****
recensie Taxi Teheran
Blik op de Iraanse weg
door Suzan Groothuis
Ondanks een beroepsverbod kroop de Iraanse regisseur Jafar Panahi achter het stuur in een taxi met drie webcams. Waarmee de kijker vervolgens getrakteerd wordt op scherpe, humoristische en maatschappijkritische conversaties met zijn passagiers.
De openingsscène toont een druk kruispunt, gefilmd vanaf de voorruit van een taxi. Dan draait de camera en toont de passagiers in de auto. Een man en een vrouw discussiëren hevig over het stelen van autobanden. Volgens de man moet de dader opgehangen worden, maar de vrouw bekijkt de situatie meer vanuit sociaal-maatschappelijk perspectief. Misschien had de dader er wel een reden voor. De chauffeur, niemand minder dan regisseur Jafar Panahi zelf (The Circle, Offside, This Is Not a Film) houdt zich op de achtergrond. Wanneer de twee uitstappen, herkent de derde passagier hem en begint er een anekdotische scène over buitenlandse arthouse films.
En zo volgt de kijker diverse passagiers. Mannen en vrouwen, jong en oud, de een verkoper van illegale dvd’s, de ander een bevriend mensenrechtenadvocaat. En twee vrouwen met een kom met een goudvis, een subtiele verwijzing naar Panahi’s The White Balloon (1995). Tijdens de rit wordt gesproken over de rechten van een vrouw wanneer haar man overlijdt, bijgeloof en de restricties van film maken. Wanneer Panahi zijn jonge nichtje oppikt vertelt ze hem wat ze geleerd heeft over film maken. Natuurlijk volgens de huidige Iraanse maatstaven.
Subtiele maatschappijkritiek
Die Iraanse maatstaven schudt Panahi met Taxi, net als in zijn voorgaande films, van zich af. Want van restricties moet hij niets hebben. In Offside laat hij zien dat een groep meisjes zich er niet van laat weerhouden om een voetbalwedstrijd (alleen toegankelijk voor mannen) bij te wonen. En in The Circle toont hij het lot van vrouwen die zich staande moeten zien te houden in een door mannen gedomineerde maatschappij.
Taxi is, zeker in vergelijking met het claustrofobische The Circle, opvallend luchtig van toon. Er wordt wat af gebabbeld – passagiers onderling, tegen zichzelf of gericht aan Panahi. Maar ondertussen komen subtiel de restricties die Iran rijk is aan bod. Zo vrij bewegen is het niet in een land waar dat feitelijk gezien wel mogelijk is.
Scherpzinnig en eigenwijs
Taxi is de derde film die Panahi clandestien Iran uit smokkelde. In 2010 werd hem een beroepsverbod opgelegd, wat betekent dat hij twintig jaar lang niet mag filmen. Dat hij zich niet uit het veld laat slaan, blijkt wel uit hoe hij Taxi heeft opgenomen. Gefilmd met drie webcams in de auto, op klaarlichte dag in de drukke, kleurrijke straten van Teheran. Panahi werkte met niet-professionele acteurs en vrienden, wiens identiteit anoniem blijft.
De regisseur beweert altijd films te zullen blijven maken, want cinema is de vorm waarin hij zich kan uitdrukken. Gelukkig maar, want Taxi vormt wederom een scherpzinnige visie op een land waarin vrijheid van meningsuiting geen vanzelfsprekendheid is.
7 juni 2015