Deepak Rauniyar, regisseur van White Sun:
“Eén van de vragen die me interesseerde: wat heeft de oorlog werkelijk aangericht?”

door Alfred Bos

De filmindustrie van Nepal produceert jaarlijks zo’n honderd speelfilms, maar Deepak Rauniyar (Saptary, 29 augustus 1978) is de eerste regisseur uit het land in de Himalaya wiens werk internationaal wordt vertoond. Zijn debuut, Highway, ging in 2012 in première op het filmfestival van Berlijn. Ook in zijn tweede speelfilm, White Sun, staat het dagelijkse leven in zijn geboorteland centraal.

“Net toen we wilden beginnen met de opnamen van White Sun kwam de aardbeving”, vertelt Rauniyar in de ontbijtzaal van een Amsterdams hotel. Hij is in gezelschap van zijn vrouw Asha Magrati, die de casting deed voor White Sun en in de film de rol speelt van de gescheiden vrouw. “We hadden een jaar gezocht naar de juiste locatie en die konden we na de aardbeving niet meer gebruiken.”

Bij de aardbevingen van 25 april en 12 mei 2015 kwamen in Nepal meer dan zevenduizend mensen om het leven, complete dorpen werden van de kaart geveegd. Ook de economische schade was groot, nadat het land jarenlang gebukt ging onder een burgeroorlog tussen maoïsten en aanhangers van het Nepalese koningshuis. In 2008 werd de monarchie afgeschaft en de bergstaat – die ligt ingeklemd tussen de grootmachten India en China – omgevormd tot een federale republiek.

“In Nepal zijn we de afgelopen tien, vijftien jaar door veel traumatische ervaringen gegaan, maar daar wordt binnen gezinnen nauwelijks over gesproken”, zegt Rauniyar. “We ontwijken gesprekken met vrienden, want voor je het weet heb je ruzie.” Het conflict tussen traditie en vernieuwing staat centraal in White Sun. De titel verwijst naar de zon in de vlag van Nepal. “Die staat voor het land.”

Tegengestelde kampen
White Sun speelt in een afgelegen bergdorp, waar sociale, politieke en persoonlijke scheidslijnen dwars door het dagelijkse leven lopen. De dorpsvoorzitter is overleden en zijn zoon, die met de maoïstische rebellen tegen de royalisten heeft gevochten, keert terug voor de begrafenis. Diens enige broer heeft hem zijn keuze voor de rebellen nooit vergeven. Zijn ex-vrouw is gevangen in het kastensysteem, maar zoekt vrijheid. Wat volgt is gesol met het lijk, symbool voor de traditie. De volwassenen maken er een potje van, maar de oplossing komt van de kinderen, de dochter en een weesjongetje. Ze belichamen de toekomst waarin voor versteende gebruiken geen plaats is.

Rauniyar: “Mijn idee was: waarom brengen we twee mensen uit tegengestelde kampen niet samen en dwingen hen om met elkaar te interacteren. Misschien gebeurt er dan iets moois. De dood is de beste manier om mensen bijeen te brengen. De vader staat voor het oude regime en het nieuwe regime is er nog niet.”

Het idee voor White Sun ontstond toen Rauniyar en Magrati hun ouders bezochten. “We zagen dat de dorpen op het platteland steeds leger raakten”, vertelt de regisseur. “Mannen die gingen vechten in de oorlog kwamen niet terug. Mensen vertrokken om te werken in het buitenland. In het dorp bleven alleen de ouderen over. Daar kwam het basisidee vandaan.”

Nepal zit vol verdeling
Deepak Rauniyar en Asha Magrati runnen samen een filmproductiebedrijf, Aadi Productions, in Kathmandu. Tijdens het draaien van een documentaire over een ziekenhuis was Magrati getuige van een ruzie tussen twee mensen. Dat vormde de inspiratie voor het conflict dat centraal staat in White Sun.

Rauniyar: “De ruzie was tussen twee mensen die allebei in de burgeroorlog hadden gevochten, maar een compleet andere kijk op de zaak hadden, alsof ze in twee verschillende werelden leefden. Ze hadden gevochten in dezelfde oorlog, maar aan tegengestelde kant, en verschilden van mening over elk detail.”

Waar de volwassenen bekvechten over de meest futiele details – de dorpspriester is de kampioen van het kijven – zijn de kinderen praktischer. “Er moet iets zijn om in te kunnen geloven”, zegt de regisseur. “Daarom hebben we de kinderen opgevoerd als degenen die het geharrewar van de ouderen negeren en doen wat er moet gebeuren. Nepal zit vol verdeling: mensen worden ingedeeld naar hun etnische achtergrond, hun klasse en de tint van hun huid; er worden 123 talen gesproken. De kinderen hebben geen boodschap aan klasse, kaste en traditie.”

Nederlandse bijdrage
White Sun is gedraaid in een losse, semi-documentaire stijl, met veel aandacht voor het bergachtige terrein. “Ik vind het prettig om te werken met de hand-held camera”, zegt Rauniyar. “Daarnaast wilde ik voor deze film dicht op de personages zitten. Ik improviseer ook veel met de acteurs, zowel qua dialoog als de handeling. Ik vertel hen niet vanuit welke hoek ik draai, zodat ze zich meer naturel gedragen.”

De film is gemaakt voor een kleine 400.000 dollar – een bedrag waarvoor Bruce Willis niet eens zijn baard laat staan – met geld uit Nepal, de Verenigde Staten, Qatar en Nederland. Het Huub Bals Film Fonds en het Nederlands Film Fonds leverden bijdragen en een deel van de filmploeg kwam uit Nederland. “In Nepal bestaan er geen subsidiefondsen voor een film als White Sun”, vertelt Rauniyar. “De commerciële filmindustrie van Nepal imiteert Bollywood. Tegenwoordig is er ook de invloed van het melodrama uit Zuid-Korea.”

In 2013 ontving hij 10.000 euro van het Huub Bals Film Fonds voor het ontwikkelen van de film en het schrijven van het scenario. Rauniyar: “Toen we begonnen met de filmopnamen hadden we iets meer dan 200.000 dollar. Maar ik was twee jaar bezig geweest met de financiering en het aanvragen van subsidie en ik wilde niet langer wachten. Net toen we wilden beginnen met de opnamen kwam de aardbeving. We hadden een jaar gezocht naar de juiste locatie en die was onbruikbaar geworden.”

Tegenslag op tegenslag
Deepak Rayniyar: “We moesten dus opnieuw op zoek. De beperkingen: we wilden een afgelegen locatie in de bergen, maar wel één die met het oog op de filmapparatuur bereikbaar was via de weg. Aanvankelijk zouden we in april beginnen, maar we zijn in oktober gaan draaien. Net voor we wilden beginnen sloot India de grens met Nepal vanwege politieke onrust. Dat was de grens waarlangs we de apparatuur binnen brachten, ook het voedsel en de keukenapparatuur.”

“Dat beïnvloedde de opnamen. Belangrijke spullen ontbraken en we moesten de geldschieters verzoeken om het geld over te maken dat was bedoeld voor de postproductie, want dat hadden we op dat moment nodig. Het was al met al een lastige en gecompliceerde shoot. Het heeft er zelfs naar uitgezien dat we de film niet zouden kunnen voltooien, wat pijnlijk zou zijn geweest voor alle betrokkenen, te meer omdat we vier jaar in de voorbereiding hadden gestoken. We hebben een paar harde beslissingen moeten nemen. Het team werd teruggebracht tot elf mensen.”

“Er was geen geld voor de scène met de legerhelikopter. Die hebben we moeten draaien toen er een legerhelikopter langs kwam om een andere reden. Dat soort trucs hebben we moeten toepassen. Dat gaf de nodige druk. In plaats van creatief te zijn en na te denken over de film, ben je meer een manager die bezig is met de vraag hoe je de opnamen overeind houdt.” Rauniyar zegt het zonder een spoor van frustratie.

Geen doorsnee-Nepalees
Nepal is een lappendeken van culturele, etnische en religieuze diversiteit waarin een veelheid aan talen wordt gesproken. De keuze van de koning voor een beleid van een land met één religie en één identiteit, was volgens de regisseur een vergissing. “In de oude situatie kon je je als Nepalees niet met een vertegenwoordiger van de staat verstaan als je geen Nepalees sprak, want het was niet toegestaan om hem in een andere taal aan te spreken. Dat heeft veel problemen veroorzaakt. Dat hebben de maoïstische rebellen gebruikt om hun strijd te beginnen.”

“Op school mocht ik mijn geboortetaal niet spreken. We kregen onderwijs in de officiële taal, het Nepalees, dat wordt gesproken door de bovenklasse. De consequentie daarvan is dat ik nog steeds moeite heb met mijn identiteit. Ik ben geen doorsnee-Nepalees. In Nepal denkt men dat ik uit India kom. Ik word nooit vertrouwd als Nepalees.”

Deepak Rauniyar is op zijn zestiende van school gegaan. Hij brak een studie management af en besloot om de journalistiek in te gaan. “Dat deden mijn ouders, die schreven voor tijdschriften en dat wilde ik ook doen.” Na een paar jaar als journalist te hebben gewerkt voor print, radio en tv begon hij in Kathmandu een opleiding voor onderzoeksjournalistiek. In Nepal was er echter geen werk voor een onderzoeksjournalist en Rauniyar ging schrijven over kunst en film.

“Daar wist ik niets van af, dus ik heb er veel over gelezen. Zo is mijn belangstelling voor film ontstaan, ook omdat ik me niet kon vinden in de films die in Nepal werden gemaakt. Die geven niet de wereld weer waarin ik leef. De samenleving van Nepal ging door grote veranderingen, maar dat werd niet gereflecteerd door de films die er werden gemaakt.”

BBC Media Action
Rauniyar ging als assistent werken bij een filmmaker, die hem leerde te monteren.Toen de BBC naar Nepal kwam om radiodrama te produceren solliciteerde hij en werd aangenomen. “Dat heb ik drie en een half jaar jaar gedaan. In 2009 wonnen we een internationale onderscheiding en dat bracht me op het idee dat ik misschien iets meer zou kunnen doen. Voor BBC Media Action maakte ik een kortfilm, Chaukaith, en die deed het goed op de filmfestivals wereldwijd. Vervolgens maakte ik een tweede kortfilm voor de BBC, Pooja.” In 2012 debuteerde Deepak Rauniyar in Berlijn met Highway, sociaal drama vermomd als roadmovie.

De regisseur en de actrice pendelen tussen New York en Kathmandu. Ze zijn, hoe kan het anders, samengebracht door een filmset. “Asha had een zwijgende rol in een theaterproductie, ik vroeg haar als figurant voor een kortfilm.” Hun bedrijf Aadi Productions heeft inmiddels twee speelfilms geproduceerd en de derde, de politiethriller Raja, is aangekondigd.

Opnieuw komt de onderzoeksjournalist in de regisseur naar boven.“We zijn nu aan het schrijven en we doen research in Nepal. We werken met de politie om hun manier van werken in kaart te brengen.”

De rol van vrouwen is veranderd
Asha Magrati deed voor White Sun niet alleen de casting, ze speelt tevens de rol van Durga, de ex-vrouw van de maoïstische rebel wier positie is gemarginaliseerd. ”Het was niet moeilijk om in die rol te stappen”, zegt ze. “Uit het plaatsje waar ik ben geboren ken ik veel vrouwen als Durga. Ik weet hoe ze behandeld worden en wat ze moeten doormaken. Ik heb me daar nooit prettig bij gevoeld. Er zijn nog steeds veel vrouwen als zij in Nepal.”

Haar echtgenoot vult aan: “Een paar jaar terug zou het niet mogelijk zijn geweest voor zo’n vrouw om zelfstandig te leven zonder man, maar met kind. Het personage van Durga is ontstaan uit de vele interviews en gesprekken die we hebben gehad met lokale mensen.”

“Op zoek naar geschikte locaties hebben we vaak samen door het land gereisd. Wat ons daarbij opviel was dit: de burgeroorlog heeft het traditionele patroon doorbroken. De mannen vertrokken om te vechten, waardoor de rol van de vrouw veranderde. De mannen kwamen na de oorlog terug in een samenleving die is veranderd naar een situatie die ze niet kenden. Dat aspect wilden we ook tonen.”

“Een van de vragen die me interesseerde was: wat heeft de oorlog werkelijk aangericht? Er zijn veel mensen gesneuveld. Er zijn veel mensen van hun geboortegrond verplaatst. Het land heeft economische schade opgelopen. Zijn we daar beter van geworden? Oorlog brengt veel slechte dingen, dat doet het overal, maar in Nepal zat er ook een zilveren randje aan de wolk. De oorlog brak de gender dynamiek, hij brak het klassensysteem.”

 

30 oktober 2017
 
 
ALLE INTERVIEWS