****
recensie The Tribe
Geluidsarme opeenstapeling van ellende
door Suzan Groothuis
Wat kan je verwachten van een film over een doveninstituut in de Oekraïne? Buiten dat de hoofdpersonen doof zijn, alle ellende die de Oekraïne rijk is: prostitutie, criminaliteit en een flinke portie geweld. Alles uitgebeeld in lange tracking shots. The Tribe laat niets aan de verbeelding over en dreunt ondanks zijn gebrek aan geluid lang na. Een ware ‘smack in the face’. Wees dus voorbereid.
The Tribe. Wie heeft er nog niet over gehoord? Al voor zijn release is er aardig wat ophef over de film ontstaan. Een middenweg lijkt er niet. Je vindt de film of goed of vreselijk. In ieder geval is het een film waar je over napraat. Niet voor de gezelligheid. Want The Tribe toont een Oekraïne waarin de ellende zich geleidelijk aan opbouwt en opstapelt en er met het brute einde geen weg meer terug is.
Gebaren zeggen meer dan woorden
The Tribe handelt over een doveninstituut, waar een nieuweling zijn plek moet vinden en onderworpen wordt aan de heersende hiërarchie. Het bijzondere aan de film is dat er op omgevingsgeluid na geen geluid is en de gebarentaal niet ondertiteld is. Desondanks is de film inhoudelijk wel te volgen, want de thematiek is helder: als kijker word je in een wereld van geweld en uitbuiting gezogen, waar slechts de liefde nog een redmiddel is.
De film volgt een jongen die nieuw is in het instituut en zich moet bewijzen tegenover de anderen. Hij moet zich voor van die opgeschoten jochies ontkleden om te laten zien dat hij nog geen deel uitmaakt van een jeugdbende. Een fris groentje dat algauw in een meedogenloze harde wereld wordt getrokken, waarin clandestiene zaken, prostitutie en geweld gemeengoed zijn.
Prostitutie op een vrachtwagenterrein
Zomaar een scène: het busje van het doveninstituut rijdt een vrachtwagenterrein op. Twee meisjes, in sexy outfit gekleed, worden door een jongen gesommeerd uit het busje te komen en ter prostitutie aangeboden aan de pauzerende vrachtwagenchauffeurs. In een volgend shot zien we hoe een van de meisjes bruut van achteren genomen wordt. Het is een van de schokkende beelden met een Oekraïne van verderf en verval.
Terwijl criminaliteit en prostitutie de dienst uitmaken, waarmee het dienstdoende personeel van het doveninstituut zijn zakken vult, is er een dun lijntje van een opbloeiende liefde tussen de nieuwe jongen en een van de meisjes. Een liefde die ook al gepaard gaat met problemen, want wat voor toekomst heb je eigenlijk als dove in een corrupte maatschappij?
Grauw en bruut realisme
The Tribe is een grauwe film, waarin het leven binnen en buiten de muren van het instituut in lange tracking shots getoond wordt. De film heeft veel overeenkomsten met het werk van de Britse filmmaker Alan Clarke, die bekend staat om zijn donkere, gewelddadige realisme zoals in Scum, Made in Britain en Elephant. Het camerawerk, bestaande uit kille, realistische shots, lijkt ook afgeleid van Clarkes films.
In The Tribe is het geweld expliciet in beeld gebracht. Dat de filmmaker gekozen heeft voor de wereld van doven, werkt wonderwel goed met al die geweldsuitspattingen en narigheid. Gebarentaal moet het hebben van expressie, waarmee de onmacht en de positie van buitenstaander nog meer lading krijgen. En zo gaan geweld en gebaren vol intensiteit, af en toe vergezeld van een doffe kreet, samen en worden ze één: alsof ze niet meer los te zien zijn van elkaar. Met als climax de meedogenloze slotscène, waarin de nieuweling niet langer kan ontsnappen aan zijn eigen beestachtigheid en vergelding zijn uitweg vindt in een reeks uitermate gewelddadige handelingen.
Het resultaat is een beklemmende, uitzichtloze opeenstapeling van ellende, waarin de personages aangewezen zijn op hun primaire zelf. Het gesproken woord is geen gemis, sterker nog, de film wint juist aan kracht door sec de gebaren en intense lichaamstaal te tonen. Regisseur Miroslav Slaboshpitskiy geeft met The Tribe zijn eigen interpretatie van de zwijgende film. Zij het een die ontheven is van betovering en schoonheid, maar een die de rauwe essentie vangt van een donkere maatschappij berust op geweld en uitbuiting.
3 februari 2015