Seances

Contacten met gene zijdes

door Bob van der Sterre

Seance on a Wet Afternoon ♦ I Walked with a Zombie ♦ The Medusa Touch

 

Het bovennatuurlijke is nog steeds ongelooflijk populair. Esoterische boeken zijn de enige soort boeken die goed verkopen. Woody Allens nieuwste film, Magic in the Moonlight, gaat ook over contact met de gene zijde. Heeft de filmgeschiedenis eigenlijk iets origineels over dit onderwerp te bieden?

Mediums: per definitie niet het meest betrouwbare volk ter wereld. Een medium genaamd Myra maakt het wel heel bont. Haar idee is: als ik nou een kind ontvoer, en mensen op weg help met aanwijzingen, bewijst dat hoe goed ik ben als medium.

Droom met verborgen boodschappen
De dag na de ontvoering van het kind nodigt ze zichzelf uit bij de ongeruste ouders en vertelt over een droom met verborgen boodschappen. ‘Een wat? Een droom? Ons kind is sinds gisteren spoorloos en u komt praten over een droom?’

Maar de moeder van het ontvoerde dochtertje ziet toch wat in dat medium. Zij heeft immers meer informatie dan de politie. Maar je kunt toch moeilijk blind varen op een paranormaal kompas? Maar ach, wat voor kwaad schuilt er in het bezoeken van een seance?

Seance on a Wet afternoon (1964) draait niet om de spanning, maar om de verknipte persoonlijkheid die Myra is. Ze is grenzeloos egocentrisch, maar lijkt oprecht te denken dat mensen haar nodig hebben. Haar gevoel van superioriteit maakt haar blind voor andere opvattingen. ‘We kidnappen geen kind, Billy, we lenen  er een.’

De film gaat net zo goed over het gebrek aan karakter van haar man, Billy, die zich voor het karretje van haar dwaze plannen laat spannen. Als hij tegensputtert, zegt ze: ‘Weet je wat ik wel eens zou willen? Soms zou ik wel eenvoudig willen zijn als jij.’

Regisseur Bryan Forbes – vorig jaar overleden – was een echte boekverfilmer. Je zou het niet zeggen, maar hij heeft lang geworsteld met het script. Uiteindelijk is Seance on a Wet afternoon vermoedelijk zijn meesterwerk geworden. De stijl, de sfeer en de spot: allemaal erg goed gelukt. Een heerlijke film voor een loze zondag.

Zombies van een heel andere kant
Een spirituele film over zombies? Kan dat? I Walked with a Zombie (1943) van Jacques Tourneur laat zombies van een heel andere kant zien dan hoe wij ze kennen uit pulpfilms. Dit is een serieuze film over voodooïsme en mensen die geestelijk dood zijn. De film is bijna zonder actie.

Verpleegster Betsy solliciteert naar een baan op Haïti. Gelokt door visioenen van zon en zachtjes ruisende palmbomen, gaat ze er werken als de huisverpleegster van de vrouw (Jessica Holland) van een Amerikaanse plantage-eigenaar (Paul Holland).

Paul haalt haar al snel uit haar droom. ‘Alles lijkt hier mooi, maar dat is alleen omdat u het niet begrijpt. Er is geen schoonheid hier. Alleen dood en vergankelijkheid.’ Hartelijk welkom, het zal je maar gezegd worden.

Het probleem is dat Jessica rondloopt als een zombie. Ze is ‘dood in haar eigen leven’. Het vond allemaal plaats na een griepje. De familie geeft geen verklaring en houdt het liever onder de pet.

Betsy raakt verliefd op Paul en zoals het gaat met overspannen verliefde hersenen: ze wil hem helpen. Iemand fluistert Betsy in dat een voodoodokter de ziekte kan herstellen. Het is een griezelig stuk wandelen langs geitenkarkassen, mensenschedels, talismannen, maar ze bereikt uiteindelijk de wonderdokter.

De mensen van 1943 hadden misschien shockhorror verwacht en konden niet veel met de goed uitgewerkte karakters. Dat werkt anders voor ons, zeventig jaar later. Sympathiseren met Betsy en Paul is ook niet moeilijk. Hoe vaak zie je in soortgelijke situaties wel de bekende bordkartonnen karakters?

De griezeligheid is opvallend gedoseerd. Overdag is het rustig en vriendelijk op het  landgoed. ’s Nachts wordt het dankzij subliem lichtspel bizar en griezelig. Dat doet denken aan Twin Peaks. De mysterieuze show wordt gestolen door een grote, sinistere man met uitpuilende ogen, die onder begeleiding van monotoon djembégetrommel over de plantage loopt.

Amerikaanse astronauten
Ook in The Medusa Touch (1978) is de hoofdpersoon niet wezenlijk slecht. Schrijver John Morlar (Richard Burton) maakt zich alleen druk waarom er overal ongelukken gebeuren die verband houden met zijn gemoedstoestand? Hij moet behandeld worden, vindt hij zelf.

Als Amerikaanse astronauten vast zitten in een ronde om de maan, wordt Morlar diverse keren met een beeldje op zijn hoofd geslagen door een onbekende. Het is een paar dagen nadat een jumbojet midden in Londen is neergestort. Commissaris Brunel (Lino Ventura) ontdekt het slachtoffer – dat niet dood blijkt te zijn. Hij wordt meer dood dan levend in het ziekenhuis opgenomen.

Terwijl Morlar in het ziekenhuis ligt, probeert Brunel meer te weten te komen over het slachtoffer. Die blijkt in psychoanalyse te zijn na een moeilijk leven. Zijn ouders, platgewalst onder hun eigen auto. Een leraar, omgekomen in een brand. Een ex-vrouw, verongelukt. Ga zo maar door.

Waar het verhaal eigenlijk over gaat: telekinese. Andere zaken kunnen laten bewegen door transportatie van energieën. In de meeste gevallen: theelepeltjes. In het geval van John Morlar (misschien) jumbojets.

In eerste instantie oogt het een beetje als een doorsnee thriller, maar je ziet als je goed kijkt toch veel ongewoons in deze film. Bijvoorbeeld Lino Ventura in een van zijn zeldzame optredens in Engelstalige films. Dat die carrière niet zo gelukt is, komt door zijn belabberde accent. Ook ongewoon is Richard Burton, want perfect gecast. Met zijn doorleefde gelaat, fraaie stem, intense acteren en duivelse ogen maakt hij deze vreemde John Morlar geloofwaardig. En ten slotte ongewoon is het einde; zo cynisch dat je daarna meteen een film met happy end gaat kijken.

Velen tekenen aan dat deze film met de jaren sfeervoller is geworden. Oftewel: het verhaal is niet veel anders als de huidige generatie thrillers, alleen is de film veel leuker door het gebrek aan glim en glans. Het blijft spannend en mysterieus tot aan het einde waar het kijken naar een moderne film al is verpest door talloze CGI-actiescènes met superdonkere groezeligheid. Ontspanning versus overspanning.

 

8 november 2014

 

The Medusa Touch

 

Alle Camera Obscura