Martelen voor dummies

Alfred Bos – Muziek- en filmauteur

Alfred Bos heeft over muziek geschreven voor o.a. OOR, NRC Handelsblad en Nieuwe Revu. In 1995 bedacht en redigeerde hij het allereerste muziekblog ter wereld, Postcard from Mokum. Was eindredacteur van DJBroadcast en leverde bijdragen aan het boek Mary Go Wild, 25 jaar house in Nederland. Schrijft onder meer voor Velvet Vox (digitale media), TNOTime (technologie) en Indebioscoop.

Martelen voor dummies

Over kinderarbeid en gedwongen prostitutie hoeven we niet lang te discussiëren – foute boel – maar voor martelporno betalen we grif een bioscoopkaartje. Is het nodig dat abject gedrag commercieel wordt geëxploiteerd?

Quentin Tarantino heeft vele kwaliteiten, maar nadenkendheid hoort daar niet bij. Onlangs stapte de gevierde regisseur uit een filmzaal en liet zich iets ontvallen waarin de woorden ‘het best geamuseerd’, ‘film’ en ‘jaar’ waren te herkennen. En plots werd Big Bad Wolves – want daar prevelde Quentin over – van goedkoop gemaakte exploitatiefilm gepromoveerd tot heuse hype, goed voor kolommen in krant en op beeldscherm. Zoals dit stukje bijvoorbeeld.

Gastblog Alfred Bos Big Bad Wolves

Big Bad Wolves is de tweede film van een Israëlisch filmduo, Aharon Keshales en Navot Papushado. Vier jaar geleden draaiden ze voor een half miljoen dollar de rolprent Kalevet (Rabies), rond twee weggelopen pubers en een psychopathische moordenaar. Om de interessesfeer van het tweetal te typeren: ze zullen een bijdrage leveren aan ABCs of Death 2, de opvolger van een horror-anthologie waarin de dood in vele gruwelijke verschijningsvormen centraal staat (om de verwachtingen te temperen: The ABC of Death scoort 4,8 op IMDb).

Die achtergrondinformatie schetst de context waarin Big Bad Wolves (IMDb score: 7,1) moet worden geplaatst: in de hoek van de cult horror. De film ging eind januari in Amerika in omloop, in welgeteld zeven theaters. Dankzij Tarantino’s reactie is deze Israëlische martelporno B-film echter hip, hot, hype en hosanna geworden. Big Bad Wolves verhaalt over een vader die rouwt om zijn verdwenen dochter en een wegens gewelddadig handelen uit zijn ambt ontslagen politieagent, die de vermeende dader van een reeks gruwelijke martelmoorden op jonge meisjes tot bekentenis willen dwingen— via marteling. Martelen voor de waarheid, snapt u wel.

Voorlichting
Met wansmaak kan ik leven, horror is niet mijn favoriete filmgenre en aan martelporno heb ik een broertje dood. Big Bad Wolves speelt zich voor het grootste deel af in een kelder, waar pa en ex-agent de vermeende moordenaar met een selectie uit het Gamma-assortiment, van heggenschaar tot snijbrander, te lijf gaan en dat laatste letterlijk. Wil je cynisch zijn – en als je het niet was, dan zou je het na het zien van Big Bad Wolves wel worden – dan leveren de regisseurs uit Israël een stoomcursus martelen voor dummies af.

Ideeën verspreiden zich als een virus. Ooit ging dat van mond tot mond, later via boeken en kranten, en tegenwoordig via digitale media die niet worden gehinderd door praktische beperkingen als fysieke distributie of uiterste verkoopdatum. Film is een effectief medium voor kennisoverdracht, net zoals theater dat voor de uitvinding van de gebroeders Lumière was. De term voorlichtingsfilm is een pleonasme. Film is voorlichting.

gastblog Saw

Waterboarding
Op het filmdoek wordt anno nu meer gemarteld dan ooit tevoren. Je kunt tegenwoordig bijna geen Amerikaanse mainstream-film meer zien waarin geen gedetailleerde martelscène voorkomt. Geen film is compleet wanneer er niet minstens één vinger is afgeknipt dan wel gesneden of gezaagd. Met een beetje mazzel blijft het daarbij, maar de grenzen schuiven langzaam op. Dat martelfetisjisme is relatief nieuw.

In 2004 werden, via schokkende foto’s, de mensonterende behandeling van Iraakse gevangenen door leden van het Amerikaanse leger openbaar gemaakt. De term waterboarding verrijkte ons vocabulaire. Datzelfde jaar verscheen Saw, de koningin-moeder van het martelporno-subgenre en sinds 2009 ook in 3D te bewonderen. Ik wil maar zeggen: er is een publiek voor gecreëerd. Maar moet je het ook bedienen? Moet elk gat in de markt worden gevuld, ook de riolen en de beerputten?

‘Argumenten’ voor
Is het slim om martelpraktijken te brengen als volksvermaak? Voor je het weet breng je na-apers op onfrisse ideeën. Dat het wansmakelijk is, niet mijn kopje thee, schwa, we hoeven niet allemaal naar Nanouk Leopold of Steven Spielberg te kijken. Maar waarom een cursus martelen-voor-beginners op het scherm brengen? Waarom draait dit soort films in de commerciële cinema?

Om de ‘liefhebber’ te behagen? Dat is geen argument, er zijn wel meer menselijke neigingen waarover we het eens zijn dat ze beter niet kunnen worden bediend, ik noem kinderporno. U leest het goed: martelporno en kinderporno in één en dezelfde alinea. Dat is niet helemaal toevallig; zie ook de volgende alinea.

Om het thema van de heksenjacht op een valselijk beschuldigde ‘dader’ onder de aandacht te brengen? Er zijn andere, minder wansmakelijke en meer effectieve films rond dat thema gemaakt. Jagten bijvoorbeeld, over een vermeende pedofiel die door rechtschapen burgers wordt geterroriseerd. Benauwend eng, een emotionele wringer, maar geen zaag te bekennen.

Om de risico’s van eigenrichting te belichten? Idem dito: er zijn ethisch en esthetisch meer verfijnde films gedraaid over vaders die het recht in eigen hand nemen, onlangs nog Prisoners. Beklemmend, een spiegelpaleis waarin goed en fout schuivende panelen blijken. Inderdaad, er wordt gemarteld, maar vooral psychologisch.

Gastblog Jagten

Omdat je ‘foute films’ maar beter gewoon in de bios kunt laten meedraaien tussen het reguliere aanbod omdat ze anders ondergronds (lees naar internet) verdwijnen? Dat is niet relevant.Wat internet doet, moet internet weten. Wat een ander doet, is voor mij geen excuus om het ook te doen. Ik heb mijn eigen verantwoordelijkheid. Bovendien is het geen argument. Omdat uw buurman liegt, mag u ook liegen? Kom nou toch, als dit ‘argument’ waar zou zijn, onderschrijft het mijn eerdere opmerking over na-apers.

Nog even doorgaand op dat laatste ‘argument’, deze wordt ook vaak aangewend als excuus:  Als ik het niet doe, doet een ander het. Dat is het verweer van de slapjanus en het jaagt de aap uit de mouw. Martelporno draait in de reguliere bioscoop omdat er geld aan wordt verdiend. Het is commercieel vermaak.

Intense weerzin
Wat mij betreft worden films als Big Bad Wolves doodgezwegen en dat ik nu juist precies het tegenovergestelde doe, is het resultaat van een e-mailwisseling met de hoofdredacteur van deze website. Op mijn suggestie de film niet te recenseren, antwoordde hij (citaat) “Ik ben niet zo voor het doodzwijgen van films (of boekverbrandingen)”. Los van dat ‘boekverbrandingen’ – wat toch echt van een andere orde is dan doodzwijgen – vind ik die liberale opstelling een tikje te makkelijk. Het probleem dat wordt ontweken is de vraag: Waar ligt de grens?

Hoe onsmakelijk en moreel verwerpelijk martelporno ook is en hoezeer je prudent moet omgaan met het via de media versterken van onwenselijk handelen, de kern van het probleem is dat dit soort deviant gedrag wordt gepresenteerd als commercieel vertier. En daarmee gesanctioneerd. Martelen als entertainment waar geld aan wordt verdiend – het roept bij mij intense weerzin op. Als de discussie zou gaan over ander moreel verwerpelijk gedrag waaraan geld wordt verdiend – gedwongen prostitutie, kinderarbeid – dan is die discussie snel voorbij. Maar martelporno als entertainment moet kunnen. Waarom dan? En kom niet aanzetten met het argument van de vrijheid van de kunstenaar of creatieve expressie, daar ben ik snel klaar mee. Nazi-arts Mengele was ook heel creatief in zijn expressie van wetenschappelijke nieuwsgierigheid.

Gastblog Alfred bos Mondo Cane

Colosseum
In het antieke Rome werden in het Colosseum tijdens de lunchpauze ter vermaak van het volk gevangenen en christenen aan de leeuwen gevoerd; de spelen waren gratis toegankelijk. We zijn nu tweeduizend jaar verder en onder de noemer vrijetijdsbesteding betalen  we voor een bioscoopfilm die ons toont hoe mensen langzaam tot vleeshomp worden gebeenhouwd. Is dat vooruitgang? Wat zegt het over ons dat we bloeddorst uitbaten?

Films als Mondo Cane (1962) en Faces of Death (1978) waren filmcatalogi van moord en executie, geplukt uit documentaires maar ook geënsceneerd, wellustig gebracht in gruwelijk detail. Ze waggelden over de streep tussen documentaire en exploitatie, en waren voer voor de grindhouses. Die zijn verdwenen, want hun repertoire is tegenwoordig cinemafähig. Nu Big Bad Wolves te zien is geweest op het IFFR, kan hij wat mij betreft van de lijst met bioscoopreleases worden geschrapt. Geen censuur voor dit ‘artistieke’ product, maar ook geen commerciële exploitatie. Daar ligt voor mij de grens.

11 februari 2014

 

Alle gastblogs