Wat zijn obscure films?

Ondertussen, op de redactie:

Wat zijn obscure films?

COR:

Hey Bob, elke maand verras je met de rubriek Camera Obscura, want het gebeurt vaak dat ik de besproken films nog niet kende. Ik weet inmiddels dat je woning zo’n beetje moet uitpuilen met allerlei materiaal dat ook de meest fervente filmfreak soms onbekend zal voorkomen. Wie heeft er bijvoorbeeld ooit gehoord van Cu Manile Curate, een Roemeense politiefilm uit de jaren zeventig, dat zich afspeelt in de jaren veertig! Of wie kent de verfilming van het Tsjechoslowaakse Witchhammer dat gaat over een heksenjacht na de diefstal van een hostie? En wie weet dat Anthony Hopkins al in 1977 in Audrey Rose de contouren van zijn latere personage Hannibal Lecter schetste?

Ik weet dat je doorlopend op zoek bent naar obscure films en dat je je momenteel oriënteert op Azië. Ik heb je wat links gestuurd, misschien heb je er iets aan. Ik zal meteen even je oproep in de groep gooien. Er zijn vast wel collega’s die met een simpele vingerknip wat obscure titels uit de archieven opdissen.

Maar laten we allereerst eens vaststellen wat jij nu precies verstaat onder obscuur. Duister? Onbekend? Weinig aanzien? Wat zijn je criteria? Waar word jij zo opgewonden van?

Cu Manile Curate

 

BOB:

Dank je wel voor je berichtje.

Wat aardig dat je me een beeldbibliotheek van Bijbelse proporties toedicht. Maar ik kan gelukkig nog gewoon rondlopen in mijn huis. Ook voor mij zijn veel films onbekend hoor! En sinds YouTube zijn zaken wat makkelijker geworden. Een beetje doorklikken en hier, hop, Cu Mâinile Curate. En hier Witchhammer! Hierzo Rhythm of a Crime, obscure, maar interessante Joegoslavische film uit 1981. Waar zouden we zijn zonder die ijverige, anonieme youtubers?

Inmiddels is het vijf jaar geleden dat ik mijn eerste Camera Obscura schreef. Vijfendertig episodes heb ik nu gehad. De films die ik bespreek hebben een paar vaste kenmerken. Er is meestal iets ongewoons aan de film, ze zijn niet zo heel bekend, niet al te slecht, minimaal twintig jaar oud, en ze passen in een thema.

Wat is dan obscuur? vraag je. Criteria zijn er niet. De keuze is persoonlijk en arbitrair. Ik denk meestal: is het voor mij redelijk onbekend, dan is de kans groot dat het voor anderen ook onbekend is.

Maar obscuriteit hangt af van je referentiekader. Miljoenen Tsjechen zagen bijvoorbeeld Lemonade Joe. Maar miljoenen mensen buiten Tsjechië niet. Je noemt Cu Mâinile Curate, en er zijn heus wel aardig wat Roemenen te vinden die regisseur Sergiu Nicolaescu een held vinden. De James Coburn-fan kent Our Man Flint van buiten. En er zijn vast mensen die Black Narcissus zeventien keer hebben gezien.

Er zijn wel films die ik meer obscuur vind dan anderen. Een poliziotto als Roma Violenta bijvoorbeeld, die zullen echt niet veel mensen hebben gezien. Man on a Swing: idem. Vergif op innemen gaat me erg ver maar de kans is klein dat iemand The Dead Mountaineer Hotel, een fantastische Estische film uit 1979, heeft gezien. Ook via YouTube ontdekt! Of Tomorrow I’ll Get Up And Scald Myself With Tea uit 1977, alsjeblieft, de ideale obscure film. En… op YouTube.

Touche pas à la Femme Blanc

Nogal wat obscure films zijn echt niet goed genoeg. Een film als Effraction is zo obscuur dat IMDb geeneens een plot heeft beschreven. Maar de film is te matig om wat mee te doen. Hetzelfde geldt voor de zeer obscure film Hanna D. Prachtige beelden van verloederd Amsterdam in de jaren tachtig. Maar een ranzige film helaas. Cultfilms vallen ook af. Die zijn meer iets voor Nacht van de Wansmaak.

Aan de andere kant ben ik best tolerant en komen er ook veel tamelijk gewone genrefilms in mijn rubriek. Maar dat is niet erg. Het gaat meer om er wat over te kunnen vertellen dan het hebben van een oordeel. Duizenden films zijn weggezakt omdat ze ‘niet relevant zijn’ voor de filmgeschiedenis. Maar slecht zijn ze ook niet. Ze zijn zelfs vaak heel wat beter aan te zien dan de hedendaagse genrefilms, al was het maar om de tijdreis die je maakt, een van de leukste dingen van film kijken wat mij betreft.

Obscuriteit heeft voor mij per definitie iets charmants – wat beroemdheid niet heeft. Zoals je liever de biografie van Nikola Tesla leest dan de biografie van Edison. Misschien word ik gedreven door een soort gevoel van rechtvaardigheid. Ik hou ook niet van de luie manier waarop critici wel even een soort filmcanon of literair canon vaststellen. Terwijl vernieuwing vaak al in een obscuur hoekje heeft gezeten. Is er een directe link te leggen tussen Forces of Evil en films van Martin Scorsese? Of tussen Touche Pas à la Femme Blanche en Dogville? Absoluut. Kijken dus, Cor, die obscure films!

ALFRED:

Mooie vraag van Cor. En Bob, ik kan mezelf herkennen in veel van wat je opmerkt. Er zijn veel overeenkomsten tussen obscure films en obscure platen. Zoals: obscuur betekent niet altijd goed of interessant. Vaker niet dan wel, eerlijk gezegd, want er is doorgaans een reden dat obscure platen obscuur zijn: niet goed. Tussen de obscure albums is het zoeken naar die paar meesterwerken of toch op zijn minst opmerkelijke platen die onterecht in de vergetelheid zijn geraakt. Het debuutalbum van singer-songwriter Andy Pratt uit 1973 is een voorbeeld, de proto-industriële rock van het Duitse kwartet Kowalski (één album, Schlagende Wetter, uit 1982) een ander. Maar Gravy Train, Second Hand, Still Life, Catapilla of Leafhound – om maar wat obscure rockers van begin jaren zeventig te noemen – zijn de honderden euro’s voor oorspronkelijke exemplaren op eBay niet waard, net zoals ze de 14 guldens en 90 centen niet waard waren toen de dik veertig jaar geleden in de platenbakken stonden. Voor films geldt krek hetzelfde. Dus hulde voor het geduld waarmee je het spaarzame koren uit de berg kaf weet te snuffelen.

Ben het ook eens met je stelling dat veel critici lui zijn als het op de canon aankomt. Wederom, voor muziek geldt hetzelfde. Een variant op dat thema is deze: vaak wordt een groep of act geassocieerd met één album, waardoor er pareltjes onder het tapijt verdwijnen. Die dark horses zijn vaak minstens zo boeiend. Is Ziggy Stardust Bowie’s beste album? Voor mij is dat Low. De kenners herhalen keer op keer dat Astral Weeks het meesterwerk van Van Morrison is, waarmee ze voorbij gaan aan Veedom Fleece. Bij punk denken we aan Ramones, Sex Pistols en The Clash, maar vergeten The Saints (uit Brisbane) of The Damned.

Inderdaad, lang leve YouTube. Zelf heb ik onlangs voor het eerste van mijn leven een originele gedachte gehad (als het over film gaat). Ik zag La Notte Brava en merkte overeenkomsten op met La Dolce Vita. Gezocht en gezocht, maar niets over gevonden. Was de eerste die het opmerkte. La Notte Brava is zo goed als vergeten, maar ik vond ‘m dankzij YouTube. (Daar is hij inmiddels weer van verdwenen, zucht. Dat is weer het nadeel van YouTube.) Ik wil maar zeggen, de gelegenheid maakt de veelvraat.

Maar wat ik het sterkste vind aan de rubriek Camera Obscura is dat je niet braaf of apathisch zit te wachten tot er iets bijzonders je woning binnen waait of op Facebook rond zoemt, maar actief op zoek gaat op plekken waar de meesten van ons nooit komen. Strandjutten op de vuilnisbelt van de cultuur, zal ik maar zeggen. Want blasé als we zijn, laten we veel moois verdwijnen. Jij niet.

Blijf spitten!

 

5 maart 2016

 

Meer ‘Ondertussen, op de redactie’