IDFA 2016 Deel 5:
De terugkeer van de idealist
door Bob van der Sterre
Het is geruststellend om te weten dat er op deze cynische aardkloot toch nog hier en daar idealisten rondlopen. Je denkt als enkeling geen veranderingen teweeg te kunnen brengen? Al deze idealisten bewijzen het tegendeel.
Priorat
Een eeuw geleden was er in een Priorat een bloeiende wijnindustrie. Toen kwam de phylloxera-luis. De wijnindustrie stortte in. Totdat in 1979 een groep hippies langskwam op de ongerepte heuvels en dacht: daar zit muziek in. Ze werden door nagenoeg iedereen voor gek verklaard.
Tien jaar noeste arbeid volgden. Een lastig landschap voor druiven. En ze wilden ook nog eens het allerbeste maken. De fles die in 1989 op de markt kwam kostte 4500 peseta’s (gemiddeld kostte een fles toen een paar honderd peseta). Verbaasde wijnverkopers gooiden ze de deur uit.
Waarom gingen ze niet failliet als zoveel idealisten voor hen? Omdat de wijn door een Parijse sommelier werd geprobeerd en zeer werd gewaardeerd. Daarna kreeg de Prioratwijn aandacht van Parker (iedere wijnliefhebber weet meteen wat dat betekent) en van het gerenommeerde wijnblad Wine Spectator. De film zegt wel wat over hoe toevallig commercieel succes vaak plaatsvindt.
Jammer is dat de documentaire op het einde geen spanningsboog meer heeft en helemaal inzakt. Je hebt het gevoel naar een toeristisch promotiepraatje te kijken. De wijnmakers mogen allemaal vriendelijke lui zijn maar de docu wordt er niet beter van.
Delicate Balance
Drie treurigheden van het moderne leven voor de prijs van een. Veel Spanjaarden hebben geen huizen. Veel Japanners geen besef van geluk. En veel Malinese vluchtelingen geen vrijheid. José Alberto Mujica, de eigenzinnige ex-president van Uruguay tot 2015, legt uit wat er loos is en wat er zou moeten verbeteren.
Dit is geen pur sang zielig verhaal. Veel documentaires willen de wereld verbeteren. Vaak is dat niet om aan te zien. Het is wel wat anders als je de lethargie en het cynisme van deze eeuw in kaart wil brengen, zoals deze film.
Delicate Balance herbergt een paar sterke stukken. De leegheid van de moderne Japanse loonslaaf, die ‘s avonds laat Adidas-schoenen koopt en dan in zijn slaapcabine kruipt. De ontruimingen van Spaanse huizen van binnenuit gezien. Vervolgens ligt de huisraad op straat. De vluchtelingen in Marokko die leven in een bos om de volgende nacht weer proberen over een hek te klimmen.
Je wordt ook tussendoor getrakteerd op een aantal prachtige slomo-shots van steden. Esthetiek speelt vaak een bijrol in docu’s, niet hier. In dat opzicht valt de film beter te pruimen dan een gemiddelde docu.
Tegelijk verzandt Delicate Balance in dat standaard optimisme van wereld verbeterende docu’s. Met voor sommigen eyeopeners als: ‘Het leven is een mirakel’ en ‘Dingen kun je niet veranderen. Jezelf wel.’ De film had een half uur korter kunnen duren en had dan meer indruk gemaakt.
The Borneo Case
Nog meer idealisten in Borneo, of eigenlijk in Londen, want daar werd bij een radiostationnetje het hardst geageerd tegen de sloop van de jungle in Borneo. Inheemse stammen van Sarawak (Maleisië) zagen hun jungle langzaam maar zeker plaatsmaken voor palmolieplantages. De Zwitser Bruno Manser ging de wereld in om aandacht te vragen voor dit probleem maar stierf op mysterieuze wijze in die jungle rond 2001.
Zijn maatje Mutang vluchtte naar Canada. Ondertussen ontdekken ze bij het radiostation dat de Sarawak-leider diverse dubieuze financiële constructies bij banken blijkt te hebben. De radiomedewerkers pluizen alles uit en laten zien dat de man zich illegaal via houtkap aan het verrijken is.
Na onthullingen gebeurt het ongelooflijke: hij treedt af. Positief voor de inwoners van Sarawak, minder voor de docu die aan kracht verliest. Wel kun je bewondering hebben voor de vier hoofdrolspelers, die daadwerkelijk voor verandering hebben gezorgd. Menig aapje in die jungle zal ze dankbaar zijn.
Amateurs in Space
Veel meer idealist dan Kristian en Peter kan het niet worden. Met materialen die iedereen kan kopen (bouwmarkt, Ikea) bouwen ze een raket. Doel: Peter de ruimte in schieten.
Aanvankelijk een luchtige documentaire. De nodige grappen over hun amateuristische aanpak. Maar het blijft niet luchtig. Creatieve animositeit tussen Kristian en Peter zorgt voor een kloof tussen de twee. Vooral Peter beschuldigt Kristian van het willen dirigeren van alles. Het project staat onder druk.
Ze kunnen niet zakelijk verder met het eindproduct – terwijl het net goed begon te gaan. Het persoonlijke, en dus het amateuristische, houdt ze op de grond. Zonde, want de eerste succesvolle raket is net de lucht in geschoten en als kijker voel je vooral spijt.
Vermakelijk en triest, soms een dun lijntje, en deze documentaire toont beide vormen zonder dat het ergens verveelt.
28 november 2016