IDFA 2016 Deel 4:
Flamencodanseres, cameravrouw, docenten en Slenderman
door Suzan Groothuis
In dit vierde deel publieksfavoriet La Chana, over een flamencodanseres die na jaren weer gaat optreden. Het gefragmenteerde maar indrukwekkende Cameraperson, waarbij cameravrouw Kirsten Johnson een persoonlijke selectie van haar beeldarchief maakt. Het Ierse In Loco Parentis toont een onorthodoxe, warme manier van lesgeven op een kostschool. En tot slot real-life horror in Beware the Slenderman, waarin een fictieve boeman de inspiratie vormt voor een meedogenloze steekpartij.
La Chana
We volgen Antonia Santiago Amador alias ‘La Chana’, een gevierd flamencodanseres. De jaren zestig en zeventig waren haar hoogtijdagen, totdat zij ineens uit de schijnwerpers verdween. Een ontmoeting met Peter Sellers leidde tot een optreden in de film The Bobo (1967) en een uitnodiging om naar Hollywood te komen. Maar Hollywood is het nooit geworden. In La Chana onthult zij de reden van haar carrièrebreuk en wordt duidelijk dat de inmiddels bejaarde danseres haar passie nooit verloren is. La Chana krijgt namelijk de kans om weer op te treden. Weliswaar zittend op een stoel vanwege haar hoge leeftijd en lichamelijke conditie, maar haar voeten gaan nog net zo indrukwekkend tekeer.
De film neemt de kijker mee in La Chana’s wereld, waarin we getrakteerd worden op prachtige beelden uit haar geroemde jaren. La Chana was een icoon, de koningin van de flamenco. Als kind wist ze al dat ze zou gaan dansen en ontwikkelde ze een perfect gevoel voor ritmiek. De beelden van haar optredens zijn vurig en vol passie. Zo intens dat haar dochter bang was dat het haar moeders dood zou worden. Op warme, intieme wijze laat regisseuse Lucija Stojevic La Chana’s wel en wee zien: van haar passionele, maar tragisch afgelopen carrière tot het hier en nu, waarin de flamenco nog steeds een onmisbare rol heeft. Aan humor ontbreekt het de film ook niet, zoals La Chana die lekker onderuit gezakt op haar relaxstoel met haar hondje knuffelt.
La Chana doet qua sfeer wel denken aan de documentaire Iris van Albert Maysles, waarin hij een bejaard mode-icoon volgt. Excentriek, innemend en vol passie. Zo ook La Chana, die het IDFA-publiek verrast met haar aanwezigheid en nog een show na de vertoning geeft. Haar optreden en Stojevics film worden beloond met een staande ovatie. Een documentaire die recht doet aan een prachtig mens die de flamenco tot hogere kunst heeft gebracht.
Cameraperson
Cameravrouw Kirsten Johnson, bekend van documentaires als Fahrenheit 9/11 en Citizenfour heeft voor haar film geput uit eigen beeldarchief. Cameraperson is een persoonlijke selectie van beelden. Zo zien we fragmenten van een getraumatiseerd gezin in Bosnië, een moordzaak in Texas en een vroedvrouw in Nigeria. Allen door het oog van Johnsons camera, die bijzondere, ontroerende, humorvolle en beklemmende momenten vastlegt.
Cameraperson maakt duidelijk dat filmen geen statische bezigheid is. Je hebt direct, intiem contact met de mensen die je filmt. Zoals de bokser die uit zijn plaat gaat en door Johnsons camera op de huid gevolgd wordt. Hij laat het filmen toe, maar als kijker voel je de spanning. Johnson zou zomaar een knock-out kunnen krijgen. Anders is het intieme contact dat zij heeft met het gezin uit Bosnië. Er is een band ontstaan, de camera is niet slechts een registrerend middel. Mooi is een gesprek dat Johnson heeft met de getraumatiseerde vrouw, waarbij zij de pijnpunten probeert te benoemen maar de vrouw ontkent. Johnson besluit het over een andere boeg te gooien en de vrouw te complimenteren voor haar gevoel voor mode. De verbeten blik maakt direct plaats voor een stralende lach en een gevoel van zekerheid.
En zo zijn er meer mooie momenten te halen: beelden van Johnsons dementerende moeder, een meisje in een abortuskliniek dat door Johnson bemoedigend toegesproken wordt, een pijnlijk gesprek met een jongen die zijn broer is kwijt geraakt na een aanslag. Johnson neemt de kijker mee op diverse plekken in de wereld en laat zien dat de positie van cameravrouw niet altijd die van observator is. Ze is net zoveel deelnemer, waarbij het de vraag is in hoeverre je je eigen, gekleurde bril kan afzetten als je de werkelijkheid registreert. Cameraperson is even onthullend als ontroerend en veel meer dan een aantal losse registraties.
In Loco Parentis
Ofwel: eigenwijs onderwijs op een kostschool in Ierland. Een jaar lang volgen we twee gepassioneerde docenten, die al vanaf de jaren zeventig op de Headfort School werken. De twee hebben zelf op de school gezeten, zijn getrouwd en vergroeid met het lesgeven. Maar ze worden ouder en het einde van hun onderwijs carrière komt in zicht. Mijmerend over hun toekomst (kunnen ze wel zonder het lesgeven?) zien we vooral hoe bevlogen de twee nog zijn: John, met zijn onverzorgde grijze haren en kapotte trui en Amanda (nog helemaal hip met wenkbrauwpiercing) staan dag en nacht voor hun leerlingen klaar. Zij het op een wat onorthodoxe, out of the box wijze: hun manier van lesgeven is lekker rommelig met een groot gevoel voor humor. Maar de twee dwingen ook respect af en laten zien oog te hebben voor het individu: zoals een stil meisje met wie moeilijk contact te krijgen is, maar die door het vertrouwen van John en Amanda geleidelijk meer van zich laat zien.
In Loco Parentis is een prachtig, kleurrijk portret van twee mensen die hun ziel en zaligheid hebben gelegd in het onderwijs. Buiten het vooruitstrevende karakter van het lesgeven (het nummer Teenage Kicks van The Undertones is soort van school anthem) zijn er nog de idyllische plaatjes van de omgeving: de statige school is gelegen in een prachtig landschap. De Ierse versie van Être et avoir, waarin onderwijs gelijk staat aan aandacht, warmte, respect en een tikkie revolutie.
Beware the Slenderman
Slenderman is een fictieve boeman, als meme ontstaan op het internet. Uiteindelijk nam de boomlange engerd zonder gezicht grootse vormen aan: naast de vele verhalen over hem op het internet, verscheen er een afschrikwekkende game. Met name kinderen en jongeren voelen zich aangetrokken tot Slenderman. Deze fictieve figuur zou kinderen ontvoeren en kan zomaar ineens opdoemen. Met name in de nacht, wanneer je nietsvermoedend in je bed ligt. In hoeverre een meme de fantasie van kinderen op hol kan brengen, laat filmmaker Irene Taylor Brodsky zien in Beware the Slenderman.
De naargeestige meme kreeg namelijk een naargeestige draai in 2014, toen twee meisjes – geïnspireerd door Slenderman – hun beste vriendin neerstaken in het bos en haar voor dood achterlieten. Het slachtoffer heeft het overleefd, maar de daad zorgde voor ophef en onrust alom: wat bewoog de jonge meiden hiertoe? Beware the Slenderman laat interviews zien met de ouders, die zich niet bewust waren van het fenomeen Slenderman en de impact ervan op hun kind. We zien homevideo’s van onschuldig ogende meisjes. Spelend in de bladeren. Kerstcadeaus uitpakkend. Waaronder een iPad, die toegang gaf tot de wereld van Slenderman. En toen begon het. Suburbs-meisjes Morgan en Anissa raakten geobsedeerd door het fictieve monster en hielden er hun eigen realiteit op na. Die ze overigens goed verborgen wisten te houden voor hun familie. Slenderman was iets van hun twee.
Het ontstaan van de meme, de betekenis van Slenderman, hoe twee jonge meisjes Slenderman ontdekken en wat hen aanzet tot hun gruwelijke daad – dit alles wordt nauwgezet vastgelegd in deze horrordocu. Tot het uiteindelijke proces van de twee meisjes, die als volwassenen berecht gaan worden ondanks de psychische instabiliteit van een van de twee. Lang leve het internet? In het geval van Slenderman is het een tragisch gevolg van hoe informatie op internet een eigen leven kan gaan leiden en hoe ontvankelijk kinderen kunnen zijn voor het anders interpreteren van de werkelijkheid. De film weet niet zijn gehele lengte te boeien, maar levert een interessante kijk op hoe fantasie leidt tot een niet te bevatten misdrijf.
27 november 2016