Ondertussen, op de redactie:
Lang leve het internet?
COR:
Dat de internetdocumentaire Lo and Behold van Werner Herzog een warboel is staat buiten kijf. Hoe hopeloos, onwaardig, onprofessioneel, beschamend, ridicuul en knullig (kwalificaties die Alfred bezigt in zijn recensie) de film ook is, hij zet je wel aan het denken.
Het plaatje van boeddhistische monniken die met de grote stad op de achtergrond met hun smartphones signalen opvangen, is alleszeggend. De hechting aan zo´n aards apparaat, en de hiermee gepaard gaande emoties en sociale druk, betekent natuurlijk wel een extra uurtje mediteren per dag.
Het beeld impliceert dat werkelijk niemand meer om het internet en zijn toepassingen heen kan en dat ‘het internet der dingen’, dat ertoe leidt dat apparaten autonome beslissingen gaan nemen, erg handig en efficiënt kan zijn, maar tegelijkertijd absoluut keerzijdes heeft.
Het gezin in Lo and Behold dat te maken krijgt met het eeuwig rond circuleren van een foto van een gruwelijk verminkt familielid (en om die reden het internet beschouwt als de Antichrist) is exemplarisch voor het verdwijnen van de privacy als gevolg van het internet, zijn toepassingen en het monitoren door instellingen en entiteiten.
Uiteraard begrijp ik dat technologische ontwikkelingen niet meer zijn te stoppen, maar desalniettemin ben ik benieuwd waar jullie grens ligt: Tot hoever mag het internet gaan?
Zo ben ik zelf nog steeds niet gezwicht voor de smartphone, een simpel apparaat dat eerder vroeg dan laat je leven (en dat van je naaste omgeving) gaat beheersen. Behalve natuurlijk als je een extra uurtje per dag gaat mediteren…
WIM:
Tja, ‘het internet’ zien als een entiteit lijkt me niet de juiste manier om hier tegenaan te kijken. Het internet gaat nergens naar toe. Het internet is in wezen niets anders dan telefonie: een kanaal voor communicatie. Het mooie van internet is dat niemand het beheert, dat iedereen er alles op kan zetten, in tegenstelling tot bijvoorbeeld televisie. Daarom zijn de mogelijkheden ook eindeloos en twitteren monniken tegenwoordig.
De echte vraag is: in hoeverre laat je het internet jou beheersen? Iedereen klikt klakkeloos op ‘OK’ bij privacyvoorwaarden en klaagt vervolgens dat bedrijven van alles over je weten. Tja… Kijk Citizenfour en zie de verregaande gevolgen die worden gefaciliteerd door het internet. Maar het is niets meer dan dat – faciliteren. Als je als internetgebruiker ervoor kiest allerlei privé informatie online te zetten, loop je meer risico dat die info wordt gebruikt. Aan de andere kant biedt Facebook voor velen verslavende virtuele exposure.
Ik vind het wel fijn dat als ik een film google, dat Google mij vervolgens meteen de draaitijden in de dichtstbijzijnde bioscoop toont. Ja, het is vrij bizar wat Google en Facebook over mij weten, maar ik pluk er de vruchten van en ondervind er weinig last van. Af en toe wat reclame van herenmode. Soms koop ik er nog wat ook. Online natuurlijk.
COR:
Voor de goede orde nogmaals de vraagstelling: Tot hoever mag het internet gaan?
Begrijp ik uit je reactie dat het internet voor jou geen grenzen kent, omdat “iedereen er alles op kan zetten” en je inbreuk op je privacy voor lief neemt?
WIM:
Ja, het internet zelf kan je niet verantwoordelijk stellen. Internet kent ook geen grenzen. Nou ja, in China misschien :) Alleen de gebruikers ervan zijn verantwoordelijk voor het gebruik ervan, inclusief inbreuk op privacy (over het algemeen goedgekeurd door de gebruiker). Die inbreuk op de privacy heb je mijns inziens grotendeels zelf in de hand. Dus het internet gaat zover als je dat zelf toelaat.
RALPH:
Wegens het feit dat tegenwoordig alles te vinden en terug te vinden is op internet, hebben we te maken met een nieuw soort dwingende censuur. Ironisch eigenlijk: het “vrije” westen maar knokken tegen dat duivelse communisme met al z’n KGB en afluistersystemen en zodra dat communisme er niet meer is, direct dat systeem installeren in het westen en dan toch nog volhouden dat het kapitalisme is. Planeet dood, enkele rijken, vele armen, en een staat die iedereen in de gaten houdt… Dat vind ik dan ook een kwalijke zaak van het internet. Die man in de docu nog heel tof geen patent aanvragen op dat internet, maar helaas wordt internet mede gebruikt voor een surveillance staat. Geen wonder dat er een Darknet ontstaat, waar ook uitwassen als wapenhandel en kinderporno plaatsvinden. Geen woord daarover in Lo and Behold. Toch een flink gemiste kans. Evenals het missen van Stuxnet, slaap je toch wat minder goed door.
Een docu met de nieuwsgierigheid van Herzog naar dat fenomeen internet en eigenlijk alleen maar jubelverhaaltjes, behalve dan dat gezinnetje in Australië. Verder kan ik me vinden in wat Wim scherp uiteenzet. We zijn er zelf bij dat we onze privacy verkwanselen voor een app of een social media iets. Zou mooi zijn als een overheid zo’n site optuigt, of de NAVO of zo. Dat we met onze belastingcenten een soort Facebook op poten zetten, maar dan zonder reclame. Heerlijk lijkt me dat. En wat een illusie! Ik hoor de verongelijkte reacties al: Wat! Belastinggeld voor sociale media! Tsja, ook al heeft internet de mogelijkheid om de hele mensheid te verlichten, het is verworden tot een soort labyrint van parochies. Als je gelooft in het spaghettimonster, dan is er de kerk voor het vliegende spaghettimonster met bijbehorende website, als je gelooft in chemtrails en de flat earth society, je vindt het. Soms brengt het internet iets goeds, soms ook niet (of is het: vaak ook niet).
BOB:
Ik heb de docu nog niet gezien maar gezien de reacties, en Werner Herzog kennende, kan ik me er wel iets bij voorstellen.
Ik ben het wel eens met Wim als hij zegt dat het internet zelf nergens heen gaat. Het is een ding, en je kunt het gebruiken, zoals vroeger de auto en de elektriciteit in het leven kwamen. De schrijver Léautaud weigerde bijvoorbeeld elektriciteit in zijn huis, zoals er nu ook principiëlen zullen zijn die computers buiten de deur wensen te houden.
Het internet is net als de auto niet tegen te houden. Maar er is wel zoiets als romantiek. We bezoeken liever een autovrije stad als Venetië, dan een stad als Bratislava waar een zesbaansweg door het centrum loopt. En kaarsjes zijn nog steeds niet aan te slepen bij Blokker en Hema hoewel elektriciteit al ruim een eeuw bestaat. Clementium is mooier dan Wikipedia. Ik ben daarom erg benieuwd of dat ene wifivrije dorpje (Vietnam? Chili? Kazachstan?) ooit een bezienswaardigheid zal worden.
Het is niet moeilijk om pro- en contra-internetters te vinden. Genoeg jubelverhalen en problemen om uit te kiezen. Wie is niet blij als je niet op een titel kunt komen en je even op imdb terecht kan? Handiger dan een speelfilmencyclopedie met 20.000 films bij je te dragen. Zin in Bulgaarse wijn en even googelen is genoeg. Maar terecht hebben Alfred en Ralph al problemen opgesomd waar Werner blijkbaar langs fietst, zoals gelovigen vaak geneigd zijn hun kritische blik uit te schakelen. Ik zie zelf deze nog: verslavingen aan de dopamineprikkels van de smartphone (zelfs op de fiets); parate kennis verdwijnt (niet meer nodig); vervlakking van de ‘artiest’ want dankzij internet is iedereen nu schilder of dichter; mensen die niet meer dagdromen. Internet verandert veel mensen in impulsmachines.
En dus privacy. Je zal maar ongevraagd een ‘meme’ worden, zoals deze man. Maar zoals Wim al aangeeft, de meeste mensen kiezen er zelf voor om alles openbaar te maken. Dit is een bekend Belgisch filmpje, over een voorspeller die zeer concreet voorspelt aan de hand van Facebookprofielen. Wijze lessen.
ALFRED:
Internet maakt InDeBioscoop mogelijk. Maar internet maakt ook verspreiding van kinderporno mogelijk. Of ongevraagde en stiekeme surveillance. Er is veel positiefs over internet te melden. En minstens zoveel – en misschien nog wel veel meer – minder positiefs. Maar niet volgens Werner Herzog in zijn door NetScout Systems (een Amerikaans internetbedrijf) betaalde documentaire.
Technologie is neutraal. De mens beslist of hij er iets goeds, iets slechts dan wel iets doms mee doet. Sommigen besluiten er helemaal niets mee te doen en het te negeren. Daarin verschilt internet niet van lucifers of atoomtechnologie. Waarin digitale technologie wel verschilt van alle voorgaande chemische, elektrische of mechanische technologie is zijn ongekende kracht. Een smartphone, in feite een broekzakcomputer, is zoveel meer dan een draadloze telefoon. Het maakt in potentie van iedereen een krant of een tv-station. Elke halve zool kan zijn ongein de wereld in pompen. Elk filter (vroeger waren dat redacteuren in de journalistiek en labelmanagers bij platenmaatschappijen) is weggevallen. Competentie en kennis van zaken doen er niet meer toe.
Naast alle goede dingen die ermee te doen zijn faciliteert digitale technologie ook luiheid, domheid en slechtheid. Het geeft ongekende mogelijkheden tot gebruik en (opzettelijk dan wel onbedoeld) misbruik van macht aan mensen die daar niet op zijn voorbereid noch nimmer mee geconfronteerd. Alsof je een baby een doorgeladen pistool in de knuisten drukt. Wanneer je met de auto de weg op wilt, zul je eerst met goed gevolg een rijvaardigheidsexamen moeten afleggen. Wie de digitale snelweg op wil, moet wat mij betreft een digitaal rijvaardigheidsbewijs kunnen overleggen. Dat scheelt een hoop online brokken, overlast en leed. Hier ligt een nobele en noodzakelijke taak voor het onderwijs. Hoe gedraag ik me online? Wat zijn de valkuilen?
Internet stimuleert ook groepsdenken en kuddegedrag. Versplinterde concentratie. Narcisme. Gebrek aan empathie. Niet kunnen omgaan met een afwijkende mening, laat staan (opbouwende) kritiek. Geestelijke luiheid. Overprikkeling. Verslaving. Plus nog een reut zaken die zijn gerelateerd aan veiligheid en privacy. Hoe fantastisch internet in aanleg ook is, het brengt niet alleen jubel en halleluja.
Ik kan hier nog heel lang over doorgaan – en dat doe ik wekelijks op mijn blog Signaal & Ruis op The Velvet Vox – maar laat ik afsluiten met te verwijzen naar het stuk over digitale gluurders op De Correspondent en hun digitale zelfverdedigingsgids. Wie kopt ‘m door naar Werner Herzog?
20 september 2016