**
recensie Een vlucht regenwulpen
Verfilming doet romanklassieker Maarten ’t Hart geen recht
door Joan Gebraad
Tijdens de campagne Nederland Leest 2014 ontvangen leden van de openbare bibliotheek en scholieren gratis een exemplaar van Een vlucht regenwulpen. Maar kan de film uit 1981 zich meten met de befaamde roman?
Een vlucht regenwulpen is een Nederlandse klassieker geschreven door de gevierde auteur Maarten ’t Hart. Hoewel verschenen in 1978, schreef ’t Hart de roman, in zijn tienerjaren, al omstreeks 1971. In 1981 zag de boekverfilming het levenslicht.
Geile droeftoeter zoekt vrouw
Droeftoeter Maarten (Jeroen Krabbé) is een celbioloog die nog nooit in zijn leven seks heeft gehad. Hoewel succesvol als professor die zich met het klonen van organismes bezighoudt, is hij een nerdy, contactgestoorde dertiger met een Oedipuscomplex die nog bij zijn moeder woont. Of beter gezegd: zijn zieke moeder verzorgt. Bijna de hele film ligt ze met een doek over haar hoofd, terwijl de kijker zijn harses mag kraken over de vraag wat haar nu in hemelsnaam scheelt.
Wanneer Maarten bijna een auto-ongeluk krijgt, krijgt hij doodsangsten. Hij heeft nog maar zeven dagen te leven. Nog maar een week om met een vrouw te seksen, anders is het einde oefening en zal hij branden in het hete hellevuur. Aldus Maartens imaginaire alter ego. Hierna gaat hij op missie, waarbij hij onder meer een hoertje, labassistente Jannie en zijn moeders verpleegster overweegt. Echter, het liefst zou hij het bed delen met zijn saaie jeugdliefde Martha (Willeke van Ammelrooy).
Simpele en platte insteek
De insteek van de film wijkt hierdoor voor een belangrijk deel af van de roman. Waar Maarten in de film aan een zevendaagse ontmaagdingsqueeste begint en vooral een verslag van zijn ‘avonturen’ is, legt de roman meer nadruk op Maartens eenzaamheid, hoe hij hiermee dealt, het verband met zijn opvoeding, de band met zijn moeder en de afvalligheid van zijn geloof.
De film legt ook weinig uit. Waarom is Maartens moeder van haar geloof gevallen? Waarom Maarten? Waarom groeit hij geïsoleerd op? Ook komen bijvoorbeeld Maartens voyeurisme (in de roman achtervolgt hij Martha) en de belangrijke rol van de natuur niet erg duidelijk naar voren in de film. Evenals het gegeven dat Maarten pleinvrees ontwikkelt, nadat zijn amandelen per verrassing getrokken worden. De film geeft aanwijzingen, maar de kijker mag lekker in het duister tasten.
Daarnaast is het einde een grote sof. Maarten ’t Hart koos voor een open einde. Hierdoor laat hij ruimte aan de lezer om Maartens lot zelf in te vullen. De verfilming eindigt echter op zijn Hollywoods. Dit doet verder afbreuk aan de verhaallijn. Gelukkig vergeet de film niet één van de sleutelscènes van de roman. Op het moment dat Maartens moeder sterft, vliegt een zwerm regenwulpen door de lucht. Zijn moeder ziet het. Zo’n aangezicht is zeer zeldzaam. Maarten beseft dat dit een speciaal moment is. Misschien is dit voor hem een teken dat God toch bestaat. Of juist de bevestiging dat de streng gereformeerde doemleer van zijn jeugd onzin is. Verder ervaart Maarten (in de roman tenminste) het gezang van regenwulpen altijd als vertroostend. Tot slot kan gesteld worden dat de zwerm regenwulpen symbool staat voor loslaten. Maarten laat zijn oude liefdes (zijn moeder en Martha) en problemen los.
Karikatuur
Maarten wordt neergezet als een negatief stereotiepe van een nerd. Contactgestoord, onsociaal, onhandig, saai, gekleed in een saai pak en natuurlijk een bril met dikke jampotglazen op het hoofd. Hij is intelligent, goed in zijn werk en kan eigenlijk alleen maar over zijn vakgebied praten, wat mensen soms als saai ervaren.
Na de jaren tachtig kwam echter de ‘wraak van de nerds’. Silicone Valley-nerds, als Bill Gates, Steve Jobs en Mark Zuckerberg zijn excentriek, maar worden in films, reportages en documentaires niet meer neergezet als karikaturen van contactgestoorde losers. Ook de opkomst van populair wetenschappelijke zenders als Discovery Channel en National Geographic lijkt ertoe te hebben bijgedragen dat natuurwetenschappen minder als een onbegrijpelijke bezigheid voor wereldvreemde mensen wordt gezien. Kortom: de ‘wetenschapper’ en de ‘nerd’ worden positiever en menselijker geportretteerd.
Bekeken vanuit een eigentijds perspectief verveelt en irriteert het personage Maarten. Hij had een round character kunnen zijn door te focussen op zijn psychologische ontwikkeling van zijn eenzaamheid, geloofsafval of relatie met zijn moeder.
Al met al doet deze verfilming Maarten t’ Harts roman geen recht. De film bevat een gedateerd perspectief en mist de nuance van de roman. Grijp in dit geval dus ouderwets lekker naar een boek.
24 oktober 2014