IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)

IDFA 2020 – Deel 2:
Power to the People en The Backstage of Politics (1)

door Jochum de Graaf

IDFA kwam dit jaar moeizaam op gang. De vrijwilligersvoorstelling traditioneel voorafgaand aan het festival moest tot twee keer toe worden opgestart en werd uiteindelijk afgebroken. Ook bij de openingsfilm Nothing but the Sun was er de nodige technische malheur en werd besloten de film nog een dag extra ter beschikking te stellen. In dit tweede verslag van IDFA 2020 niet alleen een kijkje achter de schermen, maar vooral ruim aandacht voor revoluties en politiek.

Buitenlandse bezoekers klaagden volop dat ze geen toegang kregen tot de online forums en hangouts. De met het oog op de online vertoningen speciaal uitgebreide Support Crew werd na een aantal dagen ontmanteld en vervangen door professionele medewerkers.

Goed en informatief dat dit jaar een zestal Wegwijzers zijn samengesteld, een selectie films gecentreerd rond een bepaald thema. Ik heb gekozen voor de samenhangende thema’s The Backstage of Politics en Power to the People. Opvallend in die selectie is dat waar in vorige jaren Syrië – met grote publieksfavorieten als Last Men in Aleppo, A Syrian Love Story, Radio Kabani, For Sama en The Cave – een soort van hofleverancier op dit thema was er nu niet een film uit dit land geselecteerd is, terwijl het conflict nog zeker niet voorbij is. Over het hele festival gezien komt slechts een handvol uit het Midden-Oosten en zijn de VS en Frankrijk beide met enige tientallen documentaires koploper. Nu een eerste bijdrage over Algerije, Palestina, Haïti en Rusland.

 

Nardjes A.

Nardjes A.
Over Algerije valt een boeiende documentaire, misschien wel meer dan een, te maken. Het land kent sinds de onafhankelijkheidsstrijd (1954-1962) – de epische film De Slag Om Algiers (1966) getuigt ervan – een turbulente geschiedenis. De overwinning van het Front National de Liberation (FLN), de verkiezingen van 1991 gewonnen door het Front Islamique du Salut (FIS), de daaropvolgende legercoup en jarenlange burgeroorlog, uiteindelijk de presidentsverkiezingen van 2019, genoeg drama zou je zeggen.

Maar Nardjes A. van Karim Aïnouz is verre van een boeiende documentaire. We volgen Nardjes, een 25-jarige modern uitziende activiste, tijdens de grote demonstratie van 22 februari 2019, de eerste massademonstratie die uiteindelijk zou leiden tot het aftreden van de seniel wordende 82-jarige president Bouteflika die zich voor de vijfde opeenvolgende keer kandidaat gesteld had. We komen wel het een en ander over haar te weten, haar communistische afkomst, de hoop op een vaste baan, de energie die ze krijgt van het massale verzet, de hoop en verwachting voor de toekomst.

We staan met haar op in een buitenwijk van Algiers, ontbijten, reizen naar het begin van demonstratie. Maar telkens als je denkt: hoe zat het ook alweer met die verkalkte machtsstructuur van elkaar opvolgende legerleiders, met die 100.000 doden tijdens de loden jaren van de burgeroorlog, met het geringe perspectief van de in grote meerderheid jeugdige bevolking, slaat de demonstratie weer een volgende straat in en zie je opnieuw de bonte verzameling demonstranten uit alle bevolkingslagen van de Algerijnse samenleving zingend en dansend over straat gaan.

In de aftiteling wordt moeilijk leesbaar vermeld dat nadat Bouteflika aftrad nog vele demonstraties volgden en dat er wel wat aan de corruptie en het machtsmisbruik gedaan werd en dat de uitgestelde verkiezingen door een goedgekeurde legerkandidaat gewonnen werd.

 

Mayor

Mayor
Zo op het oog is Ramallah een hele normale, zelfs bruisende stad ergens op de wereld. Druk straatverkeer, winkelend publiek, filialen van KFC, McDonald’s, luxe tearooms, stadsparken en pleinen, spuitende fonteinen. In de beginscène van Mayor, de docu over Ramallahs burgemeester Musa Hadid, zien we een ambtelijke werkgroep zich buigen over het onderwerp city branding. Ramallah moet beter op de kaart gezet met de slogan ‘We R amallah’, de vetgedrukte R gevolgd door spatie, als variant op I am Amsterdam.

Kerstmis nadert en de ambtenaren bespreken hoe de Kerstman van een balkon naar beneden kan dalen en op welk moment het vuurwerk moet worden aangestoken. Maar Ramallah, het administratieve centrum van de Palestijnse Autoriteit op de bezette Westbank, is natuurlijk geen normale stad.

Prijswinnend documentairemaker David Osit volgde twee jaar lang Musa Hadid, de sympathieke burgemeester. We zien hem op werkbezoek naar een school, hij inspecteert de kapotte deuren, hij leidt de besprekingen over een nieuwe fontein in het hart van de stad en bespreekt het actieplan om van Ramallah een 100 procent duurzame stad te maken. Maar stukje bij beetje wordt het contrast tussen de alledaagse lokale werkelijkheid en het geopolitieke mijnenveld waarin Ramallah zich bevindt duidelijk.

De verbijstering op het gezicht van Hadid wanneer hij hoort dat president Trump aankondigt de ambassade van de VS naar Jeruzalem te willen verplaatsen. Er komt een Duitse parlementaire delegatie op bezoek die met veel omhaal van woorden betoogt dat weliswaar onverkort moet worden vastgehouden aan de twee statenoplossing voor het gebied, maar dat het nu niet het moment is om Israël en Palestina bijeen te brengen. Hadid bepleit hartstochtelijk de Palestijnse zaak tijdens bezoeken aan Washington en Durban (Zuid-Afrika).

Het historische bezoek, juni 2018, van Prins William – voor het eerst dat een lid van het Britse koningshuis het voormalige protectoraat aandoet – zorgt voor enorme opwinding, de indirecte erkenning van de Palestijnse Kwestie doet alle social media exploderen. Het Israëlisch-Palestijnse conflict is in Ramallah geen moment uit beeld, de muur rond de Israëlische nederzettingen, de checkpoints waar Palestijnen vernederende visitaties moeten ondergaan, het Israëlische leger en politie die regelmatig de stad binnenvallen, stenen gooiende Palestijnse jongeren bij de eveneens regelmatig uitbrekende rellen.

In de slotscène rukt het Israëlische leger op naar het centrum van de stad, belegert op zoek naar een aantal verdachten een restaurant pal tegenover het stadhuis. Onder het geluid van traangasgranaten, rubberkogels wordt Hadid via een livestream geïnterviewd door de internationale pers. Bewonderenswaardig hoe hij het hoofd koel weet te houden. ‘Whatever you do, the land is ours, the city is ours’.

Mayor is een warm innemend portret van een burgemeester die onder extreme omstandigheden de boel een beetje bij elkaar probeert te houden.

 

The Foundation Pit

The Foundation Pit
Sinds Poetin de persvrijheid in Rusland aan banden heeft gelegd, is via de officiële kanalen maar heel zelden kritiek op zijn regime. Maar natuurlijk zijn er overal in het immense land ontevreden burgers, lokale burgergroepen en over het algemeen gedesillusioneerde mensen die hun specifieke verzoeken om hulp willen laten horen, hun woede en hun wanhoop willen uiten. Het mooie van het internettijdperk is dat zelfs in de meest afgelegen dorpen er dashcams, mobiele telefoons en videocamera’s zijn, en net genoeg internetverbindingen om deze zelfgemaakte tirades naar YouTube te uploaden. Andrey Gryazev verzamelde een wonderlijk mooi palet aan clips en laat online video zien als eigentijdse vorm van politieke expressie.

In The Foundation Pit wordt Poetin, die zichzelf in de media stileert als de vaderfiguur voor alle Russen, rechtstreeks aangesproken door mensen van alle leeftijden, inclusief bejaarde grootmoeders, in de hoop dat het beter gaat. We zien moeders die indringend het lot van hun soldatenzonen aan de orde stellen. Groepen burgers uit Shiyes, uit Sebastopol, uit Tomsk, uit Rjazan, steevast gegroepeerd achter een spreker, lezen manifesten voor waarin gevraagd wordt om nu eindelijk een weg naar de afgelegen streek aan te leggen, om aangesloten te worden op het gasnet, om de ernstige milieuvervuiling aan te pakken.

Een jongen en een meisje vragen om hun ouders alsnog de flat toe te bedelen waar ze onterecht voor werden uitgeschreven. Een woest rijdende man in een auto brandt Poetin tot de grond toe af: ‘go to hell‘. Een ander vraagt Poetin om ook het licht in de lantaarnpaal aan te doen en verdomd hij gaat aan. Een enkel ouder echtpaar betoont behangen met oorlogsmedailles een grote bewondering voor en eeuwige trouw aan de grote leider.

The Foundation Pit, Andrej Platonovs dystopische roman uit 1930, vertelt het verhaal van een groep arbeiders die een gigantische funderingsput graaft waar plaats is voor alle proletariërs. Het is een meesterwerk over totalitarisme en utopie. Andrey Gryazevs documentaire is een fascinerende diepgaande update.

 

Brazil Is Thee Haiti Is (T)Here

Brazil Is Thee Haiti Is (T)Here
In een reeks suggestieve zwart-witbeelden legt Carlos Andriado de associatie tussen de wandaden van Braziliaanse militairen bij een VN-vredesmissie op Haïti in 2005-2006 en het feit dat een aantal leidende officieren nu deel uitmaakt van de regering Bolsonaro. Tussendoor worden wordt gerefereerd aan de Haïtiaanse vrijheidsstrijd onder leiding van Toussaint Louverture en een Braziliaan van Haïtiaanse afkomst roept bij een werkbezoek van Bolsonaro hem toe ‘you are not president anymore’.

Er zitten soms schokkende beelden van moord en doodslag in de film, en natuurlijk het is hemeltergend dat de verantwoordelijke militairen ermee weg zijn gekomen en zelfs deel kunnen uit kunnen maken van het verwerpelijke Bolsonaro-regime. Maar aan mij is dit ‘filmgedicht’ door de korrelige collage van beelden en overpretentieuze montage niet zo besteed.

 

Oeconomia

Oeconomia
Oeconomia, de strak saai vormgegeven Duitse documentaire van Carmen Losmann, heet een ‘geslaagde zoektocht naar de werking’, een ‘inkijkje in de machinekamer’ van ons kapitalistisch systeem te zijn. Losmann wil begrijpen hoe het komt dat de afgelopen decennia, parallel met de economische groei, de schulden zijn toegenomen en het verschil tussen arm en rijk is gegroeid. Gesuggereerd wordt dat de financiële sector een nogal gesloten systeem is.

Sommige informanten wilden bij nader inzien niet of alleen anoniem meewerken aan de film, een aantal telefoongesprekken wordt nagespeeld. Door andere financiële dienstverleners worden, om redenen van privacy of geheimhouding, vergaderingen of een gesprek met een klant over een hypotheekverstrekking gesimuleerd. Enkele belangrijke insiders, zoals hoofdeconoom Peter Praet van de Europese Centrale Bank, stonden Losmann wel te woord, maar worstelen met het beantwoorden van vragen als ‘Waar komt winst vandaan?’ en ‘Hoe wordt geld geschapen?’ De financiële man van BMW legt toch wat omstandig uit hoe de auto-industrie erin slaagt met allerlei ingewikkelde verkoopconstructies de productie op gang te houden.

De kern van de discussie wordt telkens samengevat met statements als: Economy grows as credits are issued, Credits are issued as economy grows en Today’s profits are tomorrow’s debts, Tomorrow’s debts are today’s profits.

De conclusie is duidelijk: is het kapitalistische systeem niet in zichzelf vastgelopen en uiteindelijk onhoudbaar? De film eindigt nogal obligaat met de stelling dat we over alternatieven moeten nadenken.

Maar de lange shots van strak grijze vergaderzalen, steevast op de bovenste verdieping van een hoge banktoren, de vergaderende mannen in pak of overhemd waarvan je de gesprekken ziet maar niet hoort, beelden van mensen op straat, heen en weer rijdende auto’s, het levert een spanningsloos geheel op. Het onderwerp is in ons land door De Verleiders met de voorstelling Door De Bank Genomen op een aanmerkelijk creatiever en aantrekkelijker manier aan de orde gesteld.

 

24 november 2020

 
IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen
 

MEER FILMFESTIVAL