Deel 3: Manipulatieve lerares, andere identiteit en communiceren met aliens
door Suzan Groothuis
De studentenstad Leiden stond tien dagen lang in het teken van film, waaronder het inmiddels bekende American Indie-programma. Het laatste weekend werd het publiek getrakteerd op grote namen zoals Mel Gibsons brute oorlogsgeweld in Hacksaw Ridge en Oliver Stone’s Snowden. Dit tegenover de kleinere independent cinema als Complete Unknown en het Tsjechische/Slowaakse The Teacher. Net als voorgaande jaren een gevarieerd programma dat kon rekenen op volle zalen, getuige de non-stop stroom aan mensen in het prachtige Trianon en het Kijkhuis.
The Teacher
Slowakije, begin jaren 80. Op een plaatselijke school doet een nieuwe lerares haar intrede. Ze ziet er verzorgd uit met haar zilverkleurige hakjes. Ze pakt haar notitieboekje erbij en vraagt of haar jonge leerlingen bij het horen van hun naam gaan staan en erbij vertellen wat het beroep van hun ouders is. Huh? Een wat onorthodoxe aanpak en dat schetst ook het karakter van deze manipulatieve Maria Drazdechova. Want als een van de moeders kapster is, laat je natuurlijk gratis een permanentje zetten. Of je vraagt een van de vaders die op de luchthaven werkt of hij een taart naar Moskou kan smokkelen.
Ondertussen halen de kinderen van de ouders van wie ze wat gedaan krijgt hoge punten, terwijl ouders die niets kunnen of willen bieden het rapport van hun kind zienderogen achteruit zien gaan. Het gaat pas echt mis wanneer een van de leerlingen, die het steeds aan de stok heeft met haar tirannieke docent, een suïcidepoging doet.
De directeur van de school roept de ouders van de specifieke klas bijeen om een petitie te tekenen. Ook de directie wil Maria weg hebben, maar ze heeft een vooraanstaande positie bij de Communistische Partij – oppassen geblazen dus. Er is maar één kans en dat is wanneer er voldoende bewijs is vanuit de ouders dat Maria er illustere, corrupte praktijken op nahoudt.
Met humor, droge registraties en oog voor de toen geldende posities in het Slowakije van de jaren 80 laat regisseur Jan Hrebejk zien hoe een lerares alles naar haar hand zet. Een verrassende film, die ondanks zijn licht-komische toon genoeg diepgang laat zien over hoe ver mensen gaan als ze ergens voordeel uit kunnen halen.
Complete Unknown
New York, een verjaardagsfeestje. Tom (Michael Shannon, ditmaal niet in de rol van introverte Texaan) is degene die jarig is en Alice (Rachel Weisz) de intrigerende gast die meegenomen is door zijn vriend en collega Clyde. Zodra Tom haar ziet voel je als kijker spanning bij hem. Hij kent haar, of niet? Wanneer ze een luchtje schept op het balkon schiet hij haar achterna. En ja ze kennen elkaar, van jaren terug, toen Alice er letterlijk een ander leven op nahield. Want plots verdween ze uit zijn leven, om nooit meer terug te keren. Haar ouders waren er kapot van. En Tom richtte zich op zijn eigen leven, inmiddels getrouwd en overwegend om naar Californië te verhuizen. En Alice? Die heeft er verschillende levens, verschillende identiteiten op nagehouden. Als Mae in China, als assistente van een illusionist. En nu als laborante die een onbekende kikkersoort heeft ontdekt.
Verschillende identiteiten, verschillende beroepen, verschillende manieren van zijn en zich niet hoeven binden. Want, onthult ze, zodra mensen iets van haar willen, is het tijd om weer een ander te worden. Hun samenzijn resulteert in een grillige avond, waarbij ook Tom ontdekt hoe verleidelijk het is om in de huid van een ander te kruipen.
Complete Unknown van Joshua Marston (Maria Full of Grace) is een sympathieke film over de alledaagsheid van het bestaan vs. spanning en uitdaging. Kathy Bates en Danny Glover wippen nog even voorbij als bejaard hippiestel, een scène die zorgt voor hilariteit maar ook ongemakkelijkheid wanneer Tom door Alice wordt uitgedaagd zich voor te doen als een ander.
Centraal staat de vraag hoezeer je vast moet houden aan het leven dat je leidt. Wanneer is het goed om een andere beslissing te nemen en wanneer is het goed om bij het vertrouwde te blijven? Waar Michael Shannon, ondanks zijn ongebruikelijke rol als hippe New Yorker, wat star is (het blijft een man met een vaste, donkere gezichtsuitdrukking) is het Rachel Weisz die de meeste indruk maakt. Een leven leidend dat anders en spannend is, maar daarin toch eenzaam zijn.
Arrival
Je kan inmiddels van een indrukwekkend oeuvre spreken als je het hebt over films van de Canadese filmmaker Denis Villeneuve. Incendies, Prisoners, Enemy en Sicario zijn bekende voorgangers en maakten stuk voor stuk indruk. Nu is er Arrival, Villeneuves eerste sciencefiction, hoewel Enemy ook wel wat sci-fi, – of laten we in ieder geval stellen, onverklaarbare kosmos – bevatte. Maar misschien nog meer dan sciencefiction gaat het in Arrival over taal en communicatie.
Amy Adams (The Master, American Hustle) is Dr. Louise Banks, een linguïst en expert in haar vakgebied. Wanneer een mysterieus ruimteschip op aarde landt wordt zij ingeschakeld om zijn doel op aarde te ontcijferen. En om de situatie nog complexer te maken, zijn er meer ruimteschepen op verschillende plekken op aarde geland, waaronder in China – dat in de geheimzinnige bezoekers al snel een vijand ziet.
Arrival is een film die het vooral van beeld en sfeer moet hebben. Overigens liggen die sterk in het verlengde van Villeneuve’s Enemy – ook zo’n film die indruk maakt met beeld en geluid en waaraan het verhaal – met de onbegrijpelijke climax op het eind – ondergeschikt zijn. De beelden van de basis bijvoorbeeld, waar het ruimteschip geland is. In prachtige donkere kleuren gevangen cirkelen legerhelikopters om een omvangrijke donkere schelp. De beelden scheppen mysterie en dreiging, versterkt door de muzikale soundtrack (o.a. van Max Richter en de IJslandse componist Jóhann Jóhannsson).
Wanneer Louise de donkere schelp betreedt en in contact komt met de aliens – in Arrival reusachtige heptapods – begint de zoektocht naar hun intentie. Via contact en taal probeert ze te achterhalen wat de bedoeling is van de landingen. De heptapods communiceren door een inktachtige substantie met hun tentakels te spuiten. Geleidelijk aan leert Louise hun vertrouwen en hun taal kennen, maar tijd is een relatief begrip en er ontstaat vanuit de buitenlandse autoriteiten steeds meer wantrouwen tegenover de vreemde wezens.
Dan is er nog het stukje tijd en toekomst, wat doorsijpelt in Louise’s persoonlijk leven. Hoewel de climax vrij voorspelbaar is, is Arrival een film die met beeld en sfeer blijft hangen: groots, dreigend en mysterieus. Een imposante filmische reis, die op het netvlies na blijft broeien.
8 november 2016
DEEL 4