Ondertussen, op de redactie:
I Vinti: Vervreemding, nihilisme, misdaad en moord
ALFRED:
Gisteravond zag ik I Vinti, de film van Antonioni uit 1953. Je ziet er de latere filmauteur, die van L’Avventura, L’eclisse en Blowup, al in terug. Vervreemding, nihilisme, misdaad, moord.
Heeft een van jullie die film gezien? Wat zijn jullie ideeën?
Groet van Alfred
COR:
I Vinti vind ik zeker niet de beste, en meest representatieve, Antonioni.
Het zijn zijn eerste schreden over de Italiaanse grens, in een drieluik, waarvan ik de moord in Engeland het best vind – het verhaal althans. Mooi opzetje naar Blow Up overigens.
De andere twee delen passen meer in de sfeer van zijn eerdere films, gestoeld op zijn neorealistische traditie. Maar goed, dat hebben jullie natuurlijk allemaal al kunnen lezen in mijn essay ‘De dolende vrouwen van Michelangelo Antonioni’ :-) (anders nog doen, hè?).
NANDA:
Ik heb de film ook helaas nog niet gezien Alfred.
Wel net even helemaal je stuk gelezen Cor, interessant! Wat misschien nog interessant op te merken is, is dat de kijk op vrouwen ook een reflectie was op de geschiedenis en tijdsgeest. Niet nieuw natuurlijk, maar door juist ook te kijken naar de rol van vrouwen in vroegere films van Italiaanse filmmakers en hoe er in die tijd met vrouwen omgegaan werd, begrijpen we de latere positionering wellicht beter. Veel neorealistische filmmakers, zoals Vittorio De Sica, Roberto Rossellini (voor wie Antonioni het script van Un pilota ritorna (1942) schreef, en die gemaakt werd in samenwerking met Vittorio Mussolini – zoon van) en Luchino Visconti zijn hun carrière namelijk begonnen tijdens het fascistische bewind.
Het neorealisme ontstond niet uit het niets, maar was een representatie van de veranderingen die Italië onderging. Na tweeëntwintig jaar kwam er in 1944 een eind aan het fascisme in Italië, en aan het regeren van Benito Mussolini. Omdat Mussolini een uitgesproken mening had over de rol van de vrouw in de fascistische maatschappij, wat blijkt uit onderstaand citaat, is het best interessant om de rol van de vrouw tijdens het fascisme en daarna te bekijken. De samenwerkingen met het fascistisch bewind zijn nooit zo erg belicht, maar tegenwoordig kijken we natuurlijk ook heel anders aan tegen het fascisme dan toen (Un pilota ritorna is ook tot 1978 ‘kwijt’ geweest). De Italiaanse filmmakers leefden al zo’n twintig jaar onder fascistisch regime toen ze hun eerste films maakten, voor hen was fascisme de realiteit.
‘Woman must obey… My idea of her role in the State is in opposition to all feminism. Naturally she shouldn’t be a slave, but if I conceded her to vote, I’d be laughed at. In our State, she must not count.’ (Benito Mussolini, geciteerd in Emil Ludwig, 1933 in Robin Pickering-Iazzi 1995).
Anyway, interessante periode in de Italiaanse filmgeschiedenis! Alhoewel het neorealisme natuurlijk veel bekender is, en die is ook heel interessant :-)
COR:
Gelukkig dat er nog iemand zo’n lang stuk leest…
Ja, ik begrijp wat je bedoelt, Nanda. Onder het fascisme waren de rollen voor man en vrouw natuurlijk gedicteerd, maar dat veranderde verdomd snel toen men begreep wat voor een malaise die twintig jaar onderdrukking hadden gebracht.
Het klopt dat het gros van de filmregisseurs verplicht of vrijwillig heulde met de fascisten. Neem nu Roberto Rossellini die in de oorlog propagandafilms maakte, maar tegelijkertijd stiekem een documentaire over het verzet schoot, wat direct na de oorlog leidde tot Roma Città Aperta. Maar vergeet niet dat diezelfde regisseurs zich snel ontpopten als marxisten die het armoedige leven van de arbeider gingen verfilmen.
En de vrouw? Tja, het zijn toch Italianen, hè? – De vrouw staat al snel op een voetstuk; ze mag pronken met haar lichaam en voor de rest mag ze haar muil houden.
En Antonioni? Die liet zijn vrouwen dolen, vervreemd in de zich snel industrialiserende maatschappij. Bij hem dolven juist de mannen het onderspit: bijna zonder uitzondering zijn het zwakkelingen: laf en communicatief impotent.
ALFRED:
Die zwakke mannelijke hoofdpersonages van Antonio zitten al in I Vinti. Elk deel van het drieluik heeft een stoere sukkelaar als non-held. Dat is wat anders dan antiheld.
In het eerste deel, dat in Frankrijk speelt, biechten de boefjes braaf op zodra ze onder druk worden gezet; ze laten op slag alle branie varen en veranderen in huilerige vaatdoeken. In het tweede, Italiaanse deel verkiest de rijkeluiszoon die in nachtelijke uren aan sigarettensmokkel doet, onder druk zijn (kennelijk gespeelde) cool en pleegt een onnodige moord, wat hem de kop zal kosten. Hij heeft alles mee, maar is een zwakkeling, een moederskindje.
Het derde, in Londen gesitueerde deel is het beste en preludeert inderdaad op het latere Blowup. Hoofdpersoon is een would-be dichter met grootheidswaan die door zijn ijdelheid aan de galg eindigt. Sterk van Antonioni om al in 1953 met een (zij het schetsmatig, het deel duurt nog geen 40 minuten) portret van een narcist te komen.
Dat soort persoonlijkheid zien we tegenwoordig wekelijks op het filmdoek. Op dat opzicht liep Antonioni op de ontwikkelingen vooruit. Wat wel is verouderd is de prekerige voice-over aan het begin van het drieluik: Antonioni beweert dat de jeugd van dat moment naar criminaliteit neigt omdat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog veel aan geweld is blootgesteld. (Het Amerikaanse equivalent van I Vinti is wellicht Stanley Kramers The Wild One, ook uit 1953, over een groep anti-sociale bikers.)
Hij zoekt het dus in de omstandigheden, in sociologische verklaringen. Il Grido van vier jaar later (1957) is een stuk moderner, daar is de drijfveer psychologisch. En Nanda, het fascistische idee van de vrouw als keukenslaaf wordt hard afgestraft, want de hoofdpersoon van Il Grido rammelt zijn concubine en plein public af en verliest daardoor uiteindelijk alles. Maar voor het fascisme, blijkt uit Antonioni’s beroemde drieluik L’Avventura, La Notte en L’eclisse, is geen nieuwe ideologie in de plaats gekomen. Resultaat: hedonisme en nihilisme, de non-ideologie van de 21ste eeuw.
I Vinti is zeker geen meesterwerk, maar nog altijd de moeite waard. Helemaal als je fan bent van Antonioni of Italiaanse cinema in het algemeen. Dan valt ’s man unieke plek in het neorealisme op. Hij maakt er deel van uit, maar op een atypische manier.
Dank voor jullie commentaar.
25 februari 2015