Îles flottantes

***
IFFR Unleashed – 2001: Îles flottantes
Sjofel karakterdrama

door Sjoerd van Wijk

Het schematische karakterdrama in Îles flottantes (2001) drijft op een plezant lichtkomische sfeer van buitenissigheid, maar de bespiegelingen over het moeizame leven van drie vriendinnen ontloopt zelden de banaliteiten van een soap.

De drie dertigers van Îles Flottantes – Kaat, Sacha en Isa – proberen in Rotterdam hun leven op de rails te krijgen volgens het beproefde uitgangspunt van jongvolwassenen in een individualistische maatschappij. Elk lid van deze samen zonnebankende kliek drijft op haar eigen eiland, knipogend onderstreept tijdens een feestje waar ze het titulaire dessert geserveerd krijgen. Kaat (Maria Kraakman) zit vast in een onbevredigende relatie met de rijke Max (Leopold Witte). Ze gaat ‘uit verveling’ vreemd met de botte kunstenaar Christophe (Kuno Bakker), de vriend van eveneens beeldend kunstenares Isa (Halina Reijn) die haar werk niet aan de straatstenen kwijtraakt. Ondertussen kampt Sacha (Manja Topper) met een familietrauma terwijl ze er een ongezonde verhouding met de gewelddadige Peer (Jacob Derwig) op nahoudt.

Îles flottantes

Tikkeltje buitenissig
Een vaag aan Henry Mancini herinnerende jazzy soundtrack schetst een tikkeltje buitenissig Rotterdam als arena voor deze jongvolwassen zoektocht naar houvast. Met zijdelingse pans van de dames in zonnebanken of koddige half afgesneden frontale shots behandelt de mistroostige problematiek op een licht komische wijze. Humor krijgt in Îles Flottantes slechts de overhand wanneer een bakkerij opeens dubbel dienst draait als de klaagmuur voor een potsierlijk snotterende Halina Reijn.

De groep vormt een samengeraapt zooitje saamhorigheid, ook dankzij het feit dat twee van de drie in dezelfde straat wonen en de laatste al snel bij een van hen intrekt. Daarmee herinnert de film qua stijl en thematiek aan de zonderlinge sfeer in Amerikaanse komedies als Twister (1989), Ghost World (2001) en The Royal Tenenbaums (2001), waarin provisorische groepen eveneens kampen met een ontgoochelende wereld. In Îles Flottantes, het speelfilmdebuut van Nanouk Leopold, verdrinkt de humor echter in de problemen van de personages.

Îles flottantes

Enkelvoud
Dat wringt. Hun probleem definieert elk personage en elk krijgt een enkelvoudige oplossing afgeleverd op maatwerk. Zo rent de film weg voor uitdagingen zonder een innemend melancholische toon van een Wes Anderson. Een confrontatie als in Ghost World, die het cynisme van haar personages aandurft en reële lichtpunten vindt, blijft uit. Sacha’s worsteling met Peer raakt nog het meest met een even verrassend als onthutsende keuze om haar trauma de baas te worden. Maar om aan het eind vol goede moed de camera in te kunnen staren moet elk personage buiten zichzelf treden. Het specifieke bewustzijn van elk karakter blijkt slechts een façade waarachter een ideaalbeeld schuilgaat, een universeel archetypisch generiek optimisme.

Daar komt bij dat de weg naar de inwendige openbaringen geplaveid is met wendingen die weinig onderdoen voor die van een soapserie. De beproevingen blijven vaak in romantische banaliteiten hangen. Zelfs de goedaardige fietsenmaker om de hoek kan niet ontsnappen aan een mislukte poging tot seksuele toenadering, de meest crue manier waarop het scenario Kaats defaitisme tracht te schetsen. De cast weet niet de personages boven de triviale uitkomsten uit te laten stijgen, met voor de hand liggende expressies waar weinig individualiteit uit spreekt. Zo komt Îles Flottantes net zo sjofel over als Max’ half mislukte poging het titelrecept te maken voor Kaats verjaardag.

Deze film is bij het jarige IFFR online te zien tot en met 26 mei 2021.

10 april 2021


ALLE RECENSIES 50 JAAR IFFR

Scenic Route, The

****
IFFR Unleashed – 1979: The Scenic Route
Dromen boetseren de realiteit

door Sjoerd van Wijk

In The Scenic Route vervlechten de buiten- en belevingswereld dermate innig dat de film een eigen terrein afbakent. Mythe en droom maken daar de dienst uit en geven een gestalte aan het vervreemde leven van de personages.

Estelle leeft als jonge alleenstaande vrouw in New York nadat haar huwelijk op akelige wijze eindigt. In haar kale appartement met sterrenbehang deelt ze per voice-over haar bespiegelingen over het leven, de liefde en de moeizame verhouding met haar zus Lena die een tijd heeft vastgezeten. Ze rommelt wat aan met de stille Paul, die haar vanaf de eerste ontmoeting enigmatisch aanstaart.

The Scenic Route

Als deze gecompliceerde relatie eindigt staat Lena opeens voor de deur op zoek naar onderdak. Daarmee vangt een delicate driehoeksverhouding aan. Want een tijdje later neemt Lena onwetend over Estelles relatie Paul mee naar huis. Voor zowel Estelle als Lena is het aanleiding verder te reflecteren over hun getroebleerde verleden waar liefde ook een rol speelde.

Mythologisering
Refererend naar de mythe van Orpheus en Eurydice analyseren de zusters met de hoop dat zij wel vooruit blijven kijken. Het creëert de achtergrond voor een verhandeling waarin de personages vastzitten in de dagelijkse mythologisering van een stedelijk Amerika. De camera glijdt van designerbehang en muffe kamers inspecterend naar de schilderkunst aan de muren tot aan de personages die zelf bij tijd en wijle als een model staan en staren.

Hun denkbeelden zitten vast in gemeenplaatsen over de romantiek zijn zo gepolijst als die beelden. Soms waait een zweem van realiteit langs in de vorm van geweld, vaak meegedeeld vanaf de televisie. Dat gaat door tot allegorische hoogtes, wanneer bijvoorbeeld op straat een in de rug gestoken slachtoffer in Estelles armen loopt in een buitenissige scène.

Ironie
Haar wapperende haar voor dat moment suggereert nog een breken met alle gedruktheid binnenskamers, maar de plastische close-up van Estelles paniekerige gezicht trekt de film bruusk terug in dromeriger sferen. Zo vervlecht regisseur Mark Rappaport de innerlijke belevingswereld met een gestileerde buitenwereld. Tussen de fantasiescènes met onder anderen opera en geënsceneerd aandoende uitwisselingen aan de ontbijttafel zit een dunne scheidingslijn, waartussen de illustratieve muurdecoraties een gammele brug vormen.

The Scenic Route

Niet louter ernstig distantieert de film zich door middel van subtiele ironie. Als de drie personages keurig gepositioneerd zitten met indringende blikken als paspoppen bevat dat iets geestigs. In een van de indringender scènes dansen ze netjes op de maat van een swingend nummer. Mechanisch bewegen zij met een nimmer van hun kant wijkende camera heen en weer, op gezette tijden de sleur doorbrekend met net onhandig getimede handklappen. Zo met elkaar een geworden komen zij allen over als manifestaties van een nooit gespecificeerd vierde personage.

Sociaal wenselijk
In The Scenic Route boetseren dromen zo de realiteit. In die vervreemdende wereld vol zelf aangeprate routines in de liefde of andere sociale omgangsvormen zitten Estelle en Lena vast, niet alleen aan Paul. Hun verhalen lijken vooral rationalisaties voor ingesleten gedragspatronen. Wat de zussen zichzelf vertellen, schijnt vaker aangeleerd dan een oprecht karakter. De gestileerde worstelingen als vervreemding in een mythologiserende wereld werken in, altijd scherp gebalanceerd op een draadje waar sociaal wenselijke dromen en de harde persoonlijke realiteit van karakter met elkaar strijden om de overhand te krijgen.

Deze film is bij het jarige IFFR online te zien tot en met 7 april 2021.

5 maart 2021


ALLE RECENSIES 50 JAAR IFFR

Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles

*****
IFFR Unleashed – 1976: Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles
De routine regeert

door Sjoerd van Wijk

In Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles (1975) regeert de routine bij het hoofdpersonage. Haar lot levert een waarschuwingsschot over de psychische inwerking van een rigide gepland leven.

De stoïcijnse Delphine Seyrig (ook al te zien in India Song in de reeks IFFR Unleashed) als de weduwe Jeanne Dielman functioneert als een tandwiel binnen sociale machinaties. Ogenschijnlijk adresseert de film patriarchale structuren met een scherpe blik à la de video-essays van Jean-Luc Godard (Deux ou trois choses que je sais d’elle, 1967).

Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles

Ze besteedt immers haar dagen aan taken om het huis schoon te houden en haar zoon op te voeden, werkzaamheden die regisseuse Chantal Akerman in realtime registreert. Daarnaast heeft ze tegen betaling seks met mannelijke cliënten om de kost te kunnen verdienen. Tijdens drie dagen volgt de bijna vier uur durende film hoe Jeanne steeds meer kleine foutjes in haar anders zo geperfectioneerde routine maakt. Dat begint onschuldig met overkokende aardappels en een gevallen lepel.

Schokkend breekpunt
Die focus op alle eeuwig wederkerende handelingen blijkt gaandeweg meer centrifugaal dan cyclisch. Akerman observeert verstild de langzame ineenstorting tot het schokkende breekpunt in het sober aangeklede Brusselse huis. Je kunt de klok welhaast gelijk zetten op basis van deze procedures tot aan het serveren van het tafelbier aan toe. Hoe Jeanne stapsgewijs de aardappels schilt, het vlees paneert of het ‘s middags gebruikte bed weer opmaakt, ontstijgt haar specifieke situatie.

De broeiende spanning in deze monotonie voelt als de algemene frustraties van een individu dat gevangen zit in de ijzeren kooi van de routine. Gesprekken met haar zoon blijven summier om maar niet te spreken van de cliënten, waar de film consequent wegknipt als het lichaam tot gebruikswaarde verwordt.

Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles

Waarschuwing
Jeanne schijnt door als een archetype, systematisch gereduceerd tot louter energie om een sociale machine draaiende te houden. Toch ontvouwt zich een rijke psychologische studie van het personage voorbij zulke puur analytische constructies. Alle minutieus gechoreografeerde shots krijgen dankzij de wederkerigheid een hypnotiserende werking, die meetrekt naar Jeanne’s gevoelswereld. Haar dagen lijken hetzelfde ondanks dat inwendig een dood door duizend sneden intreedt, waardoor het naarstig zoeken wordt naar oplossingen om de neerwaartse spiraal te breken voordat deze klapt. Voorbij theoretische bespiegelingen blijft zo het enigma van een persoonlijkheid in stand.

Met de globale pandemie krijgt dit meesterwerk hernieuwde relevantie, nu de routine regeert met frivoliteiten verboden ten faveure van scholen als opvangcentra. In werkkamp Nederland leven nog louter Jeannes terwijl de ziekte gecontroleerd uitraast en de crematoria overuren draaien voor degenen die ongeschikt zijn voor de arbeid. ‘Maximaal controleren’ blijkt een ijzeren kooi, net zo benauwend als het Brusselse huis. Straks klapt ook hier meer dan alleen de ziekenhuiscapaciteit.

Deze film is bij het jarige IFFR online te zien tot en met 7 april 2021.

2 maart 2021

 
ALLE RECENSIES 50 JAAR IFFR

IFFR 2021: Decepties en illusies

IFFR 2021 (februari-editie) – Deel 5 (slot):
Decepties en illusies

door Sjoerd van Wijk

Het snijvlak tussen deceptie en illusie loopt als een van de opvallender rode draadjes door de programmering van deze jubileumeditie van het IFFR heen. “All the world’s a stage” zoals een van de films uit Shakespeare citeert. Om uiteenlopende redenen spelen deceptie en illusie een rol van betekenis, van personages klem in de illusies van ideologie tot speelsere ideeën over sociale interactie.

 

Aristocrats

Aristocrats – Ouwe-jongens-krentenbrood
Aristocrats geeft een gevoelige inkijk in de wisselwerking tussen socio-economische klasse en het patriarchaat in de Japanse samenleving. Onder druk gezet door haar familie van goede komaf moet Hanaki na een afgebroken verloving op zoek naar een nieuwe man. Snel verschijnt een geschikte kandidaat, maar gaandeweg blijkt dat Hanaki in een ouwe-jongens-krentenbrood schoonfamilie is beland op zoek naar een nazaat voor hun politieke dynastie. Een ander leven dan dat van de armere Miki, die als vrijgezel een leven probeert op te bouwen in Tokio nadat ze haar studie niet kon afmaken.

Ook al gaat de sociale analyse vaak gepaard met het letterlijk poneren van stellingen weet Sode Yukiko in haar regiedebuut de strubbelingen van de twee vrouwen te vangen in prangende shots. Net zo secuur opgezet als de beelden verhaalt het scenario in hoofdstukken hoe klasse en geslacht de keuzes van Hanako en Miki sturen en beperken. Als zij elkaar onvermijdelijk ontmoeten, resoneert de botsing tussen de veiligheid van de een en de onafhankelijkheid van de ander op verrassende wijze. Aristocrats zet zo subtiele vraagtekens bij een in Japan onderbelicht thema.

 

Landscapes of Resistance

Landscapes of Resistance – Eigen gewin
In de meditatieve documentaire Landscapes of Resistance haalt Sonja herinneringen op aan haar tijd als partizaan in Servië en gevangenschap in Auschwitz. Terwijl langzaam landschapsbeelden voorbij glijden doet ze uit de doeken hoe ze zich altijd bleef verzetten met als climax de ontsnapping aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Haar relaas krijgt een spookachtige dimensie door de ruisende wind en overgroeide naamloze ruïnes naadloos in elkaar overspringend.

De eigenzinnigheid van deze aanpak uit zich in het persoonlijke verhaal van de maaksters Ana Vujanovic en Marta Popivoda. Zij durven hun eigen protesten te vergelijken met het heroïsche antifascisme van Sonja. De verzetsheldin als pion voor persoonlijke platgetreden puntjes over de vermeende subversiviteit inclusief platitudes over een monolithisch kwaad kapitalisme. Zo zelfvoldaan munt slaan uit een intrigerend verhaal van een overlevende uit Auschwitz voor eigen politieke punten geeft een nare nasmaak.

 

As We Like It

As We Like It – Gender in de blender
In As We Like It krijgt Shakespeares klassieke komedie As You Like It een bizarre 2021-update. Vroeger speelden mannen alle rollen. Filmmakers Chen Hung-i en Muni Wei castten hier louter vrouwen tot levendig effect. In een fictief Taipei met internetvrije zones zoeken verschillende stelletjes naar elkaar. Zo ook Orlando en Rosalind, waarin die laatste het extra moeilijk maakt door haarzelf voor te doen als een man (Roosevelt). Geestdriftig volgt de film hoe Orlando en Roosevelt verschillende beproevingen ondergaan en gender in de blender belandt.

Een recente trend in popmuziek is om popclichés op te voeren tot hallucinante hoogtes zoals bij het label PC Music of de recent overleden producente SOPHIE. Een vergelijkbare overdosis superstimuli doordringt de mierzoete romantiek van As We Like It. Hung-i en Wei laten een eclectisch geheel van popcultuur inclusief videogame verwijzingen uit de hand lopen. Al die over optimistische gekte waarin overdreven jolige actrices niet bepaald voor kalmte zorgen, beukt uiteindelijk murw.

 

La nuit des rois

La nuit des rois – Brandende fantasie
Op verbluffende wijze dompelt La nuit des rois onder in een mysterieuze wereld waar de verbeelding troef speelt. Een jongeman komt aan in de beruchte Ivoriaanse gevangenis La Maca terwijl een machtsstrijd woedt. Niet de bewakers maar de gevangenen maken binnen de muren de dienst uit en de op sterven liggende baas beroept zich op een traditie om de baas te blijven. De jongeman, Roman gekerstend, moet een nacht lang iedereen vermaken met verhalen. Op straffe van de dood waagt Roman een poging met een biografie over rebellenleider Zama.

La Maca smelt samen met Ivoriaanse mythologie en geschiedenis. Gevangenen beelden spontaan vol overgave scènes uit Romans verhaal na met hun zwierende lichamen terwijl de camera langs hen raast. Regisseur Philippe Lacôte beperkt zich niet tot de interne spanningen van de gevangenis maar vlecht die samen met de mystiek van antieke tovenarij of archiefbeelden van oud-president Laurent Gbagbo’s val tot een enerverende weerspiegeling van de Ivoriaanse samenleving. De met leuzen vol gekalkte muren houden mensen misschien fysiek op hun plaats, maar binnen brandt het vuur van de fantasie.

Het eerste deel van de 50ste editie van het IFFR (het tweede deel is van 2 tot en met 6 juni) is tevens afgesloten met de uitreiking van de Tiger Award aan Pebbles van de Indiaanse filmmaker Vinothraj P.S.. De Special Jury Awards gingen naar I Comete – A Corsican Summer van de Franse filmmaker Pascal Tagnati en Looking for Venera van Norika Sefa. Beide films zijn reeds besproken in dit verslag.

 

8 februari 2021

 
IFFR 2021 (februari-editie): Deense grimmigheid in gretig opgeklopte vertellingen

IFFR 2021 (februari-editie): Fantasierijke producties

IFFR 2021 (februari-editie): Blik op het binnenland

IFFR 2021 (februari-editie): Zwart-wit en wraak op mannen 
 
 
MEER FILMFESTIVAL

Zes educatieve propagandafilms uit Nazi-Duitsland

Zes educatieve propagandafilms uit Nazi-Duitsland
In Nazi-Duitsland speelde de cinema een belangrijke rol in het omvormen van het volk. Filosoof Theodor Adorno omschreef in een recent herontdekte toespraak al hoe het fascisme meer draait om het etaleren van macht dan het uitdragen van een ideologie. Op logisch gebied valt er dan ook geen touw vast te knopen aan deze selectie. Intrigerend genoeg bevatten de expliciete propagandafilms dus innerlijke tegenstrijdigheden die onbedoeld een educatieve ervaring over de psychologie van het nazisme bieden.

door Sjoerd van Wijk

Hitlerjunge Quex: Ein Film vom Opfergeist der deutschen Jugend

1. – Hitlerjunge Quex: Ein Film vom Opfergeist der deutschen Jugend (1933)

Vanaf moment één kijkt de arme Heini ademloos naar de marcherende Hitlerjongens die hem meer fascineren dan de zuipende communistenjeugd als hij tussen die twee moet kiezen. Deze fictie over Hitlerjugend-lid Herbert Norkus, een ‘martelaar’ neergestoken door communisten, bouwt enkele maanden na de staatsgreep lustig aan het mythologiseren van de opmars van de nazi’s met de hoop op een nieuw tijdperk.

Daar hoort een frappante hervertelling van de politieke situatie bij. De aan de kermis verslingerde communisten terroriseren een paramilitaire beweging die slechts posters plakken in uniform. De nazi’s waarvoor Heini zich opoffert, eisen hier de slachtofferrol op. Toch humaniseert de film enkele tegenstanders zo vroeg in het nazitijdperk. Ster Heinrich George als de nazi hatende vader maakt (parallel aan diens persoonlijke leven) een omslag nadat een slinks argument over de superioriteit van Duits over Engels bier (“denk daar maar over na”) hem laat twijfelen over het communisme.

 

Das Mädchen Johanna (1935)

2. – Das Mädchen Johanna (1935)

Atypisch voor Jeanne d’Arc-verfilmingen focust Das Mädchen Johanna op het gekonkel achter de schermen tussen de verschillende facties die strijden om Frankrijks kroon. Dat leidt tot een boel gesnauw waarin met name Heinrich George als de graaf van Bourgogne grossiert. Op het juiste moment strijkt de vrome Jeanne neer als een engel voordat een boze meute Charles de Zevende wil lynchen.

Terwijl het volk zich verzamelt achter het Führerfiguur Jeanne smeedt Charles een plan haar te gebruiken voor zijn eigen doeleinden. Onderstreept met een coda vijfentwintig jaar later voert hij triomfantelijk een soort ‘nacht van de lange messen’ uit. Zijn manipulaties geven tezamen met Jeannes hopeloze naïviteit de film een ambigue rand. Voor wie geldt het heldendom vanuit nazi-oogpunt? De onnozele Jeanne met het volk of Charles die als Hitler dolken in ruggen steekt?

 

Ewiger Wald (1936)

3. – Ewiger Wald (1936)

Een strenge voice-over houdt een homilie over bloed en bodem van het niveau Varg Vikernes YouTube-geneuzel. Continu geeft deze documentaire vol dubieuze geschiedschrijving zich bloot in duidingen inclusief weinig suggestieve dissolves. Volk en woud vormen een organisch geheel conform Völkische ideeën en trachten zo de dreigingen van de Romeinen, het Christendom tot de industrie tegen te houden.

Maar in dit Avondland waar iedereen gezellig onder de meiboom danst blijkt desalniettemin geen ruimte voor een ecologisch bewustzijn. De spiritualiteit blijkt een façade als Ewiger Wald hamert op de wederopstanding van het bos met een crossfade van soldatenbenen in het gelid naar kaarsrecht geplante bomen. Een productiebos zo militaristisch als het volk zelf – een uiting van de zucht naar veiligheid. Waarin het volk kan genieten in de Berlijnse Lustgarten zonder last van indringers.

 

Jud Süß (1940)

4 – Jud Süß (1940)

Wonderbaarlijk genoeg etaleert de meest kwaadaardige film de grootste ambiguïteit. Op orders van Goebbels moest alles uit de kast om het antisemitisme aan te wakkeren. De nieuwe hertog van Württemberg leent voor zijn ambities geld bij de sluwe Jood Süss en zakt daarbij steeds verder weg in diens manipulaties. Volgens de gezapige burgers leidt dat tot de horror van balletvoorstellingen en het openstellen van de stad voor Joden, in andere tijden juist tekens van vooruitgang. Maar hier verdient louter de nijverheid lof. Elke afwijking van de status quo (inclusief wegenbelasting) geeft de kriebels.

Ondanks de nare streken van Jood Süss geeft Ferdinand Marian een dermate weergaloos optreden waarin diens sympathieke voorkomen beklijft. Tegenover lompe racist uithangende rechtschapen burgers zet hij een charmant figuur neer en is hij de vriendelijkheid zelve. In een van de innemendste scènes ontmoet Süss op weg naar Stuttgart de dochter van een van hen. Het amicale gesprek dat ontspint, staat in schril contrast tot de latere karaktermoord van Süss. Zo onderstreept de film tegenwoordig eerder de waanzin van haat dan dat het ophitst.

 

Ohm Krüger (1941)

5. – Ohm Krüger (1941)

In Ohm Krüger urmt Emil Jannings als de gevluchte Zuid-Afrikaanse politicus Paul Kruger uit de Tweede Boerenoorlog. In flashbacks doet hij uit de doeken hoe zijn volk de strijd verloor van de Britten, met een bijtende veroordeling van de internationale gemeenschap die de Boeren nooit te hulp kwam. De leider een met zijn volk is een hulpeloos slachtoffer en verdedigt zich tegen al het meedogenloze geweld wat regisseur Hans Steinhoff razend in beeld brengt.

Zeer vooropgezet mislukken de handreikingen aan de Britten van Krugers in Oxford opgeleide zoon. Want de anderen manipuleren en daar komt de agressie vandaan. Terwijl de Führerfiguur steeds meer rondwentelt in aan zichzelf opgelegde zieligheid raken de dapper strijdende Boeren in steeds diepere zorgen. Daarbij komt een stuk weerzinwekkende psychologische projectie kijken, als de film de Britten (weliswaar historisch accuraat) veroordeelt voor het gebruik van concentratiekampen.

 

Titanic (1943)

6. – Titanic (1943)

Het iconische schip als metafoor voor het kapitalisme ramt keihard af op de ijsberg omdat een snelle overtocht de aandelenprijzen van de rederij ten goede komt. In dat decor speelt zich een contrast af tussen het lagere dek van gezellige arbeiders en het hogere dek vol konkelende Britse kapitalisten. Slechts één officier ziet de bui al vroeg hangen, toevallig een Duitser.

Onderkoeld en zakelijk volgt regisseur Herbert Selpin (die wegens kritiek het Naziregime niet overleefde) alle handelingen als een opsomming van feiten. De camera snijdt van sentimentele Duitse romance en principiële officier naar bange kapitalisten die leren dat niet alles te koop is. Een fatalistisch doemdenken komt tot uitbarsting met een overdaad aan beelden van paniek. Alsof de film het einde van de Tweede Wereldoorlog aan zag komen noopte die fanatieke registratie Goebbels tot het verbannen van de film in Duitsland zelf.

Alle genoemde films zijn werken van fictie. Elke overeenkomst met de werkelijkheid van 2021 is puur toevallig.

 
2 februari 2021

 
Alle leuke filmlijstjes

Straight Up (2019)

REWIND: Straight Up (2019)
Fiere confrontatie met hedendaagse onzekerheden

door Sjoerd van Wijk

In het overweldigende streaming aanbod van 2020 raakte het regiedebuut van James Sweeney onterecht ondergesneeuwd. Straight Up (2019) confronteert hedendaagse onzekerheden rondom romantiek, vriendschap en identiteit met een rechte rug.

Sweeney zelf speelt de neurotische Todd, die zich bij zijn therapeute grote zorgen maakt of hij alleen oud zal worden. Als homoseksueel kent zijn liefdesleven weinig succes dus besluit hij het over een andere boeg te gooien. Misschien is hij toch heteroseksueel? Zijn vrienden reageren vol ongeloof, want Todd conformeert aan alle stereotypen met als dooddoener zijn encyclopedische kennis van Gilmore Girls. Overstappen op vrouwen lijkt dan ook een wanhoopsdaad, maar wel een die een staartje van anderhalf uur krijgt zodra hij in gesprek raakt met de net zo neurotische Rory (Katie Findlay). Ze lijken voor elkaar gemaakt op intellectueel vlak. Op seksueel gebied blijft het echter stil en hangt de onzekerheid over Todds geaardheid als een zwaard van Damocles boven de relatie.

Straight Up (2019)

Obsessief gedrag
Al het lawaai komt van de staccato afgevuurde gesprekken tussen Todd en Rory waar referenties uit de populaire cultuur vernuftig in voorkomen. De seksuele stilte verdient een rationalisering en die vindt het stel in hun obsessieve gedrag rondom trivia en meer. Todd houdt nu eenmaal van orde en netheid en daar passen menselijke vloeistoffen niet bij. De popcultuur komt ook gewiekst terug op een gekostumeerd feest waarvoor ze niet genoeg tussen de regels door keken bij Cat on a Hot Tin Roof (1958) en verkleed gaan als het getroebleerde stel uit die film.



In REWIND opnieuw aandacht voor opvallende films uit dit millennium.

 


De romantische komedie kent vele gemeenplaatsen, zoals de kus die de voorbestemde liefde bezegelt of de grote realisering over de relatie nadat deze uitgaat. Net als in de trivia springt Sweeney vindingrijk om met die gemeenplaatsen. Voor de lichamelijke climax schiet Sweeney het stel treffend van bovenaf terwijl ze op het tapijt elkaars hand vasthouden. Todds geestige conclusie eindigt onbeantwoord met een intrigerend laatste beeld van de twee soulmates met een onbekende derde partij. Het voelt als een update van klassieke screwballcomedy’s, zoals Bringing Up Baby (1938) met alle maniertjes en absurditeiten over de liefde verpakt in messcherpe kruisverhoren. In plaats van een luipaard zorgt aseksuele romantiek voor een warboel.

Straight Up (2019)

Fundament van bezinning
Daar ligt een jachtige Los Angeles-levensstijl aan ten grondslag. Cinematograaf Greg Cotten laat Todd en Rory als gevangenen hun kruisverhoren geven in vlakke totaalopnames, vlot opengebroken door splits screens, passend bij de hen eeuwig achtervolgende keuzestress. Op de marktplaats van het leven komt elke beslissing met eigen verantwoordelijkheid, die Todd getuige zijn therapiesessies heeft geïnternaliseerd. Zijn beklemming, vervat in monologen en overgaand in voice-overs, geven de film een fundament van bezinning.

In de Hollywood-film zie je vaak een behapbare veilige omgeving die in dienst staat van de vertelling. Een landhuis in Philadelphia of een winkel om de hoek waar de personages met elkaar botsen alvorens tot een onvermijdelijke conclusie te komen. De nette appartementen in Straight Up leiden hier echter tot een scherpe blik inwaarts voor Todd en Rory. Liefde, vriendschap en overkoepelende identiteit smelten samen in het luchtledige en vanuit die onzekerheid moeten zij nieuwe vormen aannemen, wars van stereotypes. De broosheid van zo’n bestaan weet Straight Up te gronden tot een gezamenlijke ervaring.

 

STRAIGHT UP KIJKEN: vind streams of bestel hier de dvd.

 

Meer REWIND

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5: Gecontroleerd uitrazen

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5:
Gecontroleerd uitrazen 

door Sjoerd van Wijk

Filmkritiek wars van sociale en politieke context verliest haar angel. Daarom kan een terugblik op 2020 niet ontkomen aan het bespreken van de pandemie voorbij de problemen die deze bracht aan de filmkunst. Gecontroleerd uitrazen over het filmjaar, zoals de Nederlandse regering koos voor het gecontroleerd laten uitrazen van het coronavirus, hopend op groepsimmuniteit met al het leed van dien.

Richard Jewell

Richard Jewell

Sturen op IC-capaciteit in plaats van indammen is een moreel falen dat zijn weerga niet kent, van de leugens van het RIVM over onder anderen mondkapjes en de besmettelijkheid van kinderen, de belangenverstrengeling in het OMT tot een muisstille oppositie en pers. Nog verbazingwekkender bestaat hier nauwelijks ophef over.

Nederland, het land van wegkijkers. Hoe jezelf een houding te geven in het nieuwe normaal van vijftig doden per dag? Kan cinema ons helpen deze verwarrende tijd te duiden? Een aantal films boden houvast, inspiratie en motivatie. Hier zijn vijf favorieten die niet wegkeken maar indirect 2020 onder ogen kwamen. En één film wiens poging mislukte. Wat hen bindt: hoe mensen zich staande houden in een wereld van haar à propos.

5. Richard Jewell
De waan van de dag regeert in de media waardoor deze als een olifant het zicht op structurele vraagstukken belemmeren. In Richard Jewell geeft veteraan Clint Eastwood een ambigue gezicht aan de consequenties van deze waan. Paul Walter Hauser zet een aimabele maar aanstotelijk naïeve bewaker neer die na het voorkomen van een bomaanslag valselijk tot dader wordt bestempeld door FBI en pers. Deze waargebeurde beproeving resoneert dankzij zijn ontwapenende spel sec in beeld gebracht door Eastwoods Hollywood-vakmanschap. Partij kiezen tegen de instituten in deze film betekent automatisch Jewells persoonlijke fouten accepteren.

4. True History of the Kelly Gang
Net als in het fanatieke heldendicht Assasin’s Creed verhaalt regisseur Justin Kurzel in True History of the Kelly Gang over een outlaw in opstand. George MacKay als de Australisch-Ierse Ned Kelly strijdend tegen de Britten bezit niet de imponerende fysiek van Michael Fassbender, maar deze illustere geschiedenis vormt in tegenstelling tot een videospel een aangrijpender basis voor het scenario van Shaun Grant. Het epos over een mislukte rebellie toont de prijs van overtuiging. Met name in een enerverend laatste schietgevecht vol antieke harnassen kiest de film met overgave voor Kelly’s fictieve perspectief en stelt zo en passant prangende vragen over de contingenties van geschiedschrijving.

3. Beanpole
Dat vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog meevochten aan Russische zijde blijft doorgaans onbesproken. Maar regisseur Kantemir Balagov sleept op het scherpst van de snede mee naar de nasleep van deze strijd in een verwoest Leningrad waar twee van hen met moeite proberen te re-integreren. De verschoten wijze waarop cinematografe Ksenia Sereda deze grauwe stad brengt, biedt een decor voor aangrijpende momenten van traumaverwerking. Beanpole wisselt de heftige momenten van PTSD gedegen af met vergeefse hints naar menselijke warmte en uit zo op urgente wijze de verwerking van een oorlogstrauma.

2. Jeanne
Filmmaker Bruno Dumont laat de metal-musicalliederen van Jeannette achterwege in deze afsluiter van een maf tweeluik over Jeanne d’Arc. Een zanderig Lotharingen vormt het canvas voor de belijdenis van deze Franse legende op het slagveld totdat de apotheose volgt tijdens het beruchte proces in een overweldigende kathedraal. Alle sullige typetjes wauwelen wat in het bijzijn van een heldin die pontificaal staat voor haar geloof voor een niet zozeer komische als wel kosmische ervaring. De gevoelige synthpop-intermezzo’s, een indringend starende Jeanne en vernuftig gechoreografeerde paarden smelten een vergaan tijdperk om tot een eigen tijd. Falconetti’s hartverscheurende Jeanne uit 1925 overtreffen lijkt bijkans onmogelijk, maar kindactrice Lise Leplat Prudhomme komt dichtbij met haar krachtige houding.

Kala azar

Kala azar

1. Kala azar
Terwijl de pandemie alle aandacht opeist, gaat de ecologische catastrofe waarover Kala azar rouwt onverminderd door. Met verrassende perspectieven schept regisseuse Janis Rafa een vervreemdende wereld waar honden en mensen met zwerende wonden in elkaar overlopen. Een anoniem stel bewijst met hun mysterieuze baan een laatste eer aan overleden huisdieren maar cremeren ook stiekem de aangereden dieren op hun pad. Hoe zij doelloos lijken te zwerven door een ingestorte maatschappij geeft uiting aan het besef dat acceptatie van verval geen opgeven betekent, maar een noodzakelijke stap in het geven van een houding. Daarom resoneert onder andere het absurde concert voor plofkippen dat de film besluit: een requiem voor een functioneel uitgestorven wereld.

Miskleun: Jojo Rabbit
De persiflage van Jojo Rabbit slaat de plank mis om het oprukkende fascisme aan de kaak te stellen. Dit misbaksel trapt vol door de open deur heen met de platitude dat nazisme slecht is. Een jongetje van de Hitlerjugend heeft de pech dat zijn denkbeeldige vriend Adolf Hitler wordt gespeeld door Taika Waititi, want Waititi bezit niets van de charme of humor van Charlie Chaplin. Arrogant hamert de film op tolerantie in een Wes Anderson-achtige pretparkversie van de Tweede Wereldoorlog, waardoor Jojo Rabbit niet alleen gemakzuchtig belerend is maar de gruwelen van deze tijd weerzinwekkend genoeg romantiseert.

 

28 december 2020

 

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 1: Het jaar van de vrouw
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 2: Beste lezer, over 25 jaar…
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 3: Film op rantsoen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 4: Een beetje escapisme kunnen we wel gebruiken
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 6: Herwaardering collectieve ervaring
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 7: Blikvangers en donkere spiegels
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 8: Vijf films die ik voor het eerst zag

Farewell Paradise

****
recensie Farewell Paradise

Keihard eerlijk

door Sjoerd van Wijk

Met keiharde eerlijkheid toont Farewell Paradise een enerverend portret van een gebroken familie. Niemand lijkt een blad voor de mond te nemen, maar toch blijven er vragen hangen. Het gesprek zal nooit af zijn.

Regisseuse Sonja Wyss interviewt in deze documentaire haar vader, moeder en oudere zussen een op een over hun veelbewogen familiegeschiedenis. Moeder vluchtte op een dag weg uit de Bahama’s na de zoveelste affaire van vader en het gezin brak uiteen. Een deel bleef achter in de Verenigde Staten, terwijl de jongere zusters om vage redenen verder reisden naar land van herkomst Zwitserland. In de interviews passeren vele verhuizingen, een halfslachtige tweede poging van de ouders om bij elkaar te blijven en diverse nalatigheden van de verschillende familieleden de revue. Wyss lijkt daar als jongste kind het meest onder te hebben geleden. Zo blijkt maar weer dat de structuur van het kerngezin niet altijd een hoeksteen in de samenleving is.

Farewell Paradise

Pratende hoofden
Deze verhandeling van een mislukt huisje-boompje-beestje fantasie is ogenschijnlijk een verzameling pratende hoofden die vertellen over wat er is gebeurd, waar maar sporadisch beeldmateriaal uit het familiearchief ter ondersteuning bijkomt. Pratende hoofden zijn vaak een cliché in documentaires, maar Wyss weet dit op zijn kop te zetten met een enerverende film.

Op zwartgrijze achtergrond steken de familieleden fel af tijdens het vragenvuur van de jongste, die bijzonder kritisch durft te zijn. Geen opsmuk, de camera staat op gepaste afstand om elke gelaatstrekking secuur vast te leggen voor het nageslacht. Wyss neemt de tijd om reacties op een confronterende vraag, of gewoon mijmeren hoe het ook alweer zat, af te laten spelen tot de volgende revelatie van de bizarre verhoudingen.

Wederhoor geen kruisverhoor
Die nadruk op de scherp opgenomen aan hun stoel gekluisterde ondervraagden maakt Farewell Paradise tot een enerverend onderzoek van een gebroken familie. De lukrake intermezzo’s van landschappen steken er enigszins potsierlijk bij af, een misplaatste stilte voor een woordenstorm. Het is echter niet louter een kruisverhoor, want er is ook wederhoor. Wyss is niet uit op bloed noch wraak, maar begrip.

Doordat het geen moddergooien is, schetst zich langzaam maar zeker een beeld van ieders aandeel in de familiegeschiedenis. Zelfs in heftiger momenten blijft de kalmte overeind, als bijvoorbeeld de vader zonder blikken of blozen de verantwoordelijkheid voor het ontfermen over zijn van moeder weggelopen dochter bij zijn nieuwe vrouw legt in plaats van zichzelf.

Farewell Paradise

Ontwapenend openhartig
Zoals het een gecompliceerde familieverhouding betaamt, heeft uiteindelijk niemand echt schuld aan alle gebeurtenissen. In alle heftige gesprekken spreekt iedereen elkaar tegen, want iedereen beleefde elk moment vanuit een ander perspectief. Het werkelijke verhaal speelt zich niet af in een zelden tot niet getoond verleden, maar op de gezichten wanneer alle kaarten open op tafel komen.

Dankzij de strakke hand van Wyss resoneren de dialogen, die de spanning opdrijven. Momenten van hardvochtigheid, verteld met een onschuldige glimlach, hakken er zo in. De openhartigheid is ontwapenend en leidt als vanzelf tot nieuwe mysteries dankzij de tegenspraak. Daarbij stoort het wel dat de openingsfoto, die bij de moeder inslaat als een bom, weinig verdere context krijgt. Maar misschien is dat maar beter zo, want dit soort gesprekken zullen nooit een einde krijgen.

 

26 oktober 2020

 

ALLE RECENSIES

I Am Greta

*
recensie I Am Greta

Gewichtige nepperij

door Sjoerd van Wijk

I Am Greta voelt als een rekruteringsfilmpje waarbij de vraag wie daarvan profiteert speelt. Het portret van klimaatactiviste Greta Thunberg veinst authenticiteit en gebruikt deze voor gewichtige nepperij.

Terwijl dit jaar de omvang van ijskappen op de Noordpool bijna het dieptepunt uit 2012 evenaarde, realiseren steeds meer kinderen zich dat hen een precaire toekomst wacht. Zo ook de Zweedse Greta Thunberg (frappant genoeg familie van Svante Arrhenius die het broeikaseffect theoretiseerde). Als vijftienjarige domineerde ze een tijd lang de media met haar viraal gaande schoolstaking om aandacht te vragen voor de klimaatcatastrofe. Of zij net als Severn Cullis-Suzuki de vergetelheid ingaat of een blijvende stem in de klimaatbeweging blijft, moet nog blijken, maar I Am Greta komt uit aan het einde van haar sabbatical besteed aan voltijds activisme. Documentairemaker Nathan Grossman volgt haar vanaf het prille begin in Stockholm tot de massale scholierprotesten in Brussel en haar bezoek aan de internationale klimaattoppen.

I Am Greta

Real Deal
Op losse wijze hangt de camera rond achter de schermen als Thunberg ronddanst met zichtbaar plezier of helemáál geen zin heeft iets te eten ondanks het aandringen van vader Svante. Ook haar frustraties over de almaar niet luisterende politici komen voorbij, iets wat ze met overgave in haar dikwijls louterende speeches verwerkt. Daar kan vader Svante niets aan veranderen.

Grossman besteedt ook aandacht aan haar thuishaven, waar tijdens huiselijke taferelen op openhartige wijze haar heftige jeugd met eco-depressie en moeizaam opgebouwde sociale vaardigheden door het syndroom van Asperger ter sprake komt. De vlammende voordrachten suggereren in tandem met de intiemere momenten een authenticiteit, dat Thunberg de ‘real deal’ is wat betreft het actievoeren.

Marketingmachine
Als mediafenomeen ligt dat anders. Iedereen plakt zijn eigen etiket op Thunberg of gebruikt opportunistisch haar persona. De een droomt van een Jeanne d’Arc voor de klimaatbeweging, de ander hoopt op een mooie foto uit pr-overwegingen, wat Thunberg zelf ook doorheeft. Dan zijn er nog de vele sneren, die Grossman door de documentaire snijdt, inclusief haar laconieke reacties. Klimaatscepsis of smerige persoonlijke aanvallen, veelal geuit door verongelijkte babyboomers, de generatiekloof impliciet in het klimaat spijbelen getrouw.

I Am Greta

I Am Greta plakt echter zelf ook een etiket op Thunberg, waarmee de authenticiteit verdwijnt. Zo insinueert de film dat zij een grassrootsbeweging startte, terwijl Grossman al vanaf haar start toevallig daar rondloopt. Niet vermeld wordt onder andere de vroege social mediasteun van de NGO We Don’t Have Time (van het type waarvoor Planet of the Humans waarschuwt), voor wie Thunberg een tijd jeugdadviseur was. Haar zeiltocht naar de Verenigde Staten onthaalt de film als een morele keuze om emissies uit te sparen. Dat het dan vreemd is als een deel van de crew van de professionele YouTube-zeiler daarvoor moet overvliegen, laat Grossman opvallend ongemoeid. Kortom, de marketingmachine achter Thunberg blijft frappant genoeg buiten beeld.

Hypocriet heldendom
Het gaat hier om een heldin die strijdt tegen de algehele apathie rondom de klimaatcatastrofe, zo blijkt uit de grandioze muzikale begeleiding en gewichtige speeches. In de climax van de film komen massa’s spijbelende schoolkinderen voorbij alsof het een revolutie betreft. Dat voelt een jaar na dato al aan als verleden tijd nu de media hun aandacht hebben verlegd en door het coronavirus het milieuactivisme op een laag pitje staat. Het getuigt van een potsierlijke eigendunk typerend voor bourgeois activisme: het verkopen van deugd signalerende demonstraties als succesvolle rebellie.

Thunberg staart over zee zittend in de boot, terwijl de golven over haar heen spatten. Door de onbesproken marketing en overschatting van het succes komt dat eerder ergerlijk over dan heroïsch. Schrijver Edward Abbey (Desert Solitaire) etaleert een meeslepender vorm van hypocriet heldendom. Diens overdreven machismo roept dankzij de onderliggende satire op krachtige wijze rebelse gevoelens op jegens de systemische oorzaken van de ecologische catastrofe waar Thunberg deze juist kanaliseert.

I Am Greta

Ingekapseld
De filosoof Herbert Marcuse beschreef hoe systeemkritiek ingekapseld raakt en zo haar angel verliest. Waarvoor peppen Thunbergs speeches eigenlijk op? De catharsis van Greta’s “How dare you?” komt op hetzelfde neer als Zach de la Rocha’s (Rage Against the Machine) “Fuck you, I won’t do what you tell me!” Een kanaliseren van terechte woede naar onschuldiger wateren. Sterker nog, door de roep voor Green New Deals zelfs schadelijk – actievoeren voor massale investeringen in zonne- en windenergie waarvan energiebedrijven de vruchten zullen plukken, maar de ecosystemen waar de mineralen en metalen zich bevinden niet.

De aan de schoolstakingen gerelateerde Sunrise-beweging werd “grassroots” gestart door het gecompromitteerde Sierra Club, gerund door een staf van meer dan vijftien personen. Zo lijken de spijbelende kinderen de inzet voor een campagne waarvan de motieven in het duister blijven. Op eenzelfde wijze voelt I Am Greta aan als het geniepig ronselen van zieltjes en is daarmee nep.

 

16 oktober 2020

 

ALLE RECENSIES

Allen Tegen Allen

****
recensie Allen Tegen Allen

Fascinatie voor fascisme

door Sjoerd van Wijk

Allen Tegen Allen geeft een intrigerende geschiedenisles over het Nederlandse fascisme van de vroeg twintigste eeuw. Het brengt een fascinatie over het ongrijpbare van de ideologie maar houdt daardoor de boot af voor een fundamentelere analyse.

Waar een klein land al niet groot in kan zijn. Deze documentaire doet een boekje open hoe fascisme in Nederland meer is dan de NSB en Anton Mussert, ook al neemt diens muur in Lunteren een prominente plaats in. De documentaire vertelt over de steeds wijdere vertakkingen die met elkaar in onmin leven. Van de prille ideologische invloed van professor Gerard Bolland tot de flamboyante artiest Erik Wichman die voor het Nederlands fascisme een vergelijkbare rol vervulde als Gabriele d’Annunzio voor het Italiaanse. De rode draad bestaat uit het zoeken naar die rode draad. Op essayistische wijze tracht regisseur Luuk Bouwman met een breed scala aan gasten te achterhalen wat het fascisme nu eigenlijk inhoudt. Die kwamen er overigens zelf ook niet uit op een internationaal congres in 1934. Allen Tegen Allen refereert daar niet zonder reden aan, want de definitie glipt steevast tussen de vingers.

Allen Tegen Allen

Nieuwsgierigheid
Als het decor voor menig geluidsfragment of voorgedragen citaat van sleutelfiguren als Anton Meijer en Jan Baars (die later in het verzet ging) ligt daar het vlakke Nederlandse grasland doorkruist door een rivier in mist gehuld. Het uitzicht op die nevelen à la Caspar David Friedrichs wandelaar hinten naar een Romantisch verlangen en daaruit voortkomende vervreemding. Fascisten kapitaliseren ook dikwijls op gevoelens van vervreemding zoals ook uitgesproken door een van de gasten.

Deze mystiek vol weemoed vat zowel een stuk fascistische psychologie als dat het prikkelt te ontdekken wat iemand beweegt zich tot die ideologie aangetrokken te voelen. Daardoor spreekt uit deze met drone geschoten vergezichten een soort morbide nieuwsgierigheid, die de gasten zelf ook allen etaleren.

Levende geschiedenis
Deze documentaire voelt niet puur over het fascisme door die onderhuidse fascinatie. Terug op aarde tonen fervente verzamelaars van fascistische parafernalia hun pronkstukken en vertellen daarbij in geuren en kleuren hoe het fascisme zich ontwikkelde in Nederland. Samen met diverse auteurs trekken zij een blik aan vaak in de Nederlandse geschiedenis onderbelichte informatie open.

Een nonchalante handcamera begeleidt de gasten op onbewaakte momenten als ze ritselen in paperassen op zoek naar dat ene ding zoals Musserts paspoort. De geschiedenis komt tot leven als heden en verleden door elkaar heen lopen, met oude videofragmenten van bijvoorbeeld oud-leden van het Zwart Front die het antisemitisme van die club op voorspelbare wijze ontkennen. De aantrekkingskracht van deze boeiende historie dwingt zo als vanzelf tot reflecteren.

Allen Tegen Allen

Om de hete brij heen
Het ongrijpbare blijft overeind, want de gasten spreken elkaar regelmatig tegen. De hamvraag wat fascisme is, blijft overeind wanneer de vele facetten de revue passeren, waarbij prijzenswaardig het heden buiten beschouwing blijft. Bouwman laat daarmee het verleden voor zichzelf spreken, wat de aantrekkingskracht van de geschiedenis sterk maakt. De psychologie neemt een belangrijke plaats in bij Bouwmans filmessay. Allen tegen allen past wat dat betreft in de canon voor wie de fascist wilt doorgronden, zoals bijvoorbeeld Visconti’s meeslepende The Damned of primaire bronnen als Ohm Krüger.

Dat ongrijpbare betekent wel dat de film snel om de hete brij heen draait. In plaats van een resolute analyse komen platitudes over populisme langs en krijgt Plato voor zijn kritiek op de democratie op zijn dak – terwijl deze getuige het electorale succes van vele fascisten wel een punt heeft. Diepere structurele pijnpunten waarom het fascisme de kop op kan steken, laat Allen Tegen Allen zo ongemoeid. Maar het spreekt voor de film dat deze de fascinatie voor fascisme deelt en zo uitnodigt zelf de geschiedenisles af te maken.

 

27 september 2020

 

ALLE RECENSIES