Vlaanderen Boven …en de vooroordelen omvangrijk zijn
“Als je niets moois kan zeggen, zeg dan maar niets”, heeft mijn moeder nooit gezegd. Toch, in het licht van die uitspraak, gaat Vlaanderen Boven niet over terrorisme, maar over Sinterklaas.
De laatste jaren rond deze tijd worden steeds weer dezelfde liedjes gezongen. Neen, ik bedoel niet “Hij komt, hij komt”, of “Hoor wie klopt daar kinderen”, maar de pijnlijke discussie rond Zwarte Piet, de oorsprong van zijn zwarte gelaat en de wortels van het personage in racisme en slavernij. Ik hoor de rieken al kletteren, de toortsen gaan in brand en de woedende menigte verzamelt onder de kerktoren om die arrogante Belg lik op stuk te geven. Want hoe durft hij raken aan onze cultuur, aan de traditie en aan het geluk van duizenden kinderen!
Wel, dan stel ik u de vraag: Wat stelt het geluk van een paar kinderen (dat heus niet aangetast zal worden omdat een Zwarte Piet ineens niet meer zwart is) voor vergeleken met de misnoegdheid van het leeuwendeel van de wereldbevolking, dat in de kindervriend een teken ziet dat honderden jaren van uitsluiting, onderdrukking, slavernij en vernedering nog steeds niet voorbij is? ‘Blackface’, zoals het zwart maken van je gezicht voor entertainmentdoeleinden heet in de Verenigde staten, is wereldwijd onaanvaardbaar omdat het herinneringen oproept naar een tijd wanneer iemand omwille van zijn uiterlijk als een minderwaardig persoon werd geklasseerd. Wie op die manier afgesloten is van de maatschappij zal zich ertegen afzetten, rebelleren, samenkomen met andere rebellerende jongeren, radicaliseren, naar Syrië trekken en aanslagen beramen en VOOR JE HET WEET LIGT EEN BOM ONDER… Ik geloof dat ik afwijk.
Ay Ramon!
Terug op het juiste spoor dan maar. In België heeft Stijn Coninx dit jaar de eerste Vlaamse langspeelfilm over Sinterklaas gemaakt. Ay Ramon! is geen klassiek verhaal, maar een twist op de legende van de Sint. Zijn paardenverzorger Ramon speelt een grote rol en de goedheilige man zelf is geen oude bankzitter zoals in de meeste verhalen. Ook Zwarte Piet heeft een update gekregen. Zoals de nieuwe legende voorschrijft, is hij niet egaal zwart met knalrode lippen, want dat strookt niet als de zwarte kleur afkomstig is van het roet in de schoorsteen. Hij heeft wat zwarte vlekken op zijn gezicht, maar zijn blanke huid komt duidelijk door de make-up heen. Dat zou voor Coninx het compromis moeten zijn, al lost het duidelijk niet alle problemen op.
In Nederland lijkt iedereen halsstarrig vol te houden dat Zwarte Piet niet van uiterlijk mag veranderen. De Amerikaanse documentairemaker Roger Ross Williams, die voor zijn korte documentaires over rassenkwesties al een Oscar in de wacht sleepte, maakte in Nederland de korte film genaamd Blackface. Daarin praat hij met verschillende groeperingen over Zwarte Piet, zijn roots, de traditie en de impact op de zwarte medemens. De meesten weigeren om de figuur aan te passen. In Nederland is nog geen film zoals die van Coninx, die Zwarte Piet in een ander daglicht stelt.
Black
Zo sluit de Nederlandse cinema de facto een enorme groep mensen uit die naar de cinema komen. Dat gebeurde bij ons ook in Brussel, toen bij de eerste screenings van de film Black op voorhand gevreesd werd voor rellen. Waar hele groepen jongeren gewoon naar de cinema wilden, maar omwille van hun huidskleur of religie meteen een stigma kregen opgekleefd. Natuurlijk hebben ze keet geschopt, zijn ze op de vuist gegaan, hebben ze zalen vernietigd en gingen ze weer terug naar huis, waar de haat tegen de maatschappij die hen niet aanvaardt bleef broeden en waar ze radicaliseren en AANSLAGEN BERAMEN IN MOLENBEEK EN VOOR JE HET WEET LIGT EEN BOM ONDER DE STOEL… Laat maar, ik wijk weer af. Ahem.
We moeten allemaal een beetje toleranter worden, en daarbij kunnen films als Black zeker helpen. Ook ik ben opgegroeid met Sinterklaas en Zwarte Piet, maar dat betekent niet dat ik in de klassieke Zwarte Piet geen racistisch icoon kan zien. En aan onze zwarte medemens zeg ik: Heb even geduld. De verandering zal er komen, maar niet van de ene dag op de andere. Ouwe Nederlanders zijn een koppig volk. Er is een duidelijke link tussen een volk dat misnoegd is met de samenleving en een aanslag tegen de mensheid zoals die in Parijs of Beiroet. Laten we allemaal onze goede wil tonen, dan hoeft er straks geen bom onder stoel van de Sint te liggen.
5 december 2015