IFFR 2025 – Deel 3:
Videofanaten
door Bob van der Sterre
Het focusprogramma Hold Video In Your Hands biedt een aantal luchtige films over een praktisch verdwenen cultuur. Toch is de liefde voor VHS en videobanden soms nog steeds heel groot.
Videotheek Marco – De opkomst en neergang van VHS
De videoband, een hele generatie is er groot mee geworden. Dat was op zichzelf een hele evolutie sinds de introductie eind jaren zeventig. Van banden met VCC, Betamax en VHS, zonder leeftijdswaarschuwing, naar VHS, dvd en blu-ray en met categorieën voor 12+, 16+ etc. En natuurlijk het middelpunt van die evolutie: de videotheek. Zowat elke stad had er een.
In 2003 waren er meer dan duizend zaken, nu zijn ze praktisch allemaal weg, verslagen door de streamingdiensten. In deze film van Gyz La Rivière krijgen we de hele videothekengeschiedenis, tot en met de mysterieuze Videotheek Marco in de passage van het metrostation onder de Beurs.
Vermakelijk en interessant, de trends van videotheken, technische veranderingen, liefhebbers. Luchtig gebracht en met heel veel archiefmateriaal. Van de populariteit van de Evil Dead-serie, tot de illegale kopieën die in beslag genomen werden. Met hier en daar een feit dat je nog niet eerder had gehoord, zoals dat er mensen waren die voetbalwedstrijden filmden in Turkije, de videobanden lieten overvliegen en verkochten in Nederland.
Het komt alleen in razende stroom over je heen. Want de film is geëdit met een vaart alsof nog de bus moest worden gehaald. Dat zorgt ervoor dat je weinig tijd hebt om alles goed tot je te nemen. En dat is best jammer want het is een boeiende geschiedenis waar veel maatschappelijke zaken aan vastzitten. Een paar rustpunten had de film goed gedaan.
Intussen leven we in het tijdperk van de streamingdiensten en begint de VHS-retrotrend. Mensen willen toch graag iets in hun handen hebben, blijkt.
Directamente para video – Mysterie rondom een Uruguayaanse slasher
In Uruguay verscheen in de jaren tachtig de lowbudgetthriller Acto de Violencia en un joven periodista. De regisseur was Manuel Lamas, die bijna alles zelf deed, montage, muziek, camera, etc. De cultfilm die direct voor videotheken werd gemaakt heeft fans. ‘Pyrotechnics for the soul’, noemt een fan het. Echt goed is de amateurfilm ook niet. ‘Alles fout doen is indrukwekkend.’
Niemand weet precies wie Lamas is of waar hij woont. Acteurs lijken spoorloos of willen niet praten. Hoe zit dat? Regisseur Emilio Silva Torres nam er geen genoegen mee en ging in 2021 de diepte in. Het leidt hem naar Buenos Aires en Ushuaia. Het mysterie rondom Lamas ontrafelt zich.
Het slotakkoord met de berghut is erg mysterieus. Wat je ervan moet maken is niet heel duidelijk, behalve dat Silva Torres zelf ook creatieve ambities heeft. En waarom niet, er zijn geen harde regels voor het mengen van docu en fictie.
Lamas blijkt geen sympathieke kerel, sadistisch en vrouwonvriendelijk, al is er op het eind toch nog een oude vriend om iets positiefs te zeggen over Lamas.
Video Kings – Door de film heen kletsende vertalers
In de communistische tijd was het heel moeilijk om Hollywoodfilms te kijken in Tsjechië. Door de komst van video ontstond een groep liefhebbers die video’s ‘regelden’ (soms zelfs door met de trein naar Duitsland te reizen, video’s te huren, terug te reizen, te kopiëren en dan weer terug te brengen). Ze voorzagen de film van een dub in het Tsjechisch, waarbij ze álle stemmen deden. Het begon als lolletje maar ontwikkelde zich als illegaal handeltje op markten.
Deze docu uit 2020 spreekt met een aantal bekende dubbers. Ze tappen amusante anekdotes. Zoals die ene dub waarbij je op de achtergrond een ruzie hoort. ‘Ga jij nog het vuilnis buiten zetten?’ Of de telefoon die door de film rinkelt. Honden die door actiescènes heen blaffen.
De dub van The Brood was legendarisch: een van de slechtst vertaalde films ooit want die dubber sprak bijna geen Engels en zat zelf maar in te vullen wat er werd gezegd. Een andere kerel vertaalde een pornofilm: ‘Ik was dronken en ik verzon van alles, die versie werd populairder dan de gedubde Police Academy.’
Soms was het ook wel moeilijk. The Long Good Friday, met plat cockney, was nauwelijks te vertalen. Of in Godfather 2 wordt opeens Italiaans gesproken. Zelfs titels veranderden soms, The Terminator werd The Finisher of The Concluder. Deze traditie bestond ook in andere Oost-Europese landen.
Toen videotheken daar ook professionele films gingen verhuren, en het illegaal kopiëren serieuzer werd aangepakt, verdween de subcultuur. Toch zweren sommige mensen nog steeds bij een illegale kopie. Liefhebbers herkennen nu nog sommige dubbers: de fluisteraar, de mompelaar, of de religieuze, die fuck you vertaalde met: Ga heen en plant u voort.
Deze amusante documentaire is vooral anekdotisch, maar de betrokken personen zijn allemaal voorzichtig om het als een daad van verzet tegen het communistische regime te willen zien. Het was vooral iets om lol mee te hebben.
Razones por las que soy un infeliz – Magische Chaplin-video’s
Een man zit op de wc. Hij kijkt naar alle graffiti en ziet een telefoonnummer. Hij belt. Geen gehoor. Dagen gaan voorbij. Hij huurt en bekijkt talloze Chaplin-video’s. Hij belt een paar dagen later opnieuw en krijgt een vrouw aan de lijn. Dan wordt hij zelf opgebeld op zijn werk. Wat hebben de Chaplin-films met dit alles te maken?
Deze Mexicaanse film van Ruben Nuño Lepe duurt slechts 22 minuten en doet zijn best om in die korte tijd je als kijker op het verkeerde been te zetten. Het had nog iets magischer gemogen.
Meer zien? Bekijk het hele programma: Hold Video In Your Hands. Voor de liefhebber is er ook nog de IFFR VHS Club tijdens het festival.
4 februari 2025
IFFR 2025 – Deel 1: Humor, of het ontbreken daarvan
IFFR 2025 – Deel 2: Kunstmatige intelligentie in opmars
IFFR 2025 – Deel 4: Zuidoost-Aziatische luchtigheid
IFFR 2025 – Deel 5: Baden in het zonlicht
IFFR 2025 – Deel 6: Films die de grenzen opzoeken
IFFR 2025 – Deel 7: Drie keer fictie versus werkelijkheid