****
recensie Her
De ongrijpbare muze in de machine
door George Vermij
Spike Jonze’s Her geeft op momenten een toekomstbeeld dat schokkend herkenbaar is. De melancholieke Theodore wordt verliefd op zijn besturingssysteem die de stem heeft van Scarlett Johansson. Terwijl deze geüpgradede versie van Siri langzaam een bewustzijn ontwikkelt, ontstaat er een heftige verliefdheid tussen man en machine.
Kunstmatige intelligentie is in film vaak een gevaarlijk en onnatuurlijk fenomeen. Waar HAL 9000 in 2001: A Space Odyssey zelfbewust wordt, leidt dat tot onvoorziene omstandigheden die alleen een mens kan oplossen. In Demon Seed wordt Julie Christie door het besturingssysteem van haar huis geterroriseerd en om maar te zwijgen over Skynet in de Terminator-serie. Dit pessimisme over de invloed en de macht van technologie staat haaks op hoe wij nu gebruik maken van het internet en onze smartphones. Ze voelen aan als extensies van ons lichaam en ons leven en voor velen is het ondenkbaar dat die technologie zal verdwijnen.
Her speelt zich af in een toekomstig maar herkenbaar Los Angeles waar mensen ook onlosmakelijk verbonden zijn met hun intelligente apparaten. Theodore Twombly (een charmante en melancholische Joaquin Phoenix) is aan het bijkomen van een stukgelopen relatie. In het relatievacuüm dat is ontstaan probeert hij te daten, maar hij heeft moeite om zich te binden aan personen.
Virtuele verliefdheid
Op een dag besluit hij om een nieuw revolutionair Operating System te gebruiken dat zich intuïtief schikt aan de persoonlijkheid van de gebruiker. Theodore raakt al snel in de ban van de mooie stem van het systeem dat zichzelf Samantha noemt. Samantha is net als Apple’s Siri, maar veel geavanceerder. Ze is grappig, gevat, pienter, sexy en helemaal afgestemd op de wensen van Theodore. Er ontstaat een intense relatie tussen beiden en een wens om verder te gaan dan alleen virtueel contact. Maar gaandeweg wordt Samantha ook zelfbewust en blijken er meer mensen verknocht te zijn aan hun OS.
Wat Her zo bijzonder maakt is dat de film overtuigend wisselt tussen herkenbaar en vreemd en je zo aan het denken zet over onze merkwaardige relatie met technologie. Dat je op kunt gaan in de wereld van Her ligt aan het bijzondere acteerwerk van Phoenix en Johansson waardoor je meeleeft met hun verliefdheid. Als stem is Johansson onweerstaanbaar en je merkt hoe gelukkig Theodore is als hij door Samantha weer gaat genieten van het leven.
Technologie bijna onzichtbaar
Een ander sterk en tegelijk subtiel element is de schijnbare low tech wereld waarin de film zich afspeelt. De technologie in de film is niet sterk aanwezig en op bijna onzichtbare wijze geïntegreerd in de levens van de personages. Het is technologie op een menselijke schaal. Ook zijn er prachtige eenvoudige details die contrasteren met de futuristische verwachtingen die je als kijker hebt. Zo gebruikt Theodore een ouderwetse veiligheidsspeld om de borstzak van zijn hemd kleiner te maken zodat Samantha via de lens van de smartphone de wereld kan waarnemen.
Subtiel is ook de boodschap van de film. In de wens om geliefd en uniek gevonden te worden schakelen wij nu technologie in om leegte te vullen. Maar zijn wij niet verslaafd geraakt aan de schijnwerkelijkheid die wij voor onszelf creëren en zijn wij misschien bang om echte relaties aan te gaan met al zijn rommeligheden en kans op teleurstelling? Her levert hier geen simpel moralistisch antwoord en vervalt ook niet in de voor de hand liggende valkuil om technologie te verketteren. De film houdt ons een bescheiden spiegel voor en laat zien hoe virtuele relaties invloed hebben op hoe wij met echte mensen omgaan. Uiteindelijk weet Samantha in haar pad naar het zelfbewustzijn de personages aan het denken te zetten over de waarde van menselijk contact in onze moderne wereld.
25 februari 2014