Films uit het vergeten land
door Simone Vogel
De Afghaanse filmsector klimt langzaam op. Dit jaar vaardigt Afghanistan twee films af naar de Oscars. Het drama The Patience Stone vertelt het verhaal van een vrouw die al haar gevoelens opbiecht aan haar comateuze man. Buzkashi Boys is een korte actiefilm waarbij het karkas van een geit centraal staat. Dit wordt gebruikt in plaats van een bal bij een oude Afghaanse sport die lijkt op polo.
Afghaanse films hebben internationaal weinig bekendheid. Er is wel veel materiaal van Amerikanen en Russen over het land. Waar zij in speelfilms en documentaires de tragische geschiedenis van het land laten zien, bestaat authentiek materiaal slechts uit documentaires. Sinds de val van de Taliban maakt de Afghaanse cinema een voorzichtige tweede bloeiperiode door.
Magische lantaarn
De cinema in Afghanistan kwam, net als in de rest van de wereld, op aan het begin van de twintigste eeuw. Alleen het ‘royal court’ had toegang tot bewegende beelden. Hoewel de eerste Afghaanse speelfilm Love and Friendship pas werd geproduceerd in 1946, mocht het publiek in het stadje Paghman in 1923 en 1924 al via de ‘mageek lantan’ (magische lantaarn) de eerste stomme film bekijken.
Vanaf de jaren zestig in de vorige eeuw was de Sovjet Unie van grote invloed op de Afghaanse filmsector. Studenten die geïnteresseerd waren in de filmwereld werden door de Russen gestimuleerd om te gaan studeren. De speelfilms Afghan Breakdown (1990) en The 9th Company (2005) zijn Sovjet-initiatieven die vertellen over de overheersing in Afghanistan en tonen een blik binnen het strijdveld vanuit Russisch perspectief. Naast de invloed op filmstudenten hebben Russische films hun sporen achtergelaten in de Afghaanse filmcultuur. Dit is te herkennen aan het gebruik van veel verschillende beeldsequenties.
Herstel
In de jaren negentig brak een burgeroorlog uit en alle creatieve geesten vluchtten naar Iran en Pakistan. Onder leiding van de Taliban werden vanaf 1996 bioscopen aangevallen en gesloten, films en televisie verboden. De Afghaanse filmcultuur krabbelt momenteel langzaam omhoog uit de put waarin het jaren gevangen zat. Na de aanslagen van 11 september kwamen gevierde films als Osama (over een Afghaans meisje dat zich vermomt als jongen) en Zolykha’s Secret (over een arme Afghaanse familie die probeert te overleven ten tijde van de overheersing van de Taliban). Succesvolle nieuwkomers als The Patience Stone vullen dit rijtje aan. Studenten krijgen weer de mogelijkheid te leren over films via de Afghan Children Education Movement (ACEM) en het land is sinds 2006 aangesloten bij de Central Asian and Southern Caucasus Film Festivals Confederation.
Toekomst
Wat de toekomst gaat brengen voor de Afghaanse filmindustrie, kan niemand met zekerheid zeggen. Hoewel een positieve lijn is ingezet, verkeren de bioscopen in erbarmelijke staat. De onrust in het land, de mogelijkheid om fatsoenlijk te kunnen filmen zonder aangevallen te worden en de komst van Amerikaanse producties over het land zijn van invloed op het al dan niet voortzetten van de stijgende lijn.
Vooral voor actrices lijkt een mooie toekomst weggelegd. Neem de 21-jarige Afghaanse nieuwe Bollywood-ster Gihana Khan: ze maakte vorig jaar haar filmdebuut in de Indiase film Mumbai Mirror. Sinds de val van de Taliban mogen vrouwen weer in films spelen, al kijken religieuze organisaties er wel op neer. Nog de afgelopen vijf jaar zijn enkele Afghaanse actrices vermoord en dreigementen zijn in sommige gevallen aan de orde van de dag. De enige zekerheid is dat de arme bevolking graag aan de harde werkelijkheid ontsnapt door naar een unieke Afghaanse productie te kijken.
22 februari 2014