IFFR 2025 – Deel 6:
Films die de grenzen opzoeken
door Bob van der Sterre
De categorie ongrijpbare films op IFFR. De grensverleggers en uitprobeerders. Minst populair bij het publiek maar vaak het meest vernieuwend. Meestal korte films maar er zijn ook een paar langere.
From Behind the Teeth – Schaakspel met kiezen om te associëren
Kunstenaar Mox Mäkelä en wetenschapper Mikael Forteliu zitten tegenover elkaar en spelen schaak. Althans, ze hebben een schaakbord met tanden op de plaatsen waar normaal stukken staan. Verwacht geen aanvallende paarden of rokerende koningen. De een kent de schaakregels niet (‘Dit is een nar en ik zet hem daar neer, hij wil in het voetlicht staan’), de ander vertelt over de geschiedenis van de tanden (‘De toren is een maalkies, een zekere rondheid is opvallend.’)
We zien deze twee de hele film van bovenaf met een omheining van een gebit. De tandenschaakstukken zijn aanleidingen voor associatieve dialogen. Ze associëren over elanden, oorlog, geschiedenis, religie, spullen kopen, entertainmentcultuur, AI, etc. De illustraties en collages die hun gesprekken volgen doen aan Jan Svankmajer denken.
Deze Finse film zal er niet bij iedereen makkelijk in gaan. Hij is traag, duurt veel te lang (1 uur 45 minuten), meandert als een malle en je ziet niet eens echt mensen in beeld. Wil je jezelf uitdagen, dan is dit een prima film, je kunt er wat van leren over je gebit, de speelsheid van dialogen en de beelden bij de film zijn best grappig.
Debut, or, Objects of the Field of Debris as Currently Catalogued – Een onderzoek naar jezelf
In Debut… begint een voice-over over een onderzoek. We krijgen te leren wat de voice-over heeft geleerd. ‘Hij is gemiddeld intelligent en heeft slechte ogen. De naam is Julian Castronovo. Ik kon vrij gemakkelijk bij zijn archief op zijn laptop.’
Ze vertelt verder over ‘het subject’: ‘Een kunstdealer verhuurt de kamer aan de 23-jarige Castronovo. Hij heeft alleen maar een vaag idee dat hij naar New York kwam om filmmaker te worden. Medische documenten laten zien dat hij ritalin kreeg en behandeld moest worden voor slaapproblemen. Hij is gemaakt voor de simpele pleziertjes van het leven.’ Ze observeert verder zijn verder onschuldige gedrag: ‘Om onduidelijke redenen besluit ons subject om zijn kamer te verven.’
Zijn leven verandert door het bezorgen van brief van ene F., de vondst van tekeningen van herten en Chinese tekens in de muur en een boek. Via kunstvervalser Han van Meegeren komt hij de (spoorloze) vervalser Fawn Ma op het spoor.
De manier van vertellen met tijdstippen en bewijzen – en de zelfspot – maken deze film best vermakelijk om naar te kijken. Een slim gemaakte film die op een plek is opgenomen, maar veel variatie biedt in beeld door het onderzoek te volgen (via documenten, telefoongesprekken, chats, videocalls, etc.).
Julian Castronovo deed álles zelf en kan daardoor interessante paden bewandelen. Hij is de regisseur maar ook de persoon over wie de film gaat – en toch is dat een karakter in dit verhaal. Hij bespreekt zelfs de vorm van de film die hij gaat maken in deze film, die deze film dus al is. Koppijn, anyone? Aardig subthema is dat de film iets laat zien van het totale gebrek aan privacy dat je hebt als modern mens.
Toch zullen weinigen het uithouden tot het einde denk ik. Ik verloor mijn interesse ook op zeker moment. Ingedikt tot maximaal drie kwartier had het beter gewerkt. De verhalen deden me denken aan de kunst van Marcel van Eeden, die ook verhalen verzint met geschiedenissen.
DIVERSE ARTISTIEKE SHORTS OP IFFR:
Euclidean Man – Marshall McLuhan wist alles al
We beginnen met flikkerend licht (hopelijk dat niemand in de zaal last heeft van epilepsie) en geluiden van militaire acties die ‘targets’ zoeken. ‘Er liggen een zootje lichamen.’
Daarna volgt een analyse van Marshall McLuhan, de Canadese mediafilosoof (grondlegger van de gedachte over de global village; dus het internet voor het bestond). Hij brengt een indrukwekkend staaltje toekomstvoorspellerij ter berde. Over grote innovaties: ‘Het zal geweldig en verbazingwekkend zijn, maar ik denk niet dat wij zulke grote veranderingen aan kunnen in zo’n korte tijd.’ Bij een foto van Elizabeth Taylor: ‘Meer iconische beelden worden gemaakt, maar privébeelden nemen een steeds kleinere plaats in.’ En over de paradox van méér informatie tot je beschikking hebben: ‘Als je alsmaar toegang hebt tot álle informatie tegelijkertijd, kun je geen onderwerpen hebben.’ En: ‘We leven in een tijd dat het publiek zich gedraagt als producent.’ (Vertalingen van ondergetekende, bekijk de film voor de letterlijke bron.)
Zéér artsy maar ook inhoudelijk en prikkelend op een filosofische manier, deze in Nederland geproduceerde (Engelstalige) film van Sebastian Pappalardo. Opnieuw voor de kijker die graag uitgedaagd wordt.
Euclidean Man
Lamento – Ruzie? Zing het uit
Een man zit in een woonkamer. Er wordt gerommeld aan zijn deur. Een vrouw komt binnen en begint te zingen als Michael Jackson. Zo voeren ze ruzie: zingend. Ze verplaatsen zich al ‘ruziezingend’ naar de slaapkamer. Op de trap worden ze ineens overvallen door Whitney Houston. En later ineens door The Power of Love.
Hoe leg je een film als Lamento uit? Volgens IFFR gaat het over hoe popcultuur onze zielen koloniseert. Ik zie meer een soort surreële wereld waarin de clichés van popliedjes écht zijn: primitief, naïef en soms vrij griezelig. Film van Jannik Giger en Demian Wohler biedt veel ruimte voor interpretatie. Het duurt vijftien minuten en is leuk, vindingrijk en theatraal.
Este no es tu jardín – Een meanderend bos van stippen
Een digitaal bos, gemaakt van miljoenen lichtgevende stipjes tegen een zwarte achtergrond. We vliegen erdoorheen en horen vogeltjes. Dan slaat de vlam erin en heeft alles een duistere kant.
Deze korte film van iets meer dan tien minuten is gemaakt op basis van echte wetenschappelijke data over hoe bossen in Colombia komen en gaan. De menselijke invloed wordt pijnlijk duidelijk maar het bos heeft ook een eigen leven. Deze film van Carlos Velandia en Angélica Restrepo doet ook denken aan afbeeldingen waarin je ziet hoe het universum met clusters aan elkaar vastzit.
Erg trippy. Zeker als het begint te draaien kan ik me voorstellen dat je dit ook voor hypnose kunt gebruiken.
Melody Electronics – 80’s game in filmvorm
80’s games en film komen samen in deze ‘film’. Dit zogenaamde spel uit 1988 heeft een menu waar je uit kunt ‘kiezen’: Television, Camera (‘een dode vlinder op de stoep’), Stereo (‘dit is mijn Technics turntable’), Computer (‘Dit is mijn favoriete game’), Toaster, Blender, Telephone, Clock (‘Tijd is raar’), VCR, etc. (De film kiest de onderwerpen en je kijkt naar wat er gebeurt.)
Grappig om retrogames en animatie gecombineerd te zien in deze film van een half uur. Het is nauwgezet; 80’s games graphics zijn exact zo. Veel games worden nu weer heruitgegeven dus het is een kleine hypegolf. Deze film van Albert Birney is dus wel echt voor de liefhebber.
Melody Electronics
A Light Unseen – Prisma waar je ook kijkt
De lichtval op draden in de natuur. Spinnenwebben, grashalmen, etc. Zo gefilmd dat de ‘dispersie’ (volgens een korte search in Google) het licht breekt in allerlei kleuren (ik heb er geen enkele kennis van dus neem vooral deze uitleg niet te serieus). Nog geen tien minuten, deze film van James Sansing, maar wonderschoon en erg meditatief. Pure esthetiek voor de liefhebber van dit soort films.
Commute – Bielzen en nog eens bielzen
Ook nergens mee te vergelijken is het negen minuten durende Commute. Bielzen en nog meer bielzen. En dan desoriënterende geluiden alsof een radio steeds van zender verandert. Flarden Johnny Cash, Chuck Berry, Kraftwerk, Raymond Scott komen langs in deze experimentele productie van Henry Hills. Ritme, daar gaat het om. Hypnotisch maar misschien ook iets te abstract.
KUNSTINSTALLATIES IFFR:
Art directions: IFFR-installaties in het Katoenhuis
Het Katoenhuis is gelegen op een nagenoeg onbereikbare plek in Nieuw-Mathenesse (bij de Keileweg). Met kou en windkracht 5 is het geen pretje om daarheen te lopen. Gelukkig is er een shuttlebus die je terugbrengt naar De Doelen.
Hier waren vier IFFR-installaties verzameld (met een bonus). In Alice, Bob, Carol en David van Viktor Timofeev kijken we naar een game waarbij vier personages met willekeurige choreografie invloed op elkaar hebben. Het oogt theatraal. ‘De stille, maar expressieve handelingen van de personages ontwikkelen zich als een live theaterproductie op een dynamisch digitaal podium.’ In Extramission: The Capture of Glowing Eyes zien we aan de ene kant een camera de lichtgevende ogen van otters volgen en aan de andere is iemand bezig met opzetten van dieren (die van Europa naar Argentinië zijn overgebracht, waar ze niet meer voorkomen). Als je iets gemist hebt en wacht tot de film herbegint, heb je pech: het duurt 720 minuten. In Brown Bodies in an Open Landscape are Often Migrating geeft Basir Mahmood een herinterpretatie van fragmenten van migranten. En in La Quema neemt Francisco Baquerizo Racines ons mee naar Guayaquil in Ecuador, waar lappen of kartonnen poppen op oudejaarsavond worden verbrand. Dit keer wordt er ook een VOC-galjoen meegenomen en verbrand.
La Quema
Dan is er als bonus nog een stille disco VR-kunstwerk (dat nog werk in uitvoering is). Het idee is dat je de aarde opnieuw ziet beginnen. Steden schieten als paddenstoelen uit de grond. Het is niet alleen kijken, maar ook dansen, want het is immers een stille disco. Een bizarre ervaring natuurlijk als je handen opeens wit en blauw zijn en de personen naast je dansende schimmen. Soms zie je naast je een afgrond, en je hersenen geven maar een signaal: val er niet in. Als je brein in deze basic versie al zo gemanipuleerd kan worden, laat staan over een jaar of vijftig als de VR-bril net zo ingeburgerd is als de mobiel nu. De dopamineprikkels van onze socialmedia zullen daarbij vergeleken kinderspel zijn. Het kunstwerk Show me the Light van Mila Moleman is speels maar nog niet helemaal af: als kijker mag je er feedback op geven.
Hier vind je alle installaties.
8 februari 2025
IFFR 2025 – Deel 1: Humor, of het ontbreken daarvan
IFFR 2025 – Deel 2: Kunstmatige intelligentie in opmars
IFFR 2025 – Deel 3: Videofanaten
IFFR 2025 – Deel 4: Zuidoost-Aziatische luchtigheid
IFFR 2025 – Deel 5: Baden in het zonlicht
IFFR 2025 – Deel 7: Drie keer fictie versus werkelijkheid
IFFR 2025 – Deel 8: Tragische figuren