Alphabet

***

recensie  Alphabet

Modern onderwijs als grote boosdoener

door Karina Meerman

Ontluisterend beeld van het huidige onderwijssysteem, dat mensen opleidt tot gehoorzame werkers en ze hun creatieve vermogen ontneemt. 

In 2006 gaf Sir Ken Robinson een lezing bij TED, genaamd ‘Do school kills creativity?’ Zijn antwoord was een onderbouwd en overtuigd ‘ja’. Deze monoloog was de inspiratie voor Alphabet, een documentaire van filmmaker Erwin Wagenhofer over het huidige onderwijssysteem, dat de nadruk legt op scores en resultaten en niet op het ontplooien van talenten. Sterker nog, onderwijst beperkt het denken van kinderen omdat ze worden gedrild in het geven van het juiste antwoord op de juiste vraag.

Recensie Alphabet

Afgericht
Alphabet opent met het voorbeeld van China, waar de druk om goede cijfers te halen steeds hoger wordt. Bedrijven die kinderen helpen hun examens goed te maken, verdienen grof geld en een aantal is zelfs beursgenoteerd. Examens zijn een economische factor geworden. De beelden suggereren dat de kinderen op een bijna militaristische manier worden afgericht. Dat idee wordt versterkt door Duitse neurobioloog Gerald Hüther, die uitlegt dat scholen van nu een afspiegeling zijn van vroegere tijden. De industrialisatie had jonge mensen nodig die machines konden bedienen en daar werden ze ook voor opgeleid: voor het opvolgen van instructies. Loyale werkers, dat is wat de economie nodig had. En de terminologie van moderne bedrijven lijkt wel afkomstig uit het leger van toen: markten veroveren, tegenslagen incasseren, strategieën aanpassen en middelen inzetten (lees: mensen).

Angst
Scores en toetsen, daarop worden jonge mensen gestuurd. De internationale graadmeter voor educatieve kwaliteit is de PISA-score. De OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) test 15-jarigen in zestig landen op het gebied van lees – en rekenvaardigheid en wetenschap, met een nadruk op wiskunde. Een relatief lage PISA-score was aanleiding voor Duitsland om in 2002 zijn hele onderwijssysteem te herzien. Wanneer in de media wordt gesproken over de teruglopende kwaliteit van Nederlandse educatie, bedoelt men over het algemeen onze dalende positie op de PISA-ladder. De achtergrond is angst, aldus de neurobioloog, angst die we erven van onze ouders.

Werk
Wie niet de juiste papieren kan laten zien, heeft moeite om te overleven. Dat was het verhaal van de Duitse jongen die alleen stages kan krijgen en acht euro per dag verdient. Wat je talenten zijn is niet belangrijk, maar wat je hebt gescoord op school. Een Duitse studente leest een brief voor, waarin ze zegt dat haar opleiding ten koste gaat van haar jeugd. Zij en haar vrienden hebben nooit meer tijd om te spelen of om in de zon te liggen. Studeren moeten ze en hoog scoren, anders verliezen ze de kans op een goede baan. Banen die in een veranderende wereld juist vragen om creatief denken en analytisch vermogen, maar die steeds moeilijker te vinden zijn.

Recensie Alphabet

Liefde
In deze deprimerende documentaire vinden we twee verheugende verhalen. Gitaarmaker André Stern heeft geen opleiding, maar kreeg van een meester de kans om zich te ontwikkelen tot excellente gitaarbouwer. Hij heeft zijn zelfvertrouwen te danken aan het feit dat hij nooit naar school is gegaan, zegt hij zelf. Dit is een echo van Pablo Pineda (Yo, También), de enige Europeaan met Downsyndroom die een universitair diploma behaalde. “Omdat ik een paar leraren had die me behandelden als iemand met potentieel. Zo eindigt de angstcultuur en begint een cultuur van liefde.”

Misschien dat Alphabet onderwijsdeskundigen aanspoort tot verandering. Dat dit nodig is, brengt de documentaire wel over, zij het in traag tempo. Echte oplossingen worden niet gegeven, maar misschien zijn die er ook nog niet. Wie alleen zijdelings interesse heeft in de kwaadaardige kant van onderwijs, kan volstaan met de ontroerende TED-talk van Sir Robinson. URL: https://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY

12 september 2014

 

 

MEER RECENSIES