telegraaf. Het is een tijd waarin weinig gebeurt. Dus als Arthurs vrienden op een dag uitgelaten roepen: ‘Het is oorlog!’, ontstaat bij hem avontuurlijke opwinding. In het kielzog van enkele honderden andere jongens uit het neutrale Nederland meldt hij zich bij het Vreemdelingenlegioen. Arthur is jong en heeft een romantisch beeld van de oorlog. Echter als hij in de Noord-Franse loopgraven zit en zijn collega’s bij bosjes sneuvelen, verandert Arthur van een zachtaardig groentje tot een ontgoochelde, maar voorbeeldige soldaat die aanvallen met mosterdgas probeert te trotseren en uit lijfsbehoud vijanden aan het mes rijgt.
Niet alle gespeelde dialogen in de film zijn even geslaagd (ook in menig populaire Nederlandse romcom worden teksten houterig opgezegd), de actie daarentegen oogt vrij realistisch. Gesteund door aardige fotografie, degelijk camerawerk en zijn eigen eenvoudige synthesizerklanken lukt het Klaas van Eijkeren de spanning langzaam op te voeren en de kijker mee te nemen in de tijdsgeest en de waanzin van de Groote Oorlog waar mensen zich voor een paar meter terreinwinst moesten laten afslachten. De waardigheid in het afsluitende panoramashot onderstreept de ambitie en het talent van de filmmaker. Misschien dat het Nederlands Filmfonds bereid is voor zijn volgende project een paar ton vrij te maken.
20 september 2014