Deel 2: Filmduo, lichtnostalgie, porno-utopie en nieuwe apen
door George Vermij
In ons tweede festivalverslag aandacht voor een ongeëvenaard filmduo, de onderbelichte rol van de filmoperateur, de grondleggers van de porno-industrie in Italië en absurde vergelijkingen tussen aap en mens.
Ongeëvenaard filmduo
De gecombineerde cv van Harold en Lillian Michelson zal menig filmliefhebber doen watertanden. The Birds, The Ten Commandments, Rosemary’s Baby, The Graduate, Full Metal Jacket. Maar wat deden ze eigenlijk voor die films? De met liefde gemaakte docu Harold and Lillian: A Hollywood Love Story geeft een antwoord door hun unieke en belangrijke bijdrage aan de filmgeschiedenis voor de toeschouwer te openbaren. Harold tekende storyboards die van grote invloed op de uiteindelijke shots van de films zouden zijn. De voorbeelden die langskomen bewijzen dat zelfs grote regisseurs erg afhankelijk zijn van de juiste tekeningen. Iconische scènes hadden vaak hun eerste leven op Harolds tekentafel, zoals onvergetelijke shots in The Birds en The Graduate.
Lillians bijdrage aan Hollywood was net zo belangrijk. Zij beheerde een belangwekkende bronnenbibliotheek, waar production designers en regisseurs onderzoek konden doen voor de details in hun films. Het verzamelen van allerlei materiaal was Lillians passie zodat filmmakers geloofwaardige en gedetailleerde sets en kostuums konden maken.
De documentaire toont daarnaast hoe uniek het lange huwelijk voor Hollywoodbegrippen was en verklaart dat door gezamenlijke passie die het duo nastreefde. In openhartige interviews praten Harold en Lillian er met veel humor over en je luistert er met plezier naar. Vooral als zij weer komen met een heerlijke roddel of anekdote over Hollywood. De dynamiek tussen de twee doet op momenten denken aan de relatie tussen modegoeroe Iris Apfel en haar man die zo mooi werd geportretteerd in de documentaire Iris.
Het bewijst maar weer dat het in een relatie belangrijk is dat je jouw passie met je partner kunt delen. Harold and Lillian: A Hollywood Love Story is verder vrij conventioneel met zijn talking heads van onder anderen Danny DeVito en Francis Ford Coppola die benadrukken dat Harold en Lillian meer aandacht in de filmgeschiedenis verdienen. Een komische en zoete noot wordt ingebracht door stripachtige storyboards die het leven van het paar illustreren. Deze docu is duidelijk een lofzang zonder kritische noten, maar gezien de indrukwekkende carrière van het liefdevolle paar is die grotendeels terecht.
Lichtnostalgie
De operateur is in het digitale filmtijdperk een uitstervend ras. In de mooie docu The Dying of the Light wordt met gepast respect gekeken naar zijn onderbelichte rol binnen de filmgeschiedenis. Voor velen is de operateur een teruggetrokken figuur in een klein en donker kamertje. Het belang van zijn functie is daarmee grotendeels verborgen. Operateurs zijn echter essentieel om de magie van cinema aan de massa te tonen. Uitgebreide technische kennis was noodzakelijk om de complexe en ingenieuze projectoren te bedienen.
De film geeft ook een leuke spoedcursus over de ontwikkeling van film en hoe bepaalde formaten zoals 35 en 70mm van belang zijn voor een unieke filmervaring. Dat gaat wel ten koste van het gemak als je ziet hoe groot en zwaar de rollen films zijn die voor een 70mm projectie gebruikt worden. Naast die informatie is er voldoende ruimte voor passie als verschillende operateurs aan het woord komen over hun vak. De komst van modernere digitale middelen heeft hun werk overbodig gemaakt.
In de VS zijn de bioscopen grotendeels overgestapt op digitaal waardoor de rollen zijn vervangen door een simpele harde schijf. De reacties van de geïnterviewden verschillen. Sommigen zien het als de onvermijdelijke verandering die technologische vooruitgang met zich meebrengt. Anderen kijken met weemoed terug naar vroeger en de magie van het analoge beeld. Dat er in het digitale tijdperk toch nog belangstelling voor echte film is blijkt wel uit Tarantino’s gebruik van 70mm voor The Hateful Eight, waaraan The Dying of the Light ook kort aandacht besteedt. Een leuke en essentiële docu dus als cinema je dierbaar is en je wilt weten hoe de magie van film tot stand komt.
Porno-utopie
Pornografie is volgens Carmine Amoroso’s documentaire Porno e libertà een revolutionaire kracht in het Italië van de jaren 60 en 70 geweest. Ze vormde de voorbode voor het versoepelen van de seksuele moraal en de acceptatie van homoseksualiteit. Amoroso spreekt in de docu een aantal belangrijke grondleggers van de industrie die werden beïnvloed door de vrije geest van de sixties. Dat wordt nog eens bevestigd door een bonte montage van naakte mensen bij happenings in een park en studentenprotesten. Ook geen tekort aan scènes die door het Vaticaan en de Italiaanse christendemocraten werden bestempeld als obscene vunzigheid.
Waar het wel aan ontbreekt is een duidelijke lijn. De chronologie is wat versnipperd en de visie op het fenomeen is vooral positief zonder dat er echt naar de werking van de industrie wordt gekeken. Ook de ontdekking van pornoactrice Cicciolina komt kort aan bod; het blijkt dat zij werd gemodelleerd om als cultfiguur voor de seksindustrie te fungeren. Het probleem van de film is dat Amoroso te overtuigd is van de revolutionaire kracht van pornografie zonder daar al te kritische kanttekeningen bij te plaatsen. De film doet daarmee denken aan de docu Istintobrass over seksfilmregisseur Tinto Brass die wordt neergezet als een belangrijke auteurcineast. Je blijft als kijker met teveel vragen zitten om echt overtuigd van die claim te worden.
Nieuwe apen in de buurt
Steve Orams Aaaaaaaah! lijkt op het eerste gezicht een uit de hand gelopen grap. Dat is te verwachten als je weet dat het de liefdesarbeid van een stel Britse absurdistische komieken is. In de film gedragen mensen in een truttige Britse buitenwijk zich als apen. Geen dialogen dus, maar gegrom, gekrijs en gekreun.
Het verhaal volgt twee nieuwe alphamannetjes die hun zinnen hebben gezet op een woning waar een ander paar brute gasten de dienst uitmaakt. De twee vrouwen die ook in de woning verblijven lijken op het eerste gezicht ondergeschikt aan het haantjesgedrag, maar oefenen op hun eigen manier invloed uit. Het duurt even voordat je in de absurde logica van Oram gaat geloven, maar de combi van plat dierlijk gedrag met het banale Britse leven is op momenten erg grappig en complementair aan elkaar. Neem een scène waarin een personage een breedbeeld-tv uitpakt en ondertussen zuipt uit een halveliterblik bier terwijl een medestander instemmend gromt.
Tijdens een geanimeerde Q&A op het festival bekende Oram deels geïnspireerd te zijn door de observerende natuurdocumentaires van David Attenborough. Die afstandelijkheid zie je ook terug in de film, waardoor momenten van extreem geweld je opeens kunnen verrassen als een klap in je gezicht. In zijn rauwe mengeling van herkenbaar en bizar te vergelijken met de wereld van Griekse regisseur Yorgos Lanthimos (Dogtooth, The Lobster) waar primaire drijfveren op surreële wijze worden geherdefinieerd, maar dan wel met een budget van nop.
31 januari 2016
VERSLAG IFFR 2016 Deel 5 (slot)