****
recensie The Imitation Game
De lotgevallen van Enigma en Christopher
door Cor Oliemeulen
Twee odes aan onmisbare wetenschappers zijn volop in de race voor de Oscars. Eddie Redmayne kruipt in The Theory of Everything grandioos in de huid van Stephen Hawking. Benedict Cumberbatch speelt de rol van zijn leven als de grootste oorlogsheld Alan Turing in The Imitation Game. Kiezen de grijze koppen van de Academy traditioneel voor ziek, zwak en misselijk óf geven zij de voorkeur aan de vergeten geniale homo?
Enigma was de communicatiemachine van de nazi’s waarin alle details van Duitse verrassingsaanvallen, bombardementen, geheime konvooien en posities van onderzeeërs in de Atlantische Oceaan werden opgeslagen. Als de geallieerden deze militair-strategische boodschappen zouden willen onderscheppen en ontcijferen moesten zij de instellingen van de machine weten. Er waren niet minder dan 159.000.000.000.000.000.000 mogelijkheden, elke dag weer. Volgens iedereen was de code niet te kraken, totdat ene Alan Turing in beeld kwam.
Deze Cambridge-professor stapt op een dag in 1939 de kamer van legerhoofd Commander Denniston binnen en beweert ‘het moeilijkste probleem in de wereld’ te kunnen oplossen. Turing is ronduit arrogant en sarcastisch, maar weet desondanks de interesse van Denniston te wekken. Er wordt een team van knappe koppen (cryptografen, wiskundigen, schaakkampioenen en linguïsten) samengesteld, echter Turing weet alles beter en voelt zich geroepen een brief aan Winston Churchill te schrijven, zodat hij zijn eigen team kan formeren. Tot ieders verbazing organiseert hij een wedstrijd kruiswoordraadsels oplossen, waarbij nota bene een vrouw als winnaar uit de bus komt.
Hoe kwam het zover?
Het biografische drama van de Noorse regisseur Morten Tyldum (Headhunters) switcht tussen de drie bepalende periodes uit het leven van Alan Turing. Zijn schooltijd, waarin hij verschrikkelijk wordt gepest en zich terugtrekt in eenzaamheid nadat zijn enige vriendje is overleden. De oorlogsjaren, waarin hij obsessief de Enigma-code probeert te kraken. En tenslotte zijn leven in Manchester na de oorlog, als niemand weet wat zijn verdiensten zijn en Turing wordt veroordeeld wegens ‘onfatsoenlijkheid’ omdat homoseksualiteit in die tijd nog strafbaar is. Hij mag kiezen: twee jaar gevangenis of een hormoontherapie die gelijk staat aan chemische castratie. De kijker leert waarom hij zich verplicht voelt tot de laatste optie en waardoor zijn leven ondraaglijk wordt.
Het grootste deel van de film speelt zich af in Bletchley Park in het zuiden van Engeland. Alan Turing (Benedict Cumberbatch) heeft 100.000 pond losgepeuterd voor de bouw van zijn elektrische brein, dat hij Christopher noemt, in feite de allereerste computer ter wereld. Pas als de intelligente en innemende Joan Clarke (Keira Knightley) het hart van Turing weet te winnen, kan de narcistische professor zich inmenging en medewerking van anderen permitteren. Joan leert Alan dat hij hoe dan ook anderen nodig heeft om de deadline te halen. Op dat moment hebben de nazi’s al 24 hoofdsteden bezet. De volgende dag deelt Alan appels uit en vertelt hij zowaar een mop aan zijn verbouwereerde collega’s.
Herenliefde
Het acteerwerk in The Imitation Game is op alle posities van hoog niveau en de konkelarijen tussen Alan-cryptoteam, Alan-legerleiding en Alan-Joan lopen als mooie rode draden door het Oscarwaardige draaiboek van Graham Moore dat is gebaseerd op het boek van Andrew Hodges. De keuze voor de grote filmcomponist Alexander Desplat (The King’s Speech, Argo, The Monuments Men) onderstreept de ambitie om flink in te slaan tijdens de uitreiking van de komende Academy Awards. Nadeel is wel dat het kennelijk lastige thema van herenliefde wordt gemeden als de pest. Blijft over een terecht groot eerbetoon aan een vergeten oorlogsheld die volgens historici de Tweede Wereldoorlog met twee jaar verkortte en het leven van veertien miljoen mensen redde, maar uiteindelijk bedroevend ten onder ging aan de hypocrisie van een samenleving.
16 juni 2015