Timbuktu

***

recensie  Timbuktu

Moslims tiranniseren moslims

door Cor Oliemeulen

Vreedzaam levende moslims worden plotseling met geweld onderdrukt door mensen die denken de wijsheid in pacht te hebben. In een wereld waar enige IS-moeheid is opgetreden, belicht Timbuktu hoe een dogma hard ingrijpt in het leven van alledag.

Sinds Mali in 1960 onafhankelijk werd van Frankrijk is het onrustig gebleven in het West-Afrikaanse land. In maart 2012 werd het bewind van Amadou Toumani Touré omvergeworpen, waarna de islamitische beweging Ansar Dine in de noordelijke regio Azawad uiteindelijk de macht greep. De extremisten ontvoerden een aantal buitenlanders (al op 25 november 2011 de Nederlander Sjaak Rijke die nog steeds niet vrij is) en uitten hun afkeer tegen andersgelovigen door onder meer het vernietigen van mausoleums die op de Werelderfgoedlijst van Unesco staan.

Recensie Timbuktu

Vredig leven verstoord
Timbuktu opent met het kapot schieten van Afrikaanse kunst door, wat snel blijkt, fundamentalistische moslims die het vredige leven in de gelijknamige grootste stad van Azawad verstoren. ‘Sigaretten en muziek zijn verboden’, roept een jihadist door een megafoon. ‘Vrouwen moeten kousen en handschoenen dragen.’ Het verzet van een verontwaardigde, robuuste visverkoopster is van korte duur: ‘Hoe kan ik de vis natmaken als ik handschoenen moet dragen? We moeten ook al een sluier dragen. Hier, hak mijn handen maar af!’ De verkoopster wordt met een jeep afgevoerd.

Jihadisten betreden een moskee, waar de aanwezigen in gebed zijn. ‘Zij die zich in Timboektoe wijden aan het geloof, doen dat met hun hoofd, niet met wapens’, spreekt de imam. Er volgt een korte inhoudelijke discussie over de islam, waarna de jihadisten uit respect vertrekken. Anders gaat het toe bij het betrappen van vrouwen die zich zonder hoofddoek op straat begeven of buitenshuis mogelijk contact hebben met mannen. Ook liggen jihadisten op de loer om te ontdekken waar muziek klinkt. De ene keer gaat het om religieuze muziek, waarbij ze eerst moeten bellen of dat wel strafbaar is, de andere keer verstoren ze bruut een prachtig lied en krijgt de zangeres veertig zweepslagen. Langzaam stapelt het geweld zich op: een vermeend overspelig koppel wordt tot de nek ingegraven en met stenen doodgegooid.

Sharia
Centraal in het verhaal staat de herder Kidane, die met zijn vrouw Satima, zijn dochtertje Toyah en de herdersjongen Issan rustig woont in een tent op de zandvlakte buiten de stad. Nadat op een dag een koe in de netten van een visser verstrikt raakt, de visser de koe omlegt en Kidane in een handgemeen de visser doodt, moet Kidane voor het islamitische gerecht verschijnen. De communicatie tijdens het ‘proces’ toont weliswaar dat ook de nieuwe machthebbers een hart hebben, echter de sharia met de interpretatie van de rechters beschikt nu eenmaal over het lot van Kidane.

Recensie Timbuktu

In Timbuktu worden onderdrukking en geweld afgewisseld met stemmige klanken en poëtische cinematografie van Sofiane El Fani (La vie d’Adèle, 2013). We zien de stoffige stad met de excentrieke hanenvrouw die een man vol overgave voor haar ziet dansen, de zandvlakte met het serene onderkomen van Kidane en zijn gezin, de bijna paradijselijke plek waar de visser zijn netten heeft uitgeworpen. De scène waarin een jihadist in de woestijn leert autorijden is bijna komisch, het vermoeden dat een jihadist zelf wel rookt veelzeggend en de choreografie van een grote groep jongens die met een onzichtbare bal voetballen spitsvondig. Op die manier kunnen voorbijrijdende jihadisten, die eerder nog vol overgave discussieerden of Zidane of Messi de beste voetballer is, de jongens niets maken.

Krachtige vrouwen
Wat opvalt in deze door stoïcijnse mannen gedomineerde wereld is de innerlijke kracht die vrouwen uitstralen. Zo is de voyant geklede, geen hoofddoek dragende vrouw met de haan misschien helemaal niet zo krankzinnig als de bezetters misschien denken. Kidane’s vrouw Satima weigert meer dan een paar woorden met de jihadisten te wisselen en adviseert Kidane nog wijselijk zijn pistool thuis te laten als hij verhaal gaat halen bij de visser. En de kleine Toyah troost op liefdevolle volwassen wijze de herdersjongen Issan die zich verantwoordelijk houdt voor het verlies van de koe.

Echter het voor een Oscar genomineerde drama van de Mauritaanse regisseur Abderrahmane Sissako blijft te fragmentarisch en teveel aan de oppervlakte, want het registreert meer dan dat het engagement met de personages creëert. Desondanks is Timbuktu een belangrijke film die toont hoe moslims onderling omgaan met de uitersten van vrijheid en opgelegde doctrine.

 

22 maart 2015

 

MEER RECENSIES