*****
recensie Hiroshima mon amour
De beladen kracht van herinneren
door Cor Oliemeulen
Net voor zijn overlijden gaf regisseur Alain Resnais zijn goedkeuring aan de digitaal gerestaureerde versie van Hiroshima mon amour. Dit klassieke drama over de kracht van herinneringen en de wens om te kunnen vergeten, krijgt precies zeventig jaar na de atoombom op Hiroshima een re-release.
“Soms moeten we vermijden te denken aan de problemen die het leven biedt. Anders stikken we”, zegt de vrouw tegen de man. Ze hebben elkaar de avond daarvoor ontmoet in een bar in Hiroshima, samen de nacht doorgebracht en praten over hun verleden en onzekere toekomst. Problemen heeft het leven hen volop gegeven. De man, een Japanse architect, is getuige geweest van de atoombom op Hiroshima, terwijl de vrouw, een Franse actrice, destijds van haar Bourgondische geboortestadje Nevers naar Parijs moest vluchten, weggehoond en kaalgeschoren omdat ze een verhouding had gehad met een Duitse soldaat. Haar geliefde werd doodgeschoten en nu veertien jaar later doet de architect aan hem denken. De architect heeft andere gevoelens: hij is op slag verliefd op de actrice en dringt aan dat zij bij hem blijft. Wat volgt is een ontdekkingstocht door de ziel.
Literair
Hiroshima mon amour was in 1959 het speelfilmdebuut van Alain Resnais en sloeg in als een bom. Als een van de pioniers van de revolutionaire nouvelle vague-beweging, waarin regisseurs alle traditionele filmwetten overboord gooiden, was Resnais vier jaar eerder al bekend geworden met zijn krachtige, experimentele en vooral niets verhullende korte Holocaust-documentaire Nuit et brouillard. Resnais zette het thema van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog voort in een filmdrama dat voor die tijd uiterst modern was: het hoofdpersonage deelt haar diepste gevoelens met de kijker in een literair verhaal waarin heden en verleden, alsook het schakelen tussen locaties, naadloos in elkaar overlopen.
Literair, omdat het scenario en de dialogen zijn geschreven door Marguerite Duras, vertegenwoordiger van de Nouveau Roman, een stroming die gelijktijdig floreerde met de nouvelle vage, een nieuw maatschappijbeeld presenteerde en afrekende met de conventionele romanvorm. De eigen verbeelding en de persoonlijke reflectie van het personage, dat de neiging heeft het verleden te reconstrueren, staat centraal. Duras schreef voor Hiroshima mon amour poëtische teksten die de gekwelde actrice vooral in het begin van de film (als ze samen nagenietend in bed liggen) vol overtuiging declameert, soms kort onderbroken door de architect die haar tevergeefs op andere gedachten wil brengen. Alain Resnais integreert de dialogen subliem in een psychologisch relatiespel, wat hij in zijn volgende monumentale film, L’année dernière à Marienbad, verder, maar mysterieuzer, zou uitwerken.
Onmogelijke liefde
De Franse actrice (naturel gespeeld door Emmanuelle Riva, die ruim een halve eeuw later opnieuw mocht schitteren in het veel bekroonde Alzheimer-drama Amour) bezoekt Hiroshima om er een scène voor een vredesfilm op te nemen. Het is de bedoeling dat ze de volgende dag weer zal vertrekken, maar haar spontane liefdesverhouding met de architect (Eiji Okada, Suna no onna) werpt haar terug in haar verleden en maakt haar toekomst plots onzeker. Veertien jaar na haar vertrek uit Nevers beleeft ze opnieuw een onmogelijke liefde, zo realiseert zij zich.
Het romantische drama Hiroshima mon amour, dat wordt gevoed en gevormd door een beladen geschiedenis, lijkt na al die jaren niets aan zeggingskracht te hebben ingeboet. Natuurlijk, het tempo is vrij laag (Resnais’ vakbroeders Godard en Truffaut schakelden veel sneller een tandje bij), maar juist hierdoor biedt dit postmoderne meesterwerk alle ruimte om met de actrice mee te mijmeren, tot ver na het open einde. Als zij destijds ‘De Kracht van het Nu’ van spiritualiteitsgoeroe Eckhart Tolle op haar nachtkastje zou hebben gehad, was haar leven vast een stuk draaglijker geweest.
31 juli 2015