Deel 4: De kracht van muziek
door Suzan Groothuis
Hoe traditionele Pakistaanse muziek een verbintenis aangaat met jazz, we een inkijkje krijgen in het leven en de carrière van Neerlands trots Boudewijn de Groot, Janis Joplin ons terugvoert naar de ‘60s en de eigengereide Hot Sugar de invloed van omgevingsgeluid op zijn muziek laat zien.
Lahore was ooit een bloeiend muzikaal mekka voor traditionele Pakistaanse muziek. Maar na de intrede van het streng-islamitisch regime in de jaren 70 was het voorbij. Gelukkig zijn er nog muzikanten hun muziek trouw gebleven, maar anno nu is de vraag of er überhaupt nog publiek voor is.
Passie voor tradities
Pakistaanse pop overheerst en daarbij is het lastig om aan traditionele instrumenten te komen. Waar vind je nog een fluitenmaker? Toch geven de leden van het kleine orkest niet op en bedenken ze in hun speciaal opgerichte studio Sachel hoe ze een breder publiek kunnen aanboren. Studiobaas Izzat Majid lijkt het antwoord gevonden te hebben: met hun traditionele instrumenten jazz een nieuw leven inblazen! En zo geschiedde een geheel eigen draai aan Dave Brubecks Take Five. Hier de bijzondere uitvoering van deze jazzklassieker.
Hun opname belandt op YouTube en wordt opgepikt door vooraanstaand jazzmusicus Wynton Marsalis in de Verenigde Staten. Het orkest krijgt een uitnodiging om op te treden in het Jazz at Lincoln Center in New York. Nauwgezet zijn de repetities voorafgaand aan de grote avond in beeld gebracht, wat de vraag oproept of het Pakistaanse orkest wel klaar is voor deze stap. De documentaire houdt de kijker tot aan het zenuwslopende concert in de greep. Mooi is ook de passie van de verschillende muzikanten, die allemaal zo hun eigen redenen hebben om hun muziek in stand te houden en over te brengen. Song of Lahore van Andy Schocken en Sharmeen Obaid-Chinoy is zo’n pareltje waarbij je met een warm gevoel en een nieuwe muzikale ontdekking de zaal uitloopt.
Een blik op Boudewijn
Een film maken over de Nederlandse muzikant Boudewijn de Groot is geen gemakkelijke opgave. De zanger, die in 1966 debuteerde met zijn gelijknamige album, is namelijk een gesloten boek. Zoon Jim zegt het ad rem aan het begin van de film: Om Boudewijn te leren kennen, kan je beter geen film over Boudewijn maken. Toch lukt het documentairemaker Suzanne Raes om een mooi portret van de man neer te zetten. Niet door op Boudewijn zelf te focussen, maar op zijn drie kinderen en zijn vrienden.
In Boudewijn de Groot – Come Closer zien we in chronologische volgorde hoe zijn carrière vorm kreeg. Samen met tekstschrijver Lennaert Nijgh maakte Boudewijn de Groot zijn eerste platen, waar hits als ‘Welterusten, meneer de president’ en ‘Het Land van Maas en Waal’ uit voortkwamen. Met ‘Welterusten, meneer de president’ kreeg De Groot de reputatie van protestzanger, al stond hij daar zelf ambivalent tegenover.
Hoewel ze vrienden blijven, gaan Nijgh en De Groot beroepsmatig een tijdje uit elkaar, wat onder meer leidt tot een mislukt Engelstalig project van De Groot. Ondertussen zien we ook hoe het Boudewijn als familieman verging: twee huwelijken en drie kinderen verder lijkt hij zijn vrijheid in zijn muziek te willen beproeven. Omdat Jim zijn vader zo weinig zag, heeft hij een deel van zijn vaderschap via zijn vinylplaten tot hem genomen. Ook dochter Caya heeft gemengde gevoelens: “De melodieën die hij schrijft zijn zo warm en dat strookt niet altijd met de man die je ziet.”
Muzikant Henny Vrienten, die Boudewijn al jaren kent, noemt hem een goede vriend, maar of dat wederzijds is zou hij niet zo snel kunnen zeggen. Voor familie en vrienden is Boudewijn eveneens een mysterie, maar toch vervalt de documentaire niet in teveel afstand of feitjes. De Groots laatste optreden, waarin hij afscheid neemt van zijn 50-jarige carrière, en het lied ‘Kom Nader’, dat hij over zijn vader zingt, geven op subtiele en verrassende wijze meer prijs. Raes levert zo een evenwichtig portret, waarin zijn oeuvre en onpeilbare persoon mooi samenkomen.
Muzikale verlossing
Hoe populair Janis Joplin nog steeds is blijkt wel uit de reeks uitverkochte voorstellingen van deze vertoning over haar leven en haar muziek. Janis: Little Girl Blue is een conventionele, maar degelijke documentaire over de opkomst en ondergang van de blueslegende. Joplin, opgegroeid in het conservatieve Port Arthur (Texas), liet al op jonge leeftijd zien een outsider te zijn. Zo wordt ze ook omschreven door talking heads als familie en vrienden. In muziek vond ze uiteindelijk haar uitlaatklep, geïnspireerd door blueszangeressen als Bessie Smith. Joplin vertrok uit haar geboortestad, om in San Francisco naam te maken met de psychedelische band Big Brother & The Holding Company.
Via archiefbeelden, interviews en brieven die Joplin aan haar familie schreef (mooi verwoord door zangeres Cat Power) zien we hoe zij uitgroeit tot excessief podiumbeest. Maar ook de keerzijde van de roem wordt getoond: Janis’ immense onzekerheid en gevoeligheid tonen een kwetsbaar persoon die de druk naarmate zij meer succesvol werd niet aankon. Dit leidde in 1970 tot haar dood ten gevolge van een heroïne-overdosis. Natuurlijk weet je als kijker hoe het afloopt, maar Little Girl Blue laat niet onberoerd door te focussen op de pure, eerlijke persoon van Joplin. En laat je achter met de vraag hoe ver ze was gekomen als ze niet tot die beroemde 27 club behoord had.
Immense geluidswereld
Hot Sugar aka Nick Koenig is een artiest die zich heeft gericht op het unieke spectrum van omgevingsgeluid. Met zijn recorder legt hij alles vast wat geluid oplevert of wat geluid kan produceren. Je kan het zo gek niet bedenken: bakstenen op straat, verkeer, schedels in de tombes van Parijs en stiltes van kamers. Ieder geluid klinkt anders, zo leren we van Nick, die iedere dag weer een uitdaging zoekt om nieuwe geluiden op te nemen. Wat hij vastlegt, tovert hij om in zijn minimale, trippy tracks.
Van de persoon Nick Koenig komen we in de documentaire Hot Sugar’s Cold World van Adam Bhala Lough weinig te weten, buiten dat hij een wat wazig figuur is. Dag in dag uit loopt hij met zijn recorder rond om geluiden te vangen. We zien wel hoe de relatie met zijn vriendin Kitty – ook actief in de muziekwereld – strandt, wat verder niet van grote impact lijkt op de man en zijn kunsten. Een wat afstandelijk, doch boeiend portret van iemand die gedreven en geïnspireerd geluiden onderzoekt, interpreteert en tot een muzikaal kunstwerkje maakt. Wacht maar af, de nieuwste ontdekking van de toonaangevende muzieksite Pitchfork?
29 november 2015
DEEL 1: De kleurrijke werkelijkheid van Errol Morris
DEEL 2: Mensen die hun nek uitsteken
DEEL 3: Pijnpunten, moed en humor als wapen
DEEL 5: Van zwarte panters tot huiveringwekkende nachtmerries