Henny Wouters – Redacteur / recensent
Henny Wouters schrijft sinds 2004 recensies voor filmsite Cinemagazine. Is eigenaar van tekstbureau Teksturo, webredacteur en copywriter. Schreef in een ver verleden verhalen, die het ook nog schopten tot een bundel. Weet na 53 jaar nog altijd niet of zijn grootste liefde bij film, muziek of literatuur ligt.
Lof van de recensent
Ik ben een parasiet. Een zuurpruim, negatieveling, jaloers, afgestompt en verbitterd tot op het bot. Ik ben mislukt, mislukt als schrijver, journalist, mens. Ik bevind me op de laagste sport van de culturele ladder, mijlenver verwijderd van alle creatievelingen, promotors en facilitators binnen de filmwereld. Wie ik ben? Ik ben een recensent. Een onbetaalde, ook dat nog.
Hoewel we als soort collectief zijn mislukt, is het toch handig om een grof onderscheid te maken in twee categorieën recensent. De eerste doet vooral aan duiding. Dat zijn recensenten die voor hoogopgeleide lezers schrijven, in vakbladen, kranten en tijdschriften. Deze critici proberen door te dringen in de diepere lagen van (vooral) de arthousefilm en mengen zich in het discours over waar de filmkunst staat en in welke richting zij zich beweegt. Daarmee bezorgen ze toekomstige filmstudenten en filmhistorici dankbaar bronmateriaal voor hun academisch werk.
Quasi-elitair gekwaak
De tweede categorie bestaat uit recensenten die iedere week een oordeel vellen en sterren uitdelen. Recensenten zoals ik. Het soort criticus dat door velen wordt gezien als overbodig en niet meer van deze tijd. Met als voornaamste argument dat de kijker zelf wel een doordachte keuze kan maken en dat hij anders nog vele internetfora tot zijn beschikking heeft als leidraad.
Nou is er een hoop te zeggen voor die fora, van het onvolprezen MovieMeter tot moederschip IMDb. Je vindt er alles wat je ook bij de recensent vindt: meningen, argumenten, aansporingen en sterren. Je vindt er kennis, enthousiasme, passie en liefde voor de film. En omdat het open fora zijn is het nog een democratisch gebeuren ook, zonder het quasi-elitaire gekwaak van de recensent. Perfect toch?
Niet echt. Wat in de eerste plaats opvalt bij die fora is dat deelnemers hun oordeel vaker baseren op smaak dan op (min of meer) objectieve kwaliteitscriteria. Dan krijg je verzuchtingen als ‘waardeloze film, maar ik houd nou eenmaal niet van westerns.’ Wanneer we het hebben over smaak gaat het lang niet alleen over genres. ‘Waardeloze film, maar ik houd nou eenmaal niet van Kristen Stewart.’ ‘Waardeloze film, maar ik houd nu eenmaal niet van Koreaanse films.’ ‘Waardeloze film, maar ik krijg nou eenmaal de zenuwen van kabouter Plop’.
Als recensent zijn dat allemaal zaken die er niet toe doen. Smaak telt niet. Hoewel ook ik getraumatiseerd ben geraakt door Plop, is het mijn taak de kwaliteit te beoordelen. Hoe het acteren is, of het scenario coherent is en aansprekend voor de doelgroep en of de film filmisch okay is. En, ergste van alles, hoe deze Plop zich kwalitatief verhoudt tot zijn voorgangers.
Het tweede waarmee een recensent zich onderscheidt is zijn beheersing van de taal. Een recensent moet niet alleen kunnen analyseren, maar ook de juiste woorden vinden om die analyse autoriteit te verlenen. Bovendien zet de recensent zijn talig talent in om de aandacht van de lezer vast te houden. Humor, vergelijkingen, taalvondsten en allerlei retorische trucs om de verveelde moderne lezer erbij te houden. Ook daar ontbreekt het in fora vaak aan.
Broodschrijver alert
Bovendien schuilt er in die fora een gevaar dat zo sneaky en sluw is dat maar weinige lezers zich hiervan bewust zijn. Dat is de komst van de door de industrie betaalde broodschrijver, in de vermomming van sympathieke filmliefhebber. Dit probleem zie je vooral op grote fora als IMDb, en wie ze eenmaal heeft herkend zal zich niet meer snel laten foppen. Je ziet die schrijvers vaak opduiken bij grote Hollywoodfilms die massaal de grond in zijn geschreven door recensenten en andere forumleden. Wanneer de grootste storm van kritiek is gaan liggen, duikt daar die stem op, die steeds hetzelfde klinkt en steeds hetzelfde redelijk verhaal vertelt. Het gaat ongeveer zo:
‘Ik ben het niet eens met de negatieve beoordelingen. Vorige week ben ik met het hele gezin naar film X geweest en we hebben een geweldige middag gehad. Natuurlijk zijn er betere acteurs dan Y en klopte het verhaal niet erg. Maar dat vergeet je meteen wanneer je jongste tranen lacht om de grappen en je oudste met een glimlach van oor tot oor de film uitziet. En dan die scène met die gestolen vrachtauto, hilarisch. Dus trek je niets aan van die vorige kritieken en ga vooral zelf kijken naar deze film. Je zult er geen spijt van hebben.’
Rechtstreeks van de schrijvers van de marketingafdeling naar het onwetende hoofd van de consument. Met als resultaat een teleurstellend bioscoopbezoek, met kinderen die niet glimlachen maar zeker wel tranen laten.
Een wereld zonder recensenten
Die fora lijken dus geen alternatief. Maar wat als er nou helemaal geen recensenten meer zijn? Als de kijker slim genoeg is om zelf een keuze te maken? Dat levert een nog treuriger beeld op. In dat geval moet de potentiële bioscoopbezoeker zich laten leiden door een titel, de naam van regisseur en acteurs en door een trailer. En dat met een aanbod dat jaarlijks lijkt te groeien. In dat geval zullen filmmaatschappijen nog veel meer inzetten op grote namen en prikkelende trailers, twee zaken die niet garant staan voor een fijne filmervaring.
Wanneer de bioscoopbezoeker zich niet meer laat leiden door een vertrouwde recensent (of door de recensent waar hij een hekel aan heeft, als een soort anti-kompas) wordt de keuze volstrekt willekeurig en wordt de kans op een mislukt uitje vele malen groter. Wat op de lange termijn dodelijk is voor het bioscoopbezoek.
Beschimmeld popcorn
Nou moeten we de invloed van de recensent ook weer niet overschatten. Degene die een paar keer per jaar de bioscoop bezoekt is al blij wanneer de popcorn niet is beschimmeld, de buurman in de bioscoop zijn handen thuis houdt en de oppas de kinderen in leven laat. Een film is een avondje uit en dat is voldoende. Maar voor degene voor wie film meer is dan een halfjaarlijks uitje zijn mensen als ik nog altijd nodig.
Dus zal ik nog wel even blijven. En noem me gerust een zuurpruim, negatieveling, mislukt. Maar denk vooral niet dat ik mijn goede naam offer voor het heil van de bioscoopbezoeker. De reden dat ik dit doe is datgene wat ons recensenten verbindt: een peilloos diepe liefde voor de film. Ik geef niets om beschimmeld popcorn of handtastelijke buurmannen. Voor mij is het voldoende wanneer het licht uitgaat en de begintitels verschijnen. Altijd in de hoop op een meesterwerk, op lof van de recensent.
23 mei 2017