***
recensie Juste la fin du monde
Afscheid nemen is een opgave
door Suzan Groothuis
Afscheid nemen is een opgave. Vooral als je jaren uit contact bent geweest. En in het geval van schrijver Louis-Jean is er niet eens sprake van een band met zijn familie. Toch keert hij terug naar zijn roots om moeilijk nieuws te brengen, maar krijgt hij daartoe wel de kans?
De film opent met een scène in een vliegtuig. De camera rust op het gezicht van Louis-Jean (Gaspard Ulliel, Hannibal Rising). Mooi om naar te kijken, maar hij heeft iets vermoeids over zich. Zijn voice-over verraadt al snel waarom: Louis-Jean is stervende. En zijn vlucht leidt hem naar zijn familie om het nieuws met hen te delen. O ja, hij is jaren niet in contact geweest.
Vermoeiend weerzien
Bij aankomst wacht hem waar hij al voor vreesde. Een hysterische moeder. Een boze, cynische broer en diens vrouw die hij niet eerder ontmoet heeft. Zijn jonge zusje dat volwassen is geworden en zichtbaar heeft geleden onder zijn afwezigheid. Allen zitten met vragen. Geen vragen over het nu, maar over vroeger. Wat bewoog Louis-Jean ertoe zijn eigen pad te kiezen en uit contact te gaan? Buiten de verjaardagskaartjes dan, die hij trouw jaarlijks stuurde.
Juste la fin du monde is gebaseerd op een toneelstuk en oogt ook zo. De film speelt zich voornamelijk af binnen één decor: het huis waar Louis-Jeans familie woont, maar waar hij zelf niet opgroeide. Ontworteling lijkt hier op zijn plaats: niet alleen het huis, ook zijn familie is hem vreemd. En andersom: als zoon en broer is ook hij een vreemde. Er komt met name oud zeer naar boven. Pijn. Verdriet. Onbegrip. En boosheid, veel boosheid.
Worstelen in het leven
Films van de Canadese regisseur Xavier Dolan kenmerken zich door een sterke visuele stijl (expressieve kleuren en decors) en mensen die worstelen in het leven. In zijn vorige film, het intense Mommy, vecht een puber om uit zijn beklemmende wereld te komen. Wanneer hij op zijn skateboard een moment van vrijheid beleeft, trekt hij de beeldkaders letterlijk open. Het beeld, vergroot. Zijn leven, even bevrijd.
Die bevrijding kent Juste la fin du monde niet. Het spelen met beeldkaders evenmin, hoewel er aandacht is voor de aankleding: de lichtjes opbollende bloemetjesgordijnen, de opzichtig gelakte nagels van de moeder, de getatoeëerde armen van het zusje. En die immens lege, gekwelde blik van Louis-Jean, die zoekt naar het juiste moment om het einde van zijn leven aan te kondigen.
Emotie op afstand
Waar Dolans vorige films overtuigden met hun expressieve karakters, heeft Juste la fin du monde iets leegs. Je mist de diepgang van zijn eerdere films. Emoties die inslaan als een bom en verpletteren. Niet dat Dolans nieuwste ontdaan is van overdaad en emotie: er is de vurige broer Antoine (Vincent Cassel), de overdrevenheid van de moeder (Nathalie Baye) en de worstelende zus (Léa Seydoux). De stille en wat naïeve Catherine (Marion Cotillard) voegt weinig toe, behalve dat ze op de irritatiespieren van Antoine werkt. Maar de personages zijn vooral karikaturen, waarop het karakter van de introverte en ondoorgrondelijke Louis-Jean haaks staat.
Echt meevoelen doe je niet. Je bent meer observator van een afstandelijk, schreeuwerig schouwspel. Er zijn enkele momenten die beroeren, zoals de ongemakkelijke omhelzing van moeder en zoon. Of het wat surreële einde. Maar na afloop vraag je je als kijker af wat nou die pijn maakt, in eerdere films van Dolan zo voelbaar. In Juste la fin du monde is het verleden te pijnlijk en is er geen plek voor het heden. Ergens daartussen blijf je dan zweven.
12 december 2016