***
recensie Knife in the Clear Water
Melancholie in de Chinese bergen
door Cor Oliemeulen
Knife in the Clear Water is een mooi voorbeeld van verstilde cinema. Een eenvoudig levensverhaal met de dood als thema dat zich afspeelt in een troosteloos berglandschap in Noord-China waar een oude geitenhoeder treurt om het verlies van zijn vrouw.
We maken kennis met een kleine moslimgemeenschap van Hui-Chinezen hoog in de bergen, waar alles grauw en grijs lijkt en het bijna nooit lijkt te regenen. Voor debuterend regisseur Wang Xuebo voldoende reden om de dagelijkse kommer en kwel te tonen, veelal in documentairestijl. Ondanks het weidse landschap gebruikt hij een gedateerde beeldverhouding van 4:3, met lange statische shots, waarin de weinige actie zich voornamelijk op afstand afspeelt. Een bewust zeer minimalistische aanpak, zonder ook maar een noot muziek, want de soundtrack bestaat louter uit schaarse dialogen en omgevingsgeluiden.
Veertig dagen rouw
De film opent met een stoet mensen die zich langzaam begeeft naar een begraafplaats waar honderden heuveltjes verraden dat hier al vele generaties lang mensen wonen. Helemaal achteraan loopt de oude geitenhoeder Ma Zishan die zojuist zijn vrouw heeft verloren. Vervolgens leren we dat de weduwnaar nog maar weinig heeft om voor te leven. Hij regelt nog enkele zaken en vraagt zijn zoon om alvast een graf voor hemzelf te zoeken. Maar die is al bezig met de voorbereiding van het heilige ritueel na de periode van veertig dagen rouw. Hij stelt voor om dan hun stier te offeren.
Terwijl Ma Zishan elke dag de stier verzorgt, leren we het verhaal van de stier die het mes in het water heeft gezien omdat hij weet dat zijn einde is aangebroken. Het rund wil niet meer eten en drinken. Volgens een imam gebeurt dat om jezelf te reinigen en om je voor te bereiden op de dood. Voor Ma Zishan is de stier een nobel wezen, terwijl de mens blind en onwetend is. Maar volgens de imam kunnen ook mensen nobel zijn. Ondertussen houdt de oude man zijn eigen ritueel: hij wast zijn handen en armen. De douche in zijn huisje is niet meer dan een pot water met een gat erin die met een touw aan het plafond hangt.
Mooie binnenopnames
De buitenscènes van Knife in the Clear Water benadrukken de nietigheid van de mens in de overweldigende natuur, maar vooral de binnenopnames zijn vaak van een ongekende schoonheid. Door de natuurlijke lichtinval krijgen de armoedige, sobere interieurs een warme tijdloze gloed. Kaders vol bruingele tinten doen onmiddellijk denken aan schilderijen uit de Gouden Eeuw. Ma Zishans verweerde hoofd vol rimpels bij het schijnsel van een olielamp is pure poëzie. Het is een van de sporadische close-ups in de film.
Bijna alles is op afstand geschoten, zodat we voortdurend de relatie tussen deze mensen en hun land kunnen observeren. Conversaties spelen zich soms op de achtergrond af, bijvoorbeeld een gesprek bij een waterput terwijl we rennende kinderen op de voorgrond zien. Hiermee noemen we dan meteen de meest enerverende actie in deze contemplatieve film. De liefhebber van trage arthouse vol verstilde beelden kan zich dus geheel overgeven aan de indrukken, waar een andere bioscoopbezoeker zich langzaam in een toestand van diepe rust zal laten brengen.
3 september 2017