IDFA 2020 – Deel 5:
Power to the People en The Backstage of Politics (2)
door Jochum de Graaf
Als het om de achterkant van de politiek en over de macht aan het volk gaat, zijn de Verenigde Staten op dit moment wel het meest interessante land om de ontwikkelingen te volgen. In aflevering 2 van de politieke wegwijzers van IDFA drie urgente films.
City Hall
Het is misschien niet zijn absolute magnum opus, daarvoor heeft de 90-jarige Frederick Wiseman sinds 1963 te veel documentaire meesterwerken gemaakt, maar zonder twijfel is City Hall opnieuw een indrukwekkende aflevering uit zijn lange carrière sinds 1963.
In de herfst van 2018 en de winter van 2019 volgde Wiseman het stadsbestuur van Boston en in City Hall worden we ruim vier en een half uur ondergedompeld in het openbare leven van Amerika’s meest Europese stad. 272 Minuten waarin we burgemeester Marty Walsh, Democraat van Ierse komaf, volgen bij zijn werkbezoeken in de wijken, zijn ontmoetingen met zakenlieden in de haven die hij toespreekt over de impact van klimaatverandering, met veteranen die in Faneuil Hall hun verhalen vertellen op 11 november Veterans Day, met de vrijwilligers van Goodwill Industries bij de viering van Thanksgiving Day, met de organisatoren van de Boston Red Sox Parade ter viering van het kampioenschap.
Telkens maakt hij het persoonlijk: met de veteranen deelt hij zijn strijd tegen alcoholisme, met een groep protesterende verpleegsters het verhaal van kanker in zijn kinderjaren, met een groep latino’s die opkomen voor een betere scholing en opleiding refereert hij aan de emancipatiestrijd van de Ieren, de bevolkingsgroep waar hij zelf uit voortkomt.
Maar City Hall is niet alleen een studie van de burgemeester maar vooral ook hoe een stadsbestuur, met al zijn afdelingen en diensten, met politie en brandweer, met burgerzaken, diversiteitsraden, vuilnisophaal, armoedebestrijding, veteranenzaken, huisvesting en ongediertebestrijding functioneert. En ook hoe die alledaagse gang van zaken daar bovenuit stijgt en de grote vraagstukken van het leven aanraakt.
Illustratief is de scène waarin een blanke veteraan met een arbeidersachtergrond bezoek krijgt van de ongediertebestrijding, het gaat na verloop van tijd niet zozeer om de last van de muizenplaag die hij heeft maar om zijn schaamte voor de omstandigheden waarin hij leeft.
Vooral in het begin mis je de context van de film; waar zijn we en wie is er nu eigenlijk aan het woord. Maar dat is nu het eigene, fascinerende van Wisemans aanpak, in plaats van talking heads met tijd en plaats op te voeren maakt hij documentaires waarin de actie de informatie is.
In plaats van een dramatische verhaallijn van personages biedt Wiseman een uitgekiende spanningsboog van ideeën. De film begint met een overzicht hoe de ruim 300 telefonisten binnenkomende telefoontjes afhandelen en eindigt met een indrukwekkende ‘State of the city’-toespraak van Marty Walsh in Symphony Hall.
Natuurlijk, vier en een half uur is een forse zit en tussen de scènes kun je je rustig even een hapje eten en drinken, een sanitaire stop maken, of met je huisgenoten de crisis bij Forum voor Democratie doornemen, maar bij iedere volgende scène haak je toch weer aan bij het fascinerende beeld hoe een fatsoenlijke overheid en daarmee onze democratie werkt.
City Hall gaat de tegenstellingen in de stad tussen verschillende bevolkingsgroepen niet uit de weg, maar laat vooral ook zien hoe de ambtenaren en politici in Boston telkens stuiten op het beleid van de regering Trump. Wiseman in een interview bij het Toronto Film Festival: ‘City Hall is een anti-Trumpfilm omdat de burgemeester en de mensen die voor hem werken geloven in democratische normen. Ze vertegenwoordigen alles waar Donald Trump niet voor staat.’
White Noise
Van een geheel ander kaliber is White Noise, Daniel Lombroso’s intrigerende inkijk in de wereld van alt-right (alternatief rechts) in de VS. ‘Heil Trump’ roept bedenker van de term Richard Spencer, al drie dagen dronken na diens verkiezingsoverwinning in 2016 en in het publiek wordt fors de rechterarm in de lucht gestrekt. Verderop in de film komt Spencer in moeilijkheden als organisator van de demonstraties in Charlotsville waar een demonstrant door een auto wordt overreden en waar Trump uitroept dat er schuldigen zijn ‘on many sides’.
‘Fuck Islam’ schildert influencer Laura Southern met lippenstift op haar wang en we volgen haar op bezoek bij geestverwanten in Frankrijk en in Rusland waar ze tamelijk naïef de inmenging van Poetin in de Amerikaanse presidentsverkiezingen zegt te onderzoeken.
Mike Cernovich, de derde alt-righter die we volgen, is een straffe anti-feminist die zich ontwikkelt tot complotdenker, nationalist en Trump-propagandist.
Al krijgen we soms een glimp van twijfel en frustraties van de drie protagonisten te zien, White Noise schetst toch vooral een genadeloos beeld van de deerniswekkende narcisten en aandachtstrekkers die extreemrechts bevolken.
MLK/FBI
Martin Luther King groeide na zijn gewelddadige dood in 1968 tot een held van bijna mythische proporties. In MLK/FBI, Sam Pollards docu over de jacht op King door de FBI, wordt hij teruggebracht tot redelijker proporties. Hij had weliswaar enorme gaven, organisatietalent en die weergaloze retoriek, maar het was ook een man met een aantal karakterzwakheden.
Van de FBI daarentegen en zijn grote voorman J. Edgar Hoover, in de jaren ‘50 en ‘60 met een zorgvuldig opgepoetst onkreukbaar imago, krijgen we te zien hoe ze in werkelijkheid in die jaren uitgroeiden tot een daadwerkelijke deep state, een in het duister opererende schaduwoverheid. In de jacht op King werd geen middel geschuwd om bewijsmateriaal tegen hem te verzamelen: over zijn vermeende anti-Amerikaanse sympathieën, over het privéleven van zijn belangrijkste assistent die er communistische sympathieën op na zouden houden en vooral ook over zijn buitenechtelijke escapades.
Al dat bewijsmateriaal wordt op volstrekt illegale wijze verkregen, met het onder druk zetten van naasten van King, met het afluisteren van zijn telefoongesprekken, met geheime opnamen van zijn vele ontmoetingen met allerlei prominenten als president Johnson. Het gaat zover dat de FBI een brief met uitgebreide details over zijn seksuele escapades dreigt te openbaren, in een poging hem tot zelfmoord aan te zetten.
Met een goed gemonteerde combinatie van reportages, interviews, slim gekozen fragmenten uit speelfilms, van commentaar voorzien door personen als FBI-directeur James Comey en burgerrechtenactivist Andrew Young wordt de jarenlange heksenjacht in beeld gebracht. Het is de tijd waar nog onbekommerd het N-woord wordt gebruikt, Martin Luther King is ‘the most dangerous negroe in America’.
Onthutsend is het speelfilmfragment waarin een zwarte jongen gelyncht wordt nadat hij zich aan een blank meisje zou hebben vergrepen. Maar het is anderzijds ook de tijd van optimisme en hoop, de sixties en de opkomst van de burgerrechtenbeweging, die met de moord op Martin Luther King even de kop in werd gedrukt, maar achteraf toch doorzette.
MLK/FBI is een zeer belangwekkende historische reconstructie van een scharnierpunt in de geschiedenis van de Verenigde Staten.
30 november 2020
IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen