Terugblik filmjaar 2024 – Deel 3: Films als relaxmachine?
door Bob van der Sterre
Mooie films, mindere films, geestige films, interessante films, ook 2024 bood weer van alles. Ondertussen is de neerwaartse spiraal in kwaliteit van films de laatste jaren maar lastig te breken.
Een neerwaartse spiraal is soms lastig te zien als je er met je neus op staat. Als je afgaat op festivals of arthousebioscopen, lijkt er niets aan de hand. Toch zie ik al jaren langzaam maar zeker een neergang. Het einde van cinema is ongetwijfeld al vaker verkondigd, ten tijde van de opkomst van televisie, thuisvideo, YouTube, noem maar op. Cinema overleefde alles. Maar de laatste jaren lijkt het echt serieus te zijn. De spoeling interessante films wordt dunner en dunner. De regisseurs ouder. En de meeste nieuwe films meer van hetzelfde.
Ghost Killer
Opvallend is ook hoe geruisloos sommige genres als sneeuw voor de zon verdwijnen: goede komedies, thrillers en romantische films zijn spaarzaam. Ja, horror doet het nog steeds heel goed – dat is de uitzondering op de regel.
Er is ook veel concurrentie. Interactieve films, games met cinematografische effecten, stijlvolle tv-series, virtual reality (komt gestaag op), of de dopamineprikkels van Instagram. Grappige katten, lekkere gerechten en platte humor winnen het van anderhalf uur – of nog veel langer – stilzitten.
Met de laatste trend (games die ‘verseriet’ worden bij streamingdiensten) is film helemaal buitenspel gezet.
Ondertussen begint het grote gegraai uit de tijd toen films nog grenzen verlegden. Vond je Cidade de Deus een goede film? Er is nu ook een serie van. Ook verseriet zijn Fargo, Dune, Westworld, 12 Monkeys, The Dark Crystal. Binnen nu en een paar jaar komt er vast een serie van iedere Coen-broers-film en – onvermijdelijk – iemand zal ooit 2001: A Space Odyssey in een serie veranderen.
Wat is dán de toekomst van cinema? Ik zie de bioscoopzaal wel veranderen in een ‘relax-ervaring’. Je zit op een grote bank, consumeert een aperol spritz, checkt je mobiel onophoudelijk en kletst door de film heen. Film? Kleurrijk behang op celluloid.
Toch blijft een dorpje van onverzettelijke cinemaliefhebbers koppig weerstand bieden… Wat er ook geprogrammeerd wordt op filmfestivals, mensen blijven in drommen komen en films kijken. Er is bijna een festival voor ieder soort film. Dus laten we samen vol voor het avontuur van de festivals gaan! Vooral de korte en mediumfilms (20-30 minuten) bieden kansen voor nieuwe talenten.
Er is altijd hoop!
Meest vermakelijke horrorfilm The Flacalta Effect: Kwam het door de coronaperiode? Veel huizen deden raar dit jaar in films. A Mother’s Embrace, Sayuri, Daddy’s Head, Coléoptère… Ik had moeite om een vermakelijke horrorfilm te vinden (ze waren erg serieus) maar deze horrorkomedie van Rochée Jeffrey van zeven minuten deed me meer lachen dan menig andere film in 90 minuten. Gezien bij Imagine.
Meest uitzinnige film Ghost Killer: Japanse film van Kensuke Sonomura ging uit van het bizarre gegeven dat een iele jongedame – werkend bij een snackbar – kan vechten als een professionele huurmoordenaar (een geest). Ze raken met elkaar in contact via een kogel. Enorm veel bizarre maar ook choreografisch indrukwekkende vechtscènes. Gezien bij Imagine.
Meest ontroerende film Flow: Dieren die weer dieren mogen zijn – en dus geen bijna-mensen – in deze Letse animatiefilm. Een verhaal van een kat die samen met andere dieren op een boot overleeft. De mens is ver weg, sentiment is er amper en toch is het een warme, emotionele ervaring, met onder andere een knorrende capibara die zich nergens wat van aantrekt.
Beste romantische film Chungking Expres: Bij gebrek aan nieuwe romantische films – er is mij geen een bijgebleven – noem ik deze ‘klassieker’ uit 1994 die ik pas weer eens zag. Agent 663 en een nieuwe serveerster die een oogje op hem krijgt, dat zij zonder hem te vragen zijn huis gaat schoonmaken. Film uit een tijdperk waar het speelse, grappige nog van de films spat.
Beste film waar je af en toe om kunt lachen Dream Team: Pure cult van regisseurs Lev Kalman en Whitney Horn. Met een koraaldeskundige die steeds minder kleren overhoudt, stagiairs die gaan tennissen, een basketbalteam bij een wijnproeverij, een onzichtbare man die een sigaret opsteekt, enz. Gezien bij IFFR.
Beste misdaadfilm Moscas: Net als vorig jaar was het goed zoeken naar de misdaadfilm. Adagio was de meest professionele, maar niet de beste. Ik kies toch voor Moscas van Aritz Moreno. Die profiteert van een geweldige rol als rotzak: Ernesto Alterio. Gezien bij IFFR.
Beste mysterieuze film The Paragon: In deze fantasierijke Nieuw-Zeelandse film van Michael Duignan wil een ex-tenniscoach wraak nemen op iemand. Hij doet een cursus helderziendheid. Docent Lyra werkt met telelocatie, telekinese, etc. Ik verwachtte een flauwe komedie maar de lowbudgetproductie The Paragon lukte het vrij goed om mysterie met humor te mixen. Gezien bij IFFR.
Meest stilistische film Mars Express: Geanimeerde SF-film van Jérémie Périn was een van de films waar ik het meeste van genoot dit jaar. De humor, SF-vondsten, het verhaal, het tempo (hoog), de stripachtige animatiestijl: alles gaat goed. Gezien bij IFFR.
Wander to Wonder
Meest creatieve productie Wander to Wonder: Zwart-humoristische stopmotionfilm van slechts veertien minuten, gemaakt door Nina Gantz. Vilten poppen die proberen te overleven door potten augurken kapot te maken. Weirde parodie op een tv-kinderprogrammastijl van de jaren zeventig én grappig. Gezien bij IFFR.
Meest experimentele film REAL: film van regisseur Adele Tulli pakte een lastig onderwerp als video-essay (moderne communicatie). Het is niet het onderwerp maar de vormgeving die verrast: een wervelende productie die allerlei korte films als het ware aan elkaar last. De fisheyecamera maakt het artistiek. Gezien bij IDFA.
Film met meeste lef Real: Dat móet wel deze film van Oleh Sentsov zijn, die toevallig ook Real heette. Sentsov maakt de film terwijl hij aan het (echte) oorlogsfront logistiek probeert te coördineren. Hij probeert om wapens en mannen op de juiste plek te krijgen. En filmt ondertussen de hele tijd met een camera op zijn helm. Ook gezien bij IDFA.
Beste documentaire Archtectron: De nieuwste Kossakovsky, daar kan ik moeilijk omheen. De dansende stenen in slow motion verpakt in een antiverhaal over beton. Gezien bij IDFA.
Beste Camera Obscura-ontdekking Regen: Ik zag helaas maar weinig camera-obscuristische films. Maar Regen van Joris Ivens, gebaseerd op het meesterwerk Berlin – Die Symphonie der Groszstadt (Walter Ruttmann) was een geweldige ontdekking.
Beste korte film Don’t Talk to Strangers: Spaanse film van Imanol Ortiz López verraste met droog maar akelig verhaal, verteld vanuit het perspectief van een meisje. Gezien bij Imagine.
**** recensieFlow Vriendelijk portret van dierencommunicatie
door Bob van der Sterre
Flow is geen zoetsappige film, heeft geen dieren die propvol ironische kwinkslagen door het leven gaan, maar toont dieren zoals ze echt zijn: grappig, intelligent en speels.
Een zwarte kat. Oren in de nek. ’Mauwww…’ En dan, recht op hem af: een muur van water. Een labrador retriever wil op zijn tak meeliften. De kat blaast, maakt een slaande beweging. En de tak breekt.
Even lijkt er een redding te zijn: het favoriete huis met beelden van katten. Maar het waterpeil blijft stijgen. Uiteindelijk biedt een boot redding aan de kat, met een ringstaartmaki, een capibara en een secretarisvogel. En wat asociale honden.
Grenzen verleggen
Het is een wereld van mensen, je ziet huizen, steden, kunst, maar… zonder mensen. De film geeft er geen verklaring voor. Maar wie had die moeten geven? De dieren spreken alleen in hun eigen taal.
Deze Letse film van de maar net 30-jarige regisseur Gints Zilbalodis is een verzorgde productie. De muziek is mooi – en niet van het genre dat je emoties door de strot duwt – de animatie knap (let bijvoorbeeld alleen maar op de beweeglijke oren en ogen) en het verhaal gaat niet eens overboord met thema’s als vriendschap of familie. Het zit er wel een beetje in, dit is duidelijk een groep buitenbeentjes, maar het hinderde niet, en ook niet dat er eigenlijk niet eens echt een verhaal is, meer een reeks gebeurtenissen, met een bovennatuurlijk tintje.
Het is een type film waarvoor je als maker grenzen moet verleggen. De ontmoetingen op de boot zijn allemaal luchtig, maar toch ook vooral dierlijk én biologisch. De knorrende en nonchalante capibara; de verzamelende maki en de secretarisvogel met zijn hautaine houding. Maar ook zijn er doordachte, soepele camerabewegingen, zoals wanneer een vogel met de kat vliegt, of als de kat de mast opklimt voor uitzicht of als vogels in de lucht met elkaar duelleren.
Speels en intelligent
Technisch is het ook een interessante prestatie. Flow werd gemaakt met de open-source software Blender. De dierengeluiden zijn echt, op die van de capibara na, die te schril klinkt om een hele film naar te kunnen luisteren. Het is allemaal iets nieuws in het platgelopen dierenanimatiegenre. De moeite werd op prijs gesteld: de film kreeg de juryprijs en publieksprijs bij het animatiefilmfestival van Annecy. En trok veel Letten naar de film.
Misschien is het script (van Matīss Kaža) een van de beste dingen van de film. Er is drama, humor en avontuur, zonder dat je er een de ander in de weg zit. De film is ook komisch op een echte, dierlijke manier. De kat die een haarbal dropt (grote ogen bij de maki). De capibara die bananen plukt. De maki die per se zijn collectie bijeen wil houden. De secretarisvogel die het niet pikt als iemand anders de boot wil sturen.
Het perspectief van dieren zorgt ervoor dat je ze nog meer bewondert. Ze zijn zo speels en intelligent. Soms blijkt waarom ze dat zijn: omdat ze de brute kant van de natuur moeten kunnen overleven.
Knappe productie zal vooral een plezier zijn voor de dierenliefhebbers in de zaal.
Als er iets hét documentaire-thema is van de laatste tijd, is het wel geschiedenis. Persoonlijke geschiedenissen, wereldgeschiedenissen, vaak met een oorlog als thema, doen het goed in de films. En archiefbeelden zijn populair. Drie films over geschiedenis besluiten onze verslaggeving over IDFA 2024.
The Propagandist – De filmtsaar van de Nederlandse cinema in de Tweede Wereldoorlog Jan Teunissen was een Nederlandse regisseur in de jaren dertig. Zijn grote film over Willem van Oranje flopt en hij komt op een zijspoor. De Duitsers vallen Nederland binnen. Teunissen denkt: dit biedt kansen voor mijn droom om grote Nederlandse films te maken.
Teunissen klimt zich via de NSB op tot ‘filmtsaar’ in de oorlogsperiode. ‘Herr Präsident, zo begroeten ze je dan.’ Ontmoet mensen als Mussert, Goebbels. Bepaalt mede wat er gemaakt wordt. Een kleine kliek NSB-filmmakers probeert ondertussen hun films te maken, waaronder een racistische tekenfilmversie van Reinaard de Vos, en een paar vreselijke komedies. Teunissens droom van het maken van grote Nederlandse films valt al snel in duigen want ze mogen alleen maar propaganda maken.
Wanneer zal je beseffen dat je een vreselijke carrièrekeuze hebt gemaakt? Teunissen ziet het allemaal niet zo moeilijk. ‘We hadden toch gecapituleerd?’ En hij bagatelliseert zijn eigen rol. ‘Ik heb altijd iedereen geholpen.’ Wat hij ook vaak zegt: ‘Ik wilde de Nederlandse film van de grond krijgen.’ Toch wordt het wrang als zijn zoon en stiefzoon – beiden overtuigd nazi geworden – overlijden aan het front als Duits soldaat. En zijn eigen vrouw overlijdt van de stress hiervan.
De film van Luuk Bouwman (maakte ook het veelgeprezen Gerlach, vorig jaar te zien) is een portret van een groep filmers die pragmatisme boven moraal stelde. Een prima film, boordevol allerlei boeiende weetjes, zoals dat in de hongerwinter propagandafilms werden gebruikt om vuur mee aan te maken. The Propagandist profiteert van opgenomen interviews met betrokkenen, waaronder Teunissen, maar ook met andere NSB-filmers; Bob Kommer, een later grote tv-producent die zijn verleden verzweeg; en Reinier Meijer, de enige die wel erkent dat zijn daden niet zo positief waren.
Het werk van de Nederlandse filmers in de Tweede Wereldoorlog is altijd een blinde vlek geweest bij historici maar deze boeiende film zet dat recht.
Trains – Archiefbeelden als intense ervaring
Treinen hebben vaak – vooral in het eerste deel van de twintigste eeuw – een aparte rol gehad. Een veelgebruikt symbool in films voor afscheid. Een laatste kus. Mensen die geliefden uitzwaaien. Een mooie tocht maken en genieten van het uitzicht. En een cynische rol als onderdeel van oorlogen.
Trains legt beide beelden vast. Begint bij het bouwen van locomotieven en vrolijk zwaaiende reizigers begin twintigste eeuw. Op gegeven moment verandert dat in een cynisch verhaal over de twee wereldoorlogen. Eerst de soldaten die massaal naar het front gaan van de Eerste Wereldoorlog. Bommen laden op treinen. Keren zwaargewond terug en krijgen protheses. De pauze van het interbellum waarbij een orkest in de trein optreedt, mensen kaarten en drinken. Dan komt de Tweede Wereldoorlog. Begint onschuldig met een soldaten die tandenpoetsen naast het spoor. Het wordt ronduit ijzingwekkend met treinen vol lijken. Of de voormalige concentratiekampbewoners die lunchen langs het spoor in hun gestreepte kleding. Het Rode Leger dat van de trein een communistisch symbool maakt, gadegeslagen door westerse soldaten.
Na de oorlog wordt het onvermijdelijk optimistischer, met de herbouw van stations, treinen met obers en posttreinen. Stations met nieuwe klapbordjessystemen. Mensen die slapen op banken. Mooiste beeld: de man die op lege bagagekarretjes staat en zo door het station rijdt.
Trains blinkt uit in de montage. Het heeft de montage van een speelfilm – ook al zijn de beelden natuurlijk van allemaal verschillende makers. Erg ingenieus is de montage van een bioscoopwagon, naar beelden van Charlie Chaplin als ’the tramp’, daarna als zichzelf zwaaiend naar mensen, daarna zien we Hitler zwaaien naar mensen (door Chaplin bespot in The Great Dictator). Duitse legerleiders die zich vervelen in de trein – nét als we net de jodentransporten hebben gezien. Vliegtuigen die de treinen beschieten. Vervolgens een route langs karkassen van uitgebrande treinen, kapotte steden, kapotte stations, neergehaalde vliegtuigen. De film is verrassend kort met 80 minuten.
Trains is een intense ervaring en dat wordt geholpen door de prachtige kwaliteit van de beelden en het geluid. Veel tijd zat volgens de Volkskrant in het restaureren en digitaliseren van de film. Vooral dankzij die intensiteit won de Poolse film van Maciej J. Drygas denk ik vooral de prijs voor beste documentaire bij IDFA. Zelf kan ik wel een paar andere films bedenken die ik iets vernieuwender vond.
Light Memories – Een mysterieuze grootvader
Dat geschiedenis ook persoonlijk kan zijn, bewijst de Ecuadoraanse film Light memories. De maker (regisseur Misha Valleja Prut) komt op een spoor van zijn mysterieuze (en haast doodgezwegen) grootvader. Zijn oom vindt camera’s met oude foto’s in het huis van zijn vader, dus Misha’s grootvader.
Misha gaat op onderzoek uit naar zijn grootvader. Eerst bekijkt hij de gevonden foto’s en dia’s. Vraagt aan zijn oma waarom haar man hen had verlaten en hun kinderen niet geaccepteerd (vier zonen, waaronder zijn vader). Daarna bespreekt hij hetzelfde met zijn ooms en vader.
Echt ver komt hij er niet mee. Er blijft weinig bekend over de grootvader of de gevonden foto’s. Het verhaal verandert halverwege van perspectief: het gaat om ‘mamita Luz’ die tijdens de film 90 wordt. Ze is dementerend maar herinnert zich nog wel een en ander en praat erover met Misha. Moeder en zoons overleefden door babytruitjes te breien en verkopen op de markt. Af en toe dicht ze ook: ‘Ouders kijken naar hun kinderen als het licht van de sterren.’ En: ‘Alleen stilte slaapt eeuwig.’
Misha filosofeert: ‘De heldendom van moeder is óók de afwezigheid van een vader.’ Hij ziet een patroon: hijzelf en zijn eigen moeder (en dus ook vader) hadden ook niet echt een vader. In een ontroerend gesprek bespreekt hij dat met zijn vader. ‘We leefden gescheiden vanaf mijn vijfde, je bent afwezig in de meeste herinneringen.’ Zijn vader antwoordt: ‘Ik dronk veel, elke dag. Ik vergat veel dingen aandacht te geven.’ ‘Is het niet toevallig dat we het allemaal zonder vaders moesten doen?’ ‘Het is een patroon. Nu moeten we het verhaal veranderen.’
Erg persoonlijk – een luchtige, tragikomische familiefilm. Een van de golf egodocumenten die de laatste jaren op IDFA te zien was, wat vermoedelijk wel iets met de coronacrisis te maken heeft.
IDFA 2024 biedt zware kost maar ook experiment. Hieronder een paar voorbeelden waar de creatieve weirdness of auteurschap een belangrijk rol spelen.
Architecton – Waar komen de lelijke gebouwen vandaan? Het regent stenen. We zien ze slow motion vallen, ze veranderen in een soort zee met golven van steen. Ook bijzonder: stenen die dansen als ze gespoeld worden.
‘Waarom worden er zoveel lelijke gebouwen gemaakt die maar 40 jaar meegaan, als we al eeuwen weten hoe we mooie gebouwen moeten bouwen?’, vraagt Victor Kossakovsky eventjes terloops aan de architect Michele De Lucchi, die een klein beetje de protagonist is van de film. De Lucchi zorgt met twee bouwers voor een menselijke noot. Ze leggen – tussen het cinematografische geweld door – een cirkel van steen aan in zijn tuin. Een mythische cirkel waar mensen niet zijn toegestaan.
Het is een moeilijke vraag. Beton is de aartsvijand, suggereren ze samen in een best bizarre epiloog (ik geloof niet dat ik Kossakovsky ooit eerder in zijn eigen film heb gezien, en zeker met de robotgrasmaaiers die het een hilarisch effect geven).
Ik denk niet dat de kijker van Architecton het van de inhoud moet hebben (films als statements vindt Kossakovsky sowieso een misverstand, bekijk zijn masterclass uit 2012). Het gaat zoals altijd bij Kossakovsky eerst om de film zelf. En de beelden die de film maken. De film observeert gesloopte steden (aardbeving en oorlog); stenen van wieg (explosies in rotsen) tot graf (dumpplek rotzooi aardbeving); en Romeinse restanten, waarvan bogen en pilaren na al die eeuwen nog overeind staan. Het is het contrast dat de film een bepaalde drive geeft.
Architecton past in de stijl en toon van de laatste ‘grote’ films: Vivan los Antipodos! en Aquarela en zal de liefhebber van het werk van Kossakovsky niet teleurstellen. Hij heeft ook een sterk team om zich heen. De componist (Evgueni Galperine) en cinematograaf (Ben Bernhard) dragen bijvoorbeeld ook een groot deel bij aan de film.
REAL – Depressieve influencers en gelukkige VR-alter ego’s Wat betekent online leven voor mensen? ‘We zijn de meest vrije generatie ooit, we hebben keuzes.’
Deze film van regisseur Adele Tulli maakt het zich niet te makkelijk door over dit – toch een beetje uitgekauwde – thema een essay te vertellen. Het is eerder een reeks van contextloze, stilistische verhalen, verteld met interessante beeldperspectieven. Neem de volgende reeks beelden:
Een jaguar met roze letters. Een fisheye-beeld van rollende kabels. Animatie van mensen die een relatie hebben in virtual reality. Mensen met lichtgevende koptelefoons die luisteren naar een speech. Beelden vanuit een robotstofzuiger, terwijl een vrouw een digitaal masker op heeft. Beelden vanuit de onderkant van Google Earth van Venetië. Fisheye-beelden van een scooter die ondersteboven door een stad rijdt. Een Chinees stadje genaamd Smart Village waar alles ‘smart’ is en robots je koffie serveren. Een vrouw die streamt op OnlyFans en ook gitaar speelt. Influencers die via hun video’s vertellen over depressies, want een leuk en blij gezicht online zegt niets over emoties. Een relaas van een jongen die van zijn gameverslaving probeert af te komen. Een maaltijdbezorger die zichzelf streamt. Onderwaterbeelden. Beelden uit de ruimte. Enzovoort.
Ik had eigenlijk een pratende, moraliserende documentaire verwacht. Maar deze film heeft iets veel beters: een soms verbijsterende fantasierijke filmbeeldtaal (van Clarissa Cappellani en Francesca Zonars). Met drones, fisheye-lenzen, groothoekcamera’s, animaties en andere fantasierijke opnamen. En ook prima passende muziek (Andrea Koch) die de hoofdstukjes ‘aan elkaar soldeert’. En een montage met een eigen ritme.
De film is met zijn eigenzinnige montage en focus op stijl een mengeling van kunst en essayachtig verhaal, herinnerend aan films als Koyaanisqatsi. Misschien los zand en plotloos voor de een, maar bij ondergetekende gaat het erin als koek.
Real – 90 minuten stress aan de frontlijn
Een frontlijn. Je hoort dat in het nieuws en je denkt aan de Eerste Wereldoorlog, waar ze netjes tegenover elkaar lagen en aan het schieten waren. Op zich is die gedachte niet eens zo raar, blijkt uit Real. Want er zijn inderdaad loopgraven. En de granaten blijven om je heen exploderen.
Het verhaal van deze film (die stomtoevallig ook Real heet) is dat een pantserwagen kapot is en een team vastzit in een loopgraaf, die Marseille wordt genoemd. Het probleem is dat twee kleine eenheden bij (codenaam) Real geïsoleerd zijn geraakt en dringend wapens en mannen nodig hebben.
De film is vooral bijzonder omdat de maker, Oleh Sentsov, zélf de film maakte terwijl hij aan het front de logistiek probeerde te coördineren. Hij – regisseur van beroep – werd gearresteerd bij de Russische inval van de Krim en kwam na een gevangenenruil weer in Oekraïne terecht. En ging het leger in.
Als ‘Grund’ probeert Sentsov hier orde in de logistieke chaos te krijgen. Vooral om wapens en mannen op de juiste plek te krijgen. En filmt ondertussen de hele tijd met een camera op zijn helm.
Er gebeurt niet veel – soms komt er een inslag dichtbij – maar de stress is absoluut voelbaar. De dialogen zijn feitelijk maar herbergen drama. Zo voelt een frontlijn. De absurditeit van oorlog. Deze mannen kunnen deze dag sterven.
My Sextortion Diary – Je laptop én privacy gestolen
Regisseur Patricia Franquesa spreekt af in een café. Daar wordt haar laptop gestolen. De meeting mist ze al omdat ze naar de politie moet en dan blijkt de dader haar te willen afpersen. Geld of je naaktfoto’s gaan naar al je bekenden. Dat is schrikken natuurlijk.
Het rare is daarmee ook dat er ineens een documentaire-onderwerp in haar schoot geworpen wordt. Ze gaat dingen uitzoeken over ‘sextortion’ en bewaart elke mail, elke aangifte en dat zien we allemaal langskomen. De hacker dreigt met een massamailing en de foto’s te sturen naar iedereen die ze kent.
Je bent dus getuige van het hele proces, van A tot Z, in een onderhoudend verslag. Een verschrikkelijk verhaal dat ook vele anderen hebben meegemaakt. Je ziet haar een e-mail schrijven om haar contacten te waarschuwen dat haar account gehackt is en ze misschien rare foto’s kunnen ontvangen. Ondertussen gaat ze naar het filmfestival in Locarno om daar haar film te promoten. En dan vliegt er weer een chat door het beeld. Het is bijna of je een film kijkt via dingen die op haar mobiel afspelen – telefoongesprekken, chats, foto’s, to-dolijsten etc. Het moderne communiceren.
Opvallend dat de film geen groot beeld gebruikt, maar rechtopstaand telefoonbeeld en dat als twee of drie splitscreens door elkaar mixt. Het hele beeld wordt alleen voor de mails van de hacker gebruikt. Zo komt de absurde smiley van de hacker reusachtig in beeld. Een slim contrast.
Het is sowieso een manier van verhaal vertellen die ik zelf nog niet zo vaak heb gezien. Dat het weleens vaker gebeurt, bewijst de film Chronicles of the Absurd bij deze IDFA, die min of meer dezelfde techniek toepast. Hoe dan ook, mooi staaltje cinematografische revanche.
My Homeland – Migrantendrama in anime-vorm Twee cyborgs willen ontsnappen uit een door robots gecontroleerde staat. Levensgevaarlijk op zich, laat staan met een baby erbij. Ze opereren zichzelf, dat wil zeggen verbeteren hun draden en cyborgzintuigen en slaan met hun superzwaarden robots doormidden.
Wacht even, denkt de kijker, dit is toch IDFA en niet Imagine? De oplossing van dit raadsel is simpel. Migrantendrama’s zijn een eigen genre binnen de documentaires. Veelal zware, persoonlijke geschiedenissen. Dat kan ook anders, zal regisseur Tabarak Allah Abbas hebben gedacht. Met deze korte film in anime-vorm zien we vluchtelingen als moedige superhelden, die het aandurfden op een moeilijk moment het land te verlaten.
Wat fantasie al kan doen. Had best wat langer mogen duren, deze korte film die in het kinderprogramma is opgenomen.
Archipelago of Earthen Bones – To Bunya – Montage-experimenten
De laatste experimentele film toont achttien minuten beelden van heuvels in een archipel. Ze worden in lagen gecombineerd met beelden van bomen, zonsondergangen, planten. Dit zijn Mount Beerwah, de Bunya Mountains en de Gondwana-regenwouden in Australia. De uitbarsting van de Tonga–Hunga Ha’apai-vulkaan in 2022 speelt ook een rol.
Ondertussen horen we duistere muzikale klanken die nog het meeste aan ‘white noise’ doen denken. En af en toe wat junglegeluiden.
Ik kan genieten van zulke films, die in feite zeggen: verhalen, teksten, mensen? Laat maar! Beeld vertelt ook een verhaal – je moet het alleen aandachtig bekijken, deze film van Malena Szlam Salazar. Beelden die niet zouden misstaan midden in een speelfilm, om een bepaalde film wat meer mysterie te geven.
Gevoel voor rechtvaardigheid is een belangrijk element van het karakter van de homo sapiens. Dat zou je met alle slechte nieuws in de media weleens vergeten. Vier voorbeelden van mensen die ergens rechtvaardigheid voor zoeken.
Once Upon a Time in a Forest – Jonge bosactivisten willen het verschil maken Finse bossen worden voor 90% commercieel uitgebaat. Twee jonge vrouwen (Ida en Minka) en diverse andere jongeren willen dat veranderen. ‘Ik interesseer me niet in de commerciële kant van de bossen, maar in de potentie voor diversiteit in de bossen.’ Ze gaan met een loep door de natuur, op zoek naar de biodiversiteit van omgevallen bomen.
We zien hoe de jonge activisten – de Finse tak van de Extinction Rebellion-beweging – het onderwerp op de politieke agenda proberen te zetten. Demonstraties, acties, vragen stellen aan politici. Het blijft allemaal onschuldig.
We kijken naar verschillende kanten van het activistische werk. Gesprekken met politici, actie voeren (operation Arctic Fox), hoe ze de media doen en veel meetings. Je bent bijna jaloers op die energie, hoop en naïviteit. Bijvoorbeeld dat ze zich voor hun zaak bijna vrijwillig laten bevriezen bij de Poolcirkel. En er komt natuurlijk ook eigengelijkheid bij kijken. ‘Onze zaak is rechtmatig.’
Ondertussen veel mooie beelden van Finse natuur. Waterreflecties van ondergaande zonnen met bossen op de achtergrond. Slow motion beelden van duiken in heldere Finse meren. Zwemmen in beekjes met sneeuw om je heen. Soms lijkt het alsof je naar een Scandinavische film uit de jaren vijftig zit te kijken.
Film van Virpi Suutari is een typische van-binnenuit-docu over activisten. Daar zijn er meer van tijdens deze IDFA. Aardig, maar wel wat lang en algemeen. Je houdt niet veel over na het kijken: sympathie en dat is het wel. Het gaat een beetje over jongeren en hun idealen. Maar ook niet helemaal. Daarmee meandert de film iets te veel.
Lie to Me – Geloven in een munt die niet bestond In Lie to Me zien we hoe de cryptocurrency OneCoin werden gelanceerd in 2014. De munt werd ‘bedacht’ door marketingmensen, waaronder de Bulgaarse ‘cryptokoningin’ Ruja. Het opmerkelijke: het werkte zónder blockchaintechnologie. Alleen wist dat nog niemand op dat moment.
Toen de Noorse cryptocurrency-specialist Bjørn werd gevraagd om de blockchain te maken, bedankte hij ervoor. En de livegang van de munt een paar maanden later vond hij daarom heel verdacht. Hij gaat met de Duitse justitie samenwerken en bewijst dat de munt geen blockchaintechnologie heeft. Iemand in de film: ‘Dit Excelbestand is alles wat OneCoin ooit was.’ De munt is nu niets meer waard, zegt een Zweedse investeerder spijtig, die ziet dat hij ‘in theorie’ 8 miljoen euro heeft.
Na een succesvolle beginperiode gaat het minder voor OneCoin. De cryptokoningin raakt spoorloos na een vlucht naar Athene (en is nooit meer gezien). De cofounder wordt opgepakt. Een Bulgaarse fitnessinfluencer is de nieuwe CEO maar wordt gearresteerd in Los Angeles. En een Bulgaarse misdaadbaas, gelinkt aan Ruja’s vermissing, wordt neergeschoten in Zuid-Afrika. Diverse mensen rondom OneCoin zijn overleden of spoorloos.
Het vreemdste is dat ondanks dit alles de ‘beweging’ van de munt, OneLife, blijft bestaan. Hoe kan dat? Informele netwerken blijven onder de radar, legt een onderzoeker uit. Groepsdrang, identiteit, familiegevoel, emoties. Mensen hebben angst om niet mee te doen, door termen als ‘OneLife’, legt een marketingdeskundige uit. ‘Het is geen advies, meer een religie.’ Bjørn – die zich na de onthullingen inzet voor slachtoffers – wordt zelf ook bedreigd door mensen uit het OneCoin-netwerk. Ondanks alles bestaan de netwerken vol ‘gelovigen’ nog steeds.
Deze Zweedse journalistieke docu van Bär Tyrimi schetst alle details. De voice-over is af en toe bevreemdend, verder is het een degelijke productie, met veel interviews en ontmoetingen, hoewel je na de film nog steeds niets duidelijk is geworden over de Bulgaarse kliek waar het mee begon.
Black Box Diaries – Strijd voor erkenning Shiori Ito, journalist, vertelt tijdens een persconferentie dat ze verkracht is door een bekende journalist. Hij is bevriend met de premier, over wie hij een biografie heeft geschreven. Op een of andere manier wordt de arrestatie van de journalist voorkomen. En volgt er geen heropening van de zaak. En krijgt ze te maken met victim blaming. Is er gerechtigheid mogelijk?
Ze schrijft een boek over wat er is gebeurd. Daarvoor spreekt ze met veel mensen, neemt van alles in het geheim op. Daarna begint ze in een poging om rechtvaardigheid te krijgen een civiele rechtszaak tegen de journalist. Ondertussen wordt ze gezien als de eerste Japanse me-too-zaak en heeft ze een trauma om te verwerken.
Een black box is als een juridische doos waarin de waarheid verdwijnt. En deze documentaire – geregisseerd door Shiori Ito zelf – probeert de deksel van die doos te halen. Wat in een relatief gesloten en hiërarchische mannenmaatschappij als die in Japan vanzelfsprekend niet makkelijk is. ‘Alleen jij die tegen deze realiteit moet vechten, begrijpt hoe het zit. Het publiek begrijpt het niet.’
De camera is hier de bekende fly on the wall en je bekijkt de vrouw achter de affaire, Shiori. Het is helder en niet-sentimenteel, alleen wel wat aan de lange kant.
The Flats – Joe herleeft zijn traumatische jeugd Nog meer heftig drama in The Flats. Dit gaat over de wijk New Lodge in Belfast, dat het middelpunt was van ’the troubles’, het gewelddadige Noord-Ierse conflict tussen protestanten en katholieken, dat in de jaren zestig begon en eind jaren negentig eindigde. De troubles waren de geboorte van Joe’s trauma. Hij was negen en zag zijn oom ontvoerd worden (die vermoord werd), en voelde zich sindsdien altijd schuldig (ook al was hij pas negen). Niet veel later werd hij ook een stenengooier.
Het trauma heeft Joe compleet veranderd. Hij wil rechtvaardigheid – maar dat kan nooit meer gebeuren natuurlijk. Wat wel kan, is naar de psycholoog. En hij vertelt zijn levensverhaal. De documentaire van Alessandra Celesia zet het vervolgens in scène via andere flatbewoners en een jochie in de rol van jonge Joe. Zo zien we hoe de wake was (nu ligt er een levende man in de kist die zijn oom speelt). En hoe de jongen van negen met het trauma probeerde om te gaan (troost van moeder). En hoe een oudere bewoonster ooit haar man door zijn dij schoot.
Tegelijk krijgen we een portie Noord-Ierse geschiedenis. Demonstraties, vreugdevuren, aanslagen, ontvoeringen en hongerstakingen. (Wel van een kant: hier is niemand een loyalist.) Ondertussen is het heden niet veel beter. Joe vindt heroïnespuiten in de flat en ziet drugsgebruik rondom de flat. Soms snappen ze niet bij welk land ze horen. ‘Dus als ik een Iers paspoort haal, ben ik Iers?’ ‘Je bent al Iers!’
De ‘geënsceneerde’ films zijn een middel om oude trauma’s te laten herbeleven (zoals regisseur Joshua Oppenheimer deed in de film The Act of Killing). Ook deze film doet dat en het resultaat is wisselend. Zo zien we oude Joe in een tuin schuilen voor de militaire politie zoals hij deed toen hij een kind was en maant hij denkbeeldige medestenengooiers tot stilte. Het is al met al een forse zit met bijna twee uur rauw drama waarbij de fucks van het scherm spatten.
IDFA 2024 – Deel 3: Personen met ongewone beroepen
door Bob van der Sterre
Mensen met ongewone beroepen blijven mij altijd fascineren. IDFA biedt genoeg films waarbij je de wereld ziet door de ogen van werkende mensen. In dit deel reizen we naar Bhutan, Mexico, Frankrijk en Italië.
Agent of Happiness – Hoe meet je geluk in Bhutan? Geluk kun je terugbrengen tot een formule, zweert de lerares van Amber. Hoeveel ezels je hebt, of koeien melk geven, maken op het platteland van Bhutan een groot verschil. Maar ook of je getrouwd bent, kinderen hebt, je somber voelt over je toekomst.
Bruto Nationaal Geluk is een Bhutaanse uitvinding (uit 1972, volgens Wikipedia). Maar hoe meet je dat? Deze twee agenten worden op pad gestuurd om te gaan turven. Een boer, straatwerkers, een man en zijn drie vrouwen, een lhbtq-danseres. Antwoorden geven op vragen of je gelukkig bent is nog niet zo simpel: ‘Soms heb ik gegeten en ben ik blij, daarna voel ik me ongelukkig, het brein is ingewikkeld.’ ‘Laten we 5 opschrijven.’
Zijn ze zelf wel gelukkig? Amber is Nepalees en merkt dat dingen voor hem lastiger zijn, want hij krijgt alsmaar geen Bhutaanse nationaliteit. Van het doen van een tiktokdansje raakt hij medium-blij. Maar het is minder leuk als zijn vriendinnetje dan maar alleen naar Australië gaat.
Milde film, weinig drama, veel mooie plaatjes. Misschien iets te kabbelend voor de met drama verwende IDFA-bezoeker.
State of Silence – Journalisten die leven met constante dreiging Morelos, Californië, Sinaloa, overal zijn Mexicaanse journalisten min of meer veranderd in semi-activisten. Ze vertellen over corruptie en misdaad in Mexico, want ze willen het opnemen voor bedreigde gemeenschappen. En dat is niet makkelijk. 163 werden er al geliquideerd in de 21e eeuw. ‘Het is een hoogrisicoberoep geworden.’
Mexicaanse journalisten schrijven over mensen die activisten zijn geworden, omdat ze zoeken naar vermiste familieleden, en soms zelf worden neergeschoten. ‘Ik werd boos dat er geen veranderingen waren.’ Onthullingen maken komen met een prijs. ‘Een journalist die aanklaagt is een ongewenste journalist.’ En dat betekent dat een ‘commandant’ van een kartel je opbelt en vraagt of je vriend of vijand bent van dat kartel. Als je vijand bent, weet je wel wat je kunt verwachten. ‘We leven in een van de ergste tijden om journalist te zijn.’
Soms krijgen ze ook spijt van het feit dat ze zoveel risico’s nemen. ‘Dit geweld bestaat en zal blijven bestaan.’ En ze worstelen met eenzaamheid en PTSD: ‘Niemand leert ons te schrijven over pijn.’
Geen vrolijke documentaire, die bovendien het manco heeft dat het geen echt pakkend verhaal biedt. Wel geeft het een dwarsdoorsnede van het bestaan van Mexicaanse journalisten. En waarom persvrijheid en bescherming belangrijk is. Overigens niet de eerste film over dit onderwerp: denk aan Radio Silence (2019) en Reportero (2012).
7 Walks with Mark Brown – Onthaasting met planten Mark Brown is een botanicus. We volgen hem bij zeven wandelingen van Aizier langs de Seine naar zijn huis in Sainte-Marguerite-sur-Mer.
We horen zijn verhalen over planten. Planten die misschien geholpen hebben bij de ontwikkeling van de hersenen van onze voorouders (dioscorea). Brandnetels die er waren vóór mensen. Verschillende soorten grassen en hun functie. We zien ook de filmcrew die de officiële beelden schiet. Er loopt ook nog een tekenaar rond. ‘Daar is een utricularia (blaasjeskruid) om te filmen.’
Een serieus leerzame documentaire: ‘Dit is een ophioglossum (addertong). Die heeft paddenstoelen nodig, maar een paddenstoel kan wel zonder de ophioglossum. Het is ongeveer 300 miljoen jaar oud.’ Of als Brown uitlegt dat het sap van de bomen ook meebeweegt met de getijdenwerking.
Er is een vleugje klimaatverandering in de docu maar het overheerst niet. Brown is ook niet heel uitgesproken over invasieve soorten. Maar kan wel verdrietig zijn als iemand op een zeldzaam plantje is gestapt.
Het was te verwachten dat de film vrij abstract voor niet-plantdeskundigen zou zijn. Het menselijke verhaal is makkelijker te behapstukken. Bijvoorbeeld zijn emoties als hij iets zeldzaams ziet of zijn droom om een volwassen, ecologisch bos te creëren in zijn eigen achtertuin.
Trage, langzame film is zeker het tweede deel een uitdaging om niet bij in te dutten (het had ook wel mogen eindigen na het eerste deel). Wel heerlijk voor de zondagochtend en verplichte kost voor botanici.
Things That Happen on Earth – Duurzaam tussen de wolven
Cowboys heb je ook in Italië, die met laarzen, lasso’s en een cowboyhoed te paard hun vee controleren. Ze doen aan ecologisch boeren. Althans, dat proberen ze. ‘We geven om de fase voor het biefstuk.’ Maar ze worden overspoeld met zorgen – bijvoorbeeld dat hun vee te grazen wordt genomen door wolven.
Hoe run je een duurzaam boerenbedrijf in de ruige omgeving van Civitavecchia (iets ten noorden van Rome)? Het is zwaar, blijkt. Roofdieren blijken lastig te combineren met de vrijheid van vee. Het gemiddelde aantal geboorten ligt op deze diervriendelijke manier minder hoog. ‘We hebben zestig kalveren… waar zijn de andere negentig?’
Dan wil de zoon rugbyer worden. Om het erger te maken, werpt opeens een van de paarden de moeder van zich af. Toch willen ze niet wijken van hun idealen. Zo laten ze een koe, waar een beest een hap uit heeft genomen, rustig herstellen, waar de kans groot is dat andere boeren het dier hadden opgegeven. En laten ze de koeien grazen op velden die dat kunnen gebruiken. Het is diervriendelijker. Jammer dat dat niet de norm is in de agrarische wereld.
Net als 7 Walks with Mark Brown is dit een onthaastende documentaire. Alle cinematografische kansen waar je een beetje op hoopt, worden gegrepen. Mooie shots van paardrijdende boeren door de heuvels. De natuur wordt ook op wildcamera’s vastgelegd. Stekelvarkens, dassen, paarden, vossen en wolven (nog even snuffelend aan de camera) zie je langskomen.
De inhoud is interessant, de film toch wat minder. Hij mist wat tempo en de protagonisten zijn misschien wat te ‘gewoon’.
Lift Lady – Georgische lift Mzia was ooit soldaat in Abchazië. Ze werkt nu in een flat in Tblisi. Een klein kamertje, kat erbij, camera’s. De lift die ze beheert is mysterieus en zou zo passen in een kinderverhaal van Annie MG Schmidt. Want het is een lift naar de 17e verdieping waar een loopbrug is dwars door andere flats heen – naar een hoger deel van de stad. Dan moet je wel betalen. Als de lift defect raakt, moet iedereen ineens de trap nemen. Ze krijgt de wind van voren. Dan zoekt Mzia het hogerop om het probleem op te lossen.
Charmant inkijkje in een Georgisch mensenecosysteem. Deze Poolse film van 25 minuten van regisseur Marcin Modzelewski biedt momenten van humor (muntensysteem, papiertje ‘defect’), tragedie (de kat, overleden echtgenoot), verwondering en een karaktervolle hoofdpersoon.
International Documentary Festival Amsterdam 14-24 november 33 Tips voor IDFA 2024
door Bob van der Sterre
IDFA is weer bijna zover! Duizenden liefhebbers van documentaires lopen weer rond in Amsterdam. Er is genoeg variatie voor iedereen. Lees hier onze 33 tips voor IDFA 2024.
Wat kunnen we verwachten bij IDFA 2024? Vorig jaar was er een redelijk rumoerige editie, toen de oorlog tussen Israël en Hamas net begonnen was. Bij de start van het festival ontstond er gedoe. IDFA kreeg kritiek uit alle hoeken en heeft aangegeven dat het afgelopen jaar is gaan soulsearchen.
Deze soul searching heeft zo op het eerste gezicht geen heel nieuw festival opgeleverd. IDFA gaat door waar het stokje vorig jaar was neergelegd. Dus opnieuw vrij veel films van regisseurs die hun familie opzochten (egodocumenten). Daarnaast (geen verrassing) diverse films over de situatie over Gaza en de Palestijnse gebieden (IDFA heeft er een speciale pathway voor gemaakt). En dan nog aardig wat films over klimaatverandering, vluchtelingen en gender.
Wat wederom opvalt: steeds minder featurefilms gaan over ‘gewone’ onderwerpen. Je ziet bijna geen films meer over muziek, misdaad, sport, wetenschap of media. Terwijl het toch onderwerpen zijn waar veel mensen over de hele wereld mee te maken hebben. Het vreemdste vind ik het ontbreken van films over economie en technologie – onderwerpen die een hoofdrol spelen in onze maatschappij. Überhaupt lijken de journalistieke, uitpluizende documentaires een beetje passé.
Dat lijkt samen te hangen met de opkomst van de gespecialiseerde filmfestivals. Zoals AFFR voor architectuur; InScience voor wetenschap; DMFF voor alpinisme; Food Film Fest voor voeding; het Music Film Festival uiteraard voor muziek. Ik kwam een festival tegen over films over fraude (dat al tien jaar bestaat). Er is bij mijn weten nog geen truecrime-filmfestival in Nederland (gat in de markt).
Een ander punt dat opvalt bij documentaires is dat er steeds minder ruimte lijkt voor een humoristische visie op de wereld. Ik vond letterlijk één feelgoodfilm bij de 250 aangeboden films, terwijl het mij toch geen schande lijkt om van luchtige films te houden – het merendeel van de mensen doet dat. Aan de andere kant krijgt veel artistiek documentairetalent volop de ruimte op IDFA. Daardoor blijft er altijd voldoende interessants te zien. De redactie van InDeBioscoop wenst u alvast veel kijkplezier!
Top 33 Deze 33 films (hier per thema ingedeeld) raden we aan. Dat wil niet zeggen dat je er blind heen moet of er verder geen andere films de moeite waard zijn. Er zijn ontzaglijk veel films en elke selectie helpt met meer dan 250 films. Klik op de titel voor een link naar de website van IDFA. Daar kun je eventueel tickets bestellen.
Auteurscinema Architecton Victor Kossakovsky heeft een nieuwe film? Daar moet ik heen. Beton, groeven, bouwmateriaal: dat is dit keer de habitat waar de bekende documentairemaker zich in begeeft. Ongetwijfeld vol mooie, eigenzinnige beelden. (Bekijk ook altijd even zijn masterclass uit 2012 als je tijd hebt.)
Cinema Chronicles of the Absurd Miguel Coyula (regisseur) begint in 2011 met Lynn Cruz (actrice) aan de SF-speelfilm Corazón azul. Geen probleem denk je misschien. Maar dit is Cuba. De twee (later een stel) worden op alle manieren dwarsgezeten. Tien jaar doen ze over de film. Daarover maken ze deze film. Het absurde wordt op speelse manier met woorden in beeld gebracht zoals de trailer al laat zien. (Let op: de trailer heeft wat flikkerende beelden.) Cuba heeft zijn eigen programma: Spotlight on Cuba, met films alsDe Cierta Manera (1974);La Despedida (2014);Iré a Santiago (1964). Verder nog over cinema twee interessante films over propagandafilmers: Riefenstahl en Jan Teunissen (De Propagandist).
Dieren Silent Observers Dieren in een steeds leger wordend bergdorp in Bulgarije. IDFA: ‘In deze tragikomische film worden de laatste overgebleven bewoners gefilmd vanuit het perspectief van enkele gedomesticeerde dieren.’ Vermoedelijk een mooie, observerende documentaire van Eliza Petkova. Meer katten in The Cats of Gokogu Shrine, zie feelgood.
Drama The Flats Belfast. Het is nu al een tijd rustig maar er zijn nog genoeg trauma’s om te verwerken van ‘The Troubles’, de gewelddadige periode tussen 1960 – 1998. Hoe dat gaat, zien we in deze film van Alessandra Celesia. Zij interviewt bewoners uit de torenflat New Lodge.
Economie Lie to Me Documentaires over zaken rondom economie zijn lastig vorm te geven. Ik herinner me een paar sterke films over de economische crisis van 2008. Nu zie je voornamelijk spannende films over de cryptomuntensector. Deze Noorse film bekijkt de opkomst en ondergang van cryptomuntbedrijf OneCoin. Hierover heb ik al een podcast geluisterd van Planet Money (van de Amerikaanse omroep NPR) en ik kan nu al zeggen dat dit een interessante film zal worden. Er waren ook Nederlanders bij betrokken. De les: wantrouw mooiweervertellers.
Egodocumenten Light Memories Fotograaf en filmmaker Misha Vallejo hoort familie over zijn opa praten. Wie was hij en waarom kennen zo weinig familieleden zijn geschiedenis? IDFA: ‘Vallejo’s beeldtaal – vol diaprojecties en een imposante vulkaan – slaat daarbij een mooie brug tussen oude en nieuwe tijden.’ Dit lijkt mij een van de meest interessante van de vele films over filmmakers die wroeten in de geschiedenissen van hun families. Denk aan films alsAbo Zaabal 89;K-Family Affairs;Light of the Setting Sun;Mama Micra;Pictures in Mind;Sugarcane;A Want in Her;We Are Inside enYala, Baba!.
Experiment About a Hero Ja, echt waar: AI maakte een Werner Herzog-film. Getraind op zijn oeuvre, vertelt de film in Herzogs stijl een verhaal van een overleden fabrieksarbeider. En dan gaat het ook een beetje over AI. Zou best eens een verrassing kunnen zijn, deze experimentele film van Piotr Winiewicz. Meer tips voor de experimentele, avontuurlijke geest:Archipelago of earthen bones – To bunya van Malena Szlam (over vulkanen). EnThe Color of Pomegranates: een unieke Armeense film uit 1969 van Sergej Parajanov. De trailer spreekt boekdelen. (Over Parajanov is ook een biografie te zien, gemaakt door zijn vriend Mikhail Vartanov:Parajanov: The Last Spring.)
Feelgood The Cats of Gokogu Shrine Deze kattenfilm van Kazuhiro Soda gaat over zwerfkatten die leven rondom het shinto-heiligdom Gokogu. Ongetwijfeld een prettige, luchtige film met veel observaties van dieren en mensen. En een kalm tempo. Vermoedelijk zeer genietbare film die het moet hebben van details.
Fotografie Ernest Cole: Lost and Found Ernest Cole was een fotograaf ten tijde van Apartheid. Vorig jaar was er een expositie over zijn werk te zien in FOAM in Amsterdam. Bizar verhaal hoe zijn werk jaren later in Zweden in een kluis werd ontdekt. Lees mijn artikel hierover op Jegens & Tevens als je meer wilt weten. De film van Raoul Peck is vermoedelijk een inkopper: de foto’s doen het werk wel. Een uitstekende film om de verstrekkende gevolgen van Apartheid een gezicht te geven. Een andere film over een fotografe isI’m Not Everything I want to Be over fotograaf Libuše Jarcovjáková, die al foto’s maakt over Tsjechië sinds de jaren zestig.
Gaming & technologie Grand Theft Hamlet Gelukkig haakt de documentairewereld steeds meer aan bij de gamewereld, waar veel over te vertellen valt. Vorig jaar hadden we Knit’s Island over de game DayZ. Grand Theft Hamlet is óók een film over een (online) game. Het heeft een bijzonder uitgangspunt: Hamlet opvoeren in de online versie van de bekende game Grand Theft Auto. IDFA: ‘Wat de film vooral duidelijk maakt is de rol die multiplayer gaming speelt in de levens van zoveel mensen.’
Geluk Agent of Happiness Over Bruto Nationaal Geluk, een basisfilosofie van het land Bhutan, heeft bijna iedereen nu weleens gehoord. Maar hoe meet je dat? In 2008 werd in Bhutan een enquête gestart om er echt werk van te maken. De werkelijkheid blijkt weerbarstig. Ongetwijfeld een zachtaardige, menselijke film over wat geluk precies inhoudt.
Gender & seksualiteit Edhi Alice Twee vrouwen in transitie: Edhi en Alice. Alice is onderdeel van de crew van de film, dus dat geeft een extra dimensie aan de film zelf. Edhi Alice beschrijft de worsteling van dit thema in de Zuid-Koreaanse maatschappij. Ook in dit genre:Sabbath Queen enTrans Memoria.
Geschiedenis TWST / The Things we said Today Archieffanaat Andrei Ujică, onder andere regisseur van het drie uur durende The Autobiography of Nicolae Ceausescu uit 2010, kijkt nu naar het jaar 1965. The Beatles die optreden; Watts-rellen in Los Angeles; het dansen van de twist. Context is vermoedelijk gewenst. Bekijk dan dit interview:
IDFA-eregast: Johan Grimonprez Soundtrack to a Coup d’État De nieuwste film van Johan Grimonprez belooft veel goeds. De gast van IDFA van dit jaar staat bekend als documentaire-essayist en maakte films over geschiedenis, wapenhandel en andere onderwerpen:Blue Orchids,Shadow World,dial H-I-S-T-O-R-Y,Double Take. Deze nieuwe film gaat over de dekolonisatie van Congo.
Inheemse volken Yintah Het Canadese volk Wet’suwet’en wil oliebedrijven geen toestemming geven om in zijn gebied pijpleidingen te plaatsen. Een jarenlange strijd volgt. Diverse films over inheemse volken dit jaar op IDFA: Garanti 100% Kréol (talismanhandel van medicijnmannen in Réunion); Toroboro: The Name of the Plants (etnobotanisch onderzoek bij de Waorani in Ecuador);The Wolves Come at Night (nomaden in Mongolië); Ways to Traverse a Territory (familie van inheemse Tsotsil-vrouwen).
Internet & digitaal REAL Een onderzoek naar de nieuwe digitale werkelijkheid die voor veel mensen ontstaat. Film van Adele Tulli is een van de weinige die kijkt naar de digitalisering van onze maatschappij. Het gaat over de nieuwe manier van communiceren van mensen. Uit onderzoek is gebleken dat deze vorm wel mensen bijeenbrengt maar niet het ‘ouderwetse’ directe contact kan vervangen.
Klassieker Alternative 3 Britse mockumentary uit 1977 is vergelijkbaar met het beroemde hoorspel van Orson Welles: The War of the Worlds. Christopher Miles maakte deze slimme film over het koloniseren van de maan en Mars door een selecte groep mensen. De reden: dat de aarde door het broeikaseffect snel onleefbaar zou worden. Uit de top 10 van Johan Grimonprez.
Klimaat en milieu Been here, stay here Er is wél klimaatverandering, maar dat is niet de schuld van mensen. Dat denken vissers van de Chesapeake Bay aan de oostkust van de Verenigde Staten. Deze documentaire van David Usui geeft vast een mooi sfeerbeeld met krijsende meeuwen, authentieke krabvissers, dominees en de (letterlijke) oostkust van de VS. Diverse films gaan over klimaatverandering:Green is the New Red, over het onderzoek naar de roots van de ecologische problemen in Latijns-Amerika;Missing Rio Doce, over de milieuramp rondom de de Rio Doce in Brazilië (in 2015) enThe White House Effect, over waar de patstelling in de VS op het gebied van milieu vandaan komt.
Kolonialisme Dahomey Veel films over kolonialisme de laatste jaren. Deze film won de Gouden Beer in Berlijn. Mati Diop neemt de teruggave van geroofde kunstobjecten als basis voor een breder verhaal over de vele kanten van kunst, musea en roofkunst. Enigszins vergelijkbaar is de filmHuaquero.
Kunst A Sudden Glimpse to Deeper Things Mark Cousins, van boeken en films over cinema (o.a. Orson Welles en Alfred Hitchcock), maakt nu een film over kunstenares Wilhelmina Barns-Graham. Volgens de tekst op de site van IDFA geen gewone biografie, maar ‘een essayfilm over haar brein, de manier waarop zij de wereld beschouwde, ordende en in kunst vertaalde.’ Meer kunst inThe Fen Fire, over de Brabantse roots van de bekende Nederlandse kunstenaar Erik van Lieshout.
Media Eyes of Gaza In Gaza overleden afgelopen jaar veel journalisten, ook al reden ze rond met auto’s waarop Press stond of vesten met ‘press’ droegen. De film volgt drie Palestijnse journalisten bij hun werk. Een soortgelijke film is State of Silence, over media in gevaarlijke Mexicaanse steden. Bij een eerdere IDFA heb ik de film Reportero gezien over hetzelfde onderwerp.
Mensen Blink Stel je voor: je weet dat drie van je vier kinderen blind worden door een genetische afwijking (retinitis pigmintosa). Wat je gaat doen: de wereld zien nu het nog kan. Ik denk dat deze Canadese film van Edmund Stenson, Daniel Roher wel een lieve film zal zijn (geproduceerd door Disney). Hou de zakdoeken alvast klaar. Meer interessante mensen inCycleMahesh (van nationale hype naar arme loodgieter in India);Lift Lady (vrouw die een lift bedient in Georgië);To be Continued. Teenhood (kinderen in Letland, vervolg van een film uit 2015).
Misdaad My Sextortion Diary Op een dag werd de laptop van de jonge Spaanse filmmaakster Patricia Franquesa gestolen. Ze wordt afgeperst: als ze niet betaalt, stuurt de afperser expliciete foto’s van de laptop naar al haar kennissen. De dief had misschien niet in de gaten dat ze filmmaakster was en op die manier revanche kan nemen voor een groot publiek. Ook wel spannend belooft de filmUndercover: Exposing the Far Right te zijn (over neonazi’s).
Muziek Eno Brain Eno is misschien wel een van de invloedrijkste muzikanten van deze tijd. Roxy Music, David Bowie, U2 en Talking Heads zijn maar een paar namen van bands en artiesten waar hij bij betrokken was. Daarnaast is hij ambient-artiest. De tekst van IDFA vertelt dat de documentaire van Gary Hustwit een passend experimenteel project is. Meer muziek: John Lennon en Yoko Ono inOne to One en Peaches inTeaches of Peaches. In Grimonprez’ top 10 is ook een film over de uitvinder van de theremin (Léon Theremin):Theremin, an electric Odyssey uit 1993.
Natuur 7 Walks With Mark Brown Genoeg van zware politiek? Dan even deze film. Mark Brown – een paleobotanist – doet 7 wandelingen langs de Seine. Ongetwijfeld een enorm onthaastende documentaire waar je een fijn gevoel van krijgt, en zelfs wat van leert. Als liefhebber zou ik meteen kaartjes kopen voor de Finse natuur inOnce Upon a Time in a Forest. Een van de groenste landen van Europa maar bijna alle bossen zijn een commercieel product. Zie de trailer.
Oorlog Intercepted Een van de vermoedelijk meest erin hakkende films dit jaar is Intercepted van Oksana Karpovych. Dit hakt erin omdat dit onderschepte opnamen zijn van Russische soldaten die zonder omwegen hun verhaal doen als ze naar huis bellen. Combineer dat met beelden van de oorlog (reken op veel dronebeelden). IDFA legt het zo uit: ‘De lange, statische shots zijn kraakhelder en sereen, de korte gesprekken wazig en doordringend. Door ze samen te brengen, creëert deze documentaire een verontrustend beeld van de sinistere psychologie van oorlog.’ Meer oorlog in Oekraïne komt van Sergei Loznitsa. Normaal spit hij archieven door om zijn films te maken (lees dit stuk over IDFA 2021). Dit keer observeert hij het land in oorlog inThe Invasion. En dan nog deze van Olha Zhurba:Songs of Slow Burning Earth.
Religie Apocalypse in the Tropics Evangelische tv-dominees zijn niet alleen iets Amerikaans, ook Brazilië heeft zo zijn portie religieuze figuren. Uiteraard moeten abortus en genderneutrale toiletten het weer ontgelden. Filmmaker Petra Costa wil volgens IDFA onderzoeken of Brazilië een theocratie wordt. Een portret ‘van een jonge democratie die aan een zijden draadje hangt’. Meer Brazilië en politiek inAt this moment, in the nation’s sky.
Sport The Last Expedition Wanda Rutkiewicz was een Poolse bergbeklimster. Ze was de eerste Poolse vrouw die de top van de Mount Everest had bereikt. Sinds 1992 is ze vermist na een val. Regisseur Eliza Kubarska ging op onderzoek uit. Archiefbeelden helpen haar daarbij. Vermoedelijk indringende bergsportfilm.
Toekomst 2073 Je dacht dat er ellende was op de wereld. Het wordt nog veel erger volgens de film 2073. ‘We hebben oorlogen, honger en genocide meegemaakt, maar dit is nog groter dan dat.’ De film kijkt terug naar de ondemocratische tijden waarin we leven. Een kantelpunt, vanuit de toekomst gezien. Interessante blend tussen fictie en documentaire van filmmaker Asif Kapadia (bekend bij het grote publiek van Senna en Diego Maradona) klinkt als een film die voor een breed publiek de ellende giet in een begrijpelijk verhaal.
Vluchtelingen The Landscape and the Fury The Landscape and the Fury heeft een boeiend onderwerp: vluchtelingen in een regio (Bosnië) waar de bewoners destijds ook gevlucht zijn voor de oorlog. De film van Nicole Vögele is pittig lang met 140 minuten maar zal wel goed op de kijker inwerken. De film zal vermoedelijk vergelijkbaar zijn met Nightwatchers van vorig jaar. Films over andere locaties met veel vluchtelingen: de Sonorawoestijn tussen Mexico en de VS (El Mar la Mar); Agadez in Niger (On the Border) en de Middellandse zee (Save Our Souls). Hoe zit het eigenlijk als ze ergens wel terecht kunnen? UitA Place to Call Home blijkt dat het ook niet zo tof is als het klinkt.
Vrouwen Black Box Diaries Hoe vrouwen het moeilijk hebben in mannenmaatschappijen zien we in de film Black Box Diaries. De Japanse journalist Shiori Ito werd verkracht en haar zaak werd niet serieus genomen. Ze wil zich er niet bij neerleggen en begint te strijden. Volgens IDFA wordt ze ‘het gezicht van het Japanse equivalent van de MeToo-beweging’. Film ging langs alle grote filmfestivals. Enigszins vergelijkbaar is het verhaal inUne Famille, waarbij Christine Angot verhaal gaat halen over haar incestverleden. Meer films over inspirerende vrouwen:The Golden Age (de zwangere Lucy uit Sicilië);Home Game (Lidija Zelović vluchtte van Bosnië naar Nederland);The Shadow Scholars (Patricia Kingori is de jongste vrouwelijke, zwarte professor van Oxford);A Sister’s Tale (de Iraanse Nasreen wil zangeres worden);A While at the Border (correspondentie tussen twee Argentijnse zussen, een woont nu in Zweden).
Werk Personale Ongetwijfeld een weinig spectaculaire maar wel luchtige film met grinnikmomentjes. We volgen het personeel van een viersterrenhotel in de Dolomieten. Film van Carmen Trocker focust zich alleen op het werk van het personeel: handdoeken regelen, strandstoelen rechtzetten, etc. Op een hele andere manier kijkt de filmUnion naar werk. Dit is bijna een thriller. Arbeiders nemen het op tegen Amazon.
Zorg Averroès & Rosa Parks Nicolas Philibert, beroemd geworden met de documentaire Être et Avoir uit 2002, maakte in 2023 een film over therapieën: On the Adamant. Die film ging over een psychiatrische dagopvang. Deze film gaat over een psychiatrisch ziekenhuis. Philibert is een uitstekende fly on the wall – dit zal vast ook heel interessant zijn. Je kunt zelfs naar nóg een film van Philibert gaan over dit onderwerp:The Typewriter and Other Headaches. Fan? Bezoek dan ook de Filmmaker Talk met Philibert.
International Documentary Festival Amsterdam 14-24 november Programma IDFA 2024 in 10 vragen en antwoorden
door Bob van der Sterre
Info over locaties, programma, tickets, specials, eregast, verslagen en FAQ’s. Ook dit jaar doet InDeBioscoop verslag van het grootste documentairefestival ter wereld.
Wanneer is IDFA (International Documentary Festival Amsterdam)?
IDFA is van 14 tot en met 24 november.
Waar is IDFA?
● Artis Planetarium
● De Balie
● Bijlmerbios
● De Brakke Grond
● Carré
● Cinema de Vlugt
● DeLaMar Theater
● @droog
● Eye
● Felix Meritis
● Frascati
● Het documentaire paviljoen
● Internationaal Theater Amsterdam (Leidseplein)
● Het Ketelhuis
● De Kleine Komedie
● Kriterion
● De Meervaart
● Pathé City
● Pathé De Munt
● Pathé Noord
● Pathé Tuschinski
● Podium Mozaïek
● Rialto De Pijp / Rialto VU
● Stedelijk museum
Lees alle details over de locaties op de website van IDFA en bekijk hoe toegankelijk ze zijn. Bekijk de kaart op Google Maps.
Dat is Johan Grimonprez. Hij maakte onder andere in 1997 de beroemde film Dial H-I-S-T-O-R-Y. Zijn meest recente film uit dit jaar (Soundtrack to a Coup d’État) klinkt ook veelbelovend.
Hij is verantwoordelijk voor de keuze van de Top 10: de favoriete 10 films van de IDFA-gast.
Er is ook een retrospectief van zijn films.
Wat gaat InDeBioscoop doen aan IDFA?
Dit is wat we willen gaan doen:
● Deze FAQ (die is dus al afgevinkt)
● Een tiplijst van 33 films met 1 aanrader per genre
● Persoonlijke bijdragen van redacteuren Jochum de Graaf en Bob van der Sterre
Bekijk alle IDFA-content op de website van InDeBioscoop van afgelopen jaren om alvast in de stemming te komen.
Is er nog iets bijzonders te vermelden?
DocLab is altijd wel interessant om te bezoeken. Reserveer wel op tijd!
Ik ben dol op FAQ’s. Zijn er nog meer te vinden op de website van IDFA?
Imagine 2024 – Deel 4: Komedie Parodie op Chriet Titulaer en een gestoorde wasmachine
door Bob van der Sterre
Satire is al lang een braakliggend filmland. Wat humor betreft is het ook wel goed zoeken op Imagine. Humor is tegenwoordig vaak functioneel in een andere soort film maar niet het doel op zich. De korte films bieden op dit punt meer. En wat blijkt: de Nederlandse korte films doen het heel aardig.
Infinite Summer – Adem-machine met bijwerkingen Mia, Greta en Sarah vieren de zomer in Estland. Elke avond zijn er feestjes voor de twintigers. Mia is veel meer nerdy dan de andere meisjes en wil vooral praten over haar passie voor Italiaanse beeldhouwwerken.
Bij een spelletje ‘extreme dating’ ontmoet ze ‘Dr. Mindfulness’. In no-time staat hij voor haar deur, en heeft een soort adem-machine bij zich. Samen met een app, data en positieve golven kom je volgens hem snel in een speciale trance. Haar vriendinnen pakken de vondst af en komen in een seksroes.
Aardige ideeën in deze ‘quirky’ Estische SF-komedie. Het is ietsje verder in de toekomst en er zijn weer nieuwe uitvindingen. Zoals een halodingetje waarmee je hologramgesprekken kunt hebben. Vind je het gek dat iemand iets bedenkt wat heftige seksgevoelens geeft.
Regisseur Miguel Llansó is een avontuurlijke geest. Dit is zijn derde film en geen enkele film lijkt op de andere. Crumbs, uit 2025, is ook te zien op Imagine maar gaat over Ethiopië en heeft ook een heel andere stijl.
Infinite Summer trekt de aandacht met een bepaalde stijl met overal effen kleuren en houterig acteerwerk. Doet in de verte denken aan Under the Silver Lake en films van Aki Kaurismäki. Maar alleen in de verte. Want de film laat de mysterieuze potentie van het eerste half uur liggen en kiest voor een vreemd politieverhaal. De Interpol-agenten zijn bijvoorbeeld erg buitenissig en krijgen een grote rol; waarom begrijp ik niet zo goed.
The Hyperboreans – Weirdness in Chileense animatieblend De actrice Antonia Giesen (echte naam) begint aan het begin van de film tegen de camera te praten. ‘We creëren een setting want een film is verloren gegaan voor het digitaliseren kon beginnen. Via theater en animatie kunnen we het alsnog vertellen.’
Met animaties, poppenvoorstellingen en andere creatieve oplossingen krijgen we een verhaal waarbij mensen langzaamaan veranderen in poppen. Antonia vertelt – als protagonist en enige acteur van deze film – een verhaal over Miguel Serrano. Was kunstenaar, lid van de ‘Generatie van ‘38’. In 1938 schreef hij opeens een nazipamflet en ontwikkelde een rare blend tussen spiritualiteit en nazisme. Werd vrienden met Carl Jung.
Later verschijnt een metalhead die via een verborgen code in Excel probeert te strijden tegen waanzinnigen die Serrano’s theorieën in de praktijk willen brengen (de hyperboreanen uit de titel).
Op een gegeven moment belt actrice Antonia met de regisseur: ‘Ik vind het maar een warrige film.’ En ze loopt over in het decor van een vliegtuig.
Gedachten aan Dogville en Le Perroquet, die ook spelen met decors. Er zit ook veel van Jan Svankmajer in. Het eerste deel van de film van Cristóbal León en Joaquín Cociña is enorm creatief en genietbaar. Later wordt het mij wat te grillig en onnavolgbaar en krijg je als kijker dat lastige gevoel van afstand tot de maker.
Onze vriend, de robot – Parodie op Chriet Titulaer Het jaren ‘80 tv-programma Onze vriend, de robot laat zien wat robots allemaal kunnen. De ene na de andere bizarre robot krijgt een introductie.
Een van de weinige echte komedies was deze persiflage op jaren tachtig technoprogramma’s. Daarbij denkt iedere Nederlander iets ouder dan veertig meteen aan Wondere wereld van Chriet Titulaer. Dat was op zich al vrij absurd door zijn kurkdroge presentatie. Maar er zijn ook wel andere programma’s, ook in het buitenland. Je ziet ze nu wel eens als memes langskomen.
Diverse aardige vondsten. ‘Een robotboswachter is ingesteld om de dierenpopulatie in stand te houden. De kantoorrobot heeft een accu van twee uur.’ Reportage over de humormodule bij robots. Tjeerd de dammer die trouwt met zijn damrobot.
De persiflage van Joep Gerrits (eigenlijk een lange short van een half uur) heeft oog voor details. Man-vrouwverhoudingen, knullige diagrammen en animaties, onhandigheid in presentatie (‘Moet ik nu wat zeggen?’), overdreven dictie. Inspiratie daarbij moet wel komen van Borreltijd van Arjan Ederveen en Tosca Niterink, inclusief de parodie op een Franse film (met robot) uit de jaren zestig.
Het geheel (vooral het einde) had nog wat absurder gekund, maar dit is al heel wat. Prettig vooral dat het niet te lang duurt zodat de grap ook niet uitgemolken wordt.
Shorts: Defect Twee mannen komen bij een afgelegen boerderij een wasmachine bezorgen. Er staan er al vijf. Wacht even, er moet er ook een worden opgehaald, zegt de oudere vrouw. Genoeg spierballen maar de wasmachine lijkt wel… buitenaards. Vermakelijke korte Nederlandse film is een beetje plotloos maar wel extra grappig als je zelf net een nieuwe wasmachine hebt gekocht (en eentje laten weghalen). Kijk wanneer Defect draait.
Nights Gina moet als enige nachtdokter een achterstand van bijna 8 uur wegwerken. De baas raakt in paniek als er controle komt en ze de wachttijd onder de 4 uur moet krijgen. Ook al heeft ze enorme honger en is ze moe. Dan lijkt er ook iets met haar zelf mis te zijn. Aardige Britse korte film van Laura Jayne Tunbridge is een voorbeeld van hoe je een afgerond verhaal in 10 minuten kunt vertellen. Onderdeel van Shorts 1 op 26 oktober en 1 november.
Turbine Man racefietst langs windturbines. Er ligt een tegel en hij valt. Band lek. Hij belt aan bij het eerste huis. Een dame stuurt een zich als zombie-gedragende man naar de fiets. De fietser moet maar blijven slapen. ‘Laat mij je verzorgen, dat is wat je wilt.’ Film van Tjeerd Dam heeft momentjes van zachte humor (hulp bij tandenpoetsen, wassen in de tuin) en mysterie (tekening op koelkast). En is met polders, fietsen en boerenkool echt zo Hollands als wat. Kijk wanneer Turbine draait.
Help, I’m Alien Pregnant Je zal maar zo’n dag hebben als Mary: je bent misselijk en je bent bang dat de alien-achtige penis van je partner je zwanger heeft gemaakt. Je borsten zwellen op en hebben hun eigen leven. De zwangerschap is extreem kort – een paar uur. Veel gore, mafheid en ook wel plotloosheid in deze Nieuw-Zeelandse komedie van Thunderlips. Onderdeel van Shorts 1 op 26 oktober en 1 november.
The Flacalta Effect In 2022 werd een drug gemaakt die iedereen (met geld) knap en jong maakt. Enig nadeel: mensen werden er kannibalen van. Twee zussen zitten vast in hun huis. Ze willen weg. Grappige horrorkomedie van Rochée Jeffrey had van mij veel langer mogen duren dan 7 minuten – er is veel potentie. Zelfs het onderwerp, obsessie met schoonheid, is heel aardig uitgewerkt. En het verplicht thuis zitten doet weer denken aan de coronatijd. Onderdeel van Shorts 2 op 28 en 31 oktober.
Géant Beaupré Een reusachtige mummy (in Montreal) wordt weggehaald. We krijgen in vogelvlucht zijn leven te zien. Deze stopmotion van Alain Fournier heeft prachtig oog voor detail. Jammer dat het vrij kort is en daardoor een plot mist. Kijk wanneer Géant Beaupré draait.
Imagine 2024 – Deel 3: Sciencefiction Virtueel in de gevangenis en een huis buiten de tijd
door Bob van der Sterre
Sciencefiction is niet meer het genre wat het ooit was – dat hebben we al bij eerdere Imagine’s geconstateerd. Series hebben het genre overgenomen. Er verschijnen sinds corona wel opvallend veel films over dystopische toekomstvisies. De utopische toekomstvisie is helemaal uit de mode hoewel dat ook boeiend kan zijn. Verder duikt AI overal op.
Artificial Justice – Black Mirror op zijn Spaans Carmen is een oldskool rechter. Ze is niet dol op het nieuwe AI-systeem, Thente. Dat programma is opgezet door Alicia, een jonge vrouw met Dr. Martens-schoenen en blauw haar. Het systeem beoordeelt alles wat een verdachte zegt (observeert de gelaatstrekken) en geeft dan een advies. Makkelijk voor die drukbezette rechters. Er komt een referendum om Thente in te kunnen voeren.
Alicia wil de invoering uitstellen, de anderen in het bedrijf niet. Alicia haar zelfrijdende auto crasht en Carmen mag de audit naar de software doen.
Tegenwoordig zoeken SF-films het meer en meer in de nabije technologische toekomst, en is de ellende heel wat herkenbaarder dan vroeger vaak het geval was. Het rotsvaste vertrouwen in AI is alweer zo’n probleem waarvan je denkt: dat heb ik liever niet. Hier zien we al wat voor invloed AI kan hebben op iets waar je niet meteen aan denkt: de rechtspraak. In 2021 had Imagine zelfs een heel programma rondom AI-drama.
De film is degelijk maar ook wat behoudend voor een SF-film. Al die trucjes. Camera volgt de hele tijd één persoon met constant nul emoties op het gezicht; overdadig close-ups van stuurse blikken; auto-achtervolging in het donker met focus op achterlichten (moet ik altijd even denken aan Das Testament der Dr. Mabuse uit 1933); gesprek dat escaleert nadat de hoofdpersoon kalmte niet kan bewaren (‘Praat nooit meer zo tegen mij’). Het is allemaal bekend werk.
Wat ik wél een sterk moment vind – maar wat verder amper een rol speelt – is de gedachte dat bij zelfrijdende auto’s AI beslissingen kan nemen. Een AI-systeem beoordeelde hier in een oogwenk dat de dood van een persoon minder erg was dan als ze gecrasht was tegen een dwarsliggende auto waar vrouw en kind in zaten. Hiermee had veel meer gespeeld kunnen worden à la de tv-serie Black Mirror maar de film kiest voor een verhaal met veel vlak drama.
Things Will Be Different – Welkom in het buiten-de-tijd-huis Broer en zus zijn met een pak geld op de vlucht voor de politie. Ze moeten naar een bepaalde boerderij. Daar zetten ze de klokken in een bepaalde code en gaan een smalle deur door. Even bellen en ze zijn ontsnapt, dankzij een verblijf in een andere tijd. ‘We wachten op tijd om te passeren in ons heden, gaan terug, en alles is goed.’ ‘Dus je hebt een magisch huis geregeld?’
De twee weken gaan voorbij in het buiten-de-tijd-huis. Ze willen vertrekken en ineens is de deur geblokkeerd met een bord met de tekst: Ga naar de molen. Daar aangekomen vinden ze een brandkast met een taperecorder. Ze moeten iemand omleggen anders kunnen ze niet weg. Vluchten kan niet. Ze zijn gevangen in het andere heden. ‘Jullie zouden hier niet moeten zijn.’
Film met onnavolgbaar script doet wat denken aan andere tijdreisfilms als Primer en Timecrimes. Ook zo gecompliceerd dat het zichzelf in de weg gaat zitten: ‘Je moet het eerst terugstoppen in de kluis, dan kan de toekomst het pas horen.’ Of het feit dat het huis na de Koreaanse oorlog niet meer is bewoond geweest maar wel ‘voor de lol’ gevuld is met een televisie. Of de twijfel dat zij het zelf zijn die zichzelf kidnappen – wat best een aardig idee was.
Het begin is vlot en voldoende mysterieus. Zo’n letterlijk tijdloos huis binnenlopen: een aardig gegeven. Die twee weken in het huis zijn goed gemonteerd, met muziek en indrukken. Ook de achtergrondverhalen van de personages, normaal lange, trage dialogen, krijg je hier meer terloops en dat is prettig. Tegelijk is het stukje met de tape in de brandkast best spannend. Allemaal heel inventief bedacht en met minimale middelen.
Jammer na het eerste half uur het mysterieuze van het huis en buiten-de-tijd-zijn minder belangrijk wordt dan de spanning en actie. Echt helder waarom en hoe het allemaal zo gaat, wordt het niet.
Planète B – Virtueel in de bajes Het is een nabije, dystopische toekomst in Grenoble. Ecoterroristen strijden tegen de overheid. Swat-teams pakken ze een voor een op. Ze willen de hele groep, genaamd Groep R, oprollen.
Daarom parkeren ze alle ecostrijders op een zonnig eiland genaamd Planète B. Daar moeten ze in een donkere kamer klikken. Chille gevangenis? Niet echt: het is virtueel. Hun echte lichamen liggen ergens aan een beademingsapparaat in een laboratorium. Zo kunnen ze effectiever gemarteld worden, waardoor ze sneller klikken, is het akelige idee hierachter.
Het helpt als de Iraakse migrant Nour, op zoek naar geld, een militaire bril steelt en opeens rondloopt op het virtuele eiland. En omdat ze journaliste was in Irak, wil ze het bestaan ervan onthullen in een artikel.
Niet echt gelukte film van regisseur Aude Léa Rapin. Te lang, te dramatisch en te rommelig script. Wat me vooral stoorde was de bloedernstige verteltoon. Geen grapje, nergens. Zo wordt er ook geen menselijk verhaal opgebouwd. Een band krijgen met ecoterroristen valt dan niet mee (moet ik ze sympathiek vinden?). En de journalistiek is hier weer machtiger dan het in werkelijkheid is.
Daarnaast is iedereen piepjong. Er is denk ik niemand boven de dertig te zien. Waarom is niet duidelijk.
Dan is het dystopische verhaal weinig overtuigend. Want veel van die maatschappij zie je niet, afgezien van een verplichte irisscan en een avondklok.
Genoeg boeiende ideeën, maar het script had nog wel wat werk kunnen gebruiken.
Shorts: Universe 25 Claustrofobische SF (Moon, The Martian, Meandre) is in de mode. Hier nog een: een vrouw wordt wakker in een kamer. Ze is altijd samen met iemand anders. Maar elke dertig dagen verdwijnt de persoon en komt er een nieuw iemand. Iedereen is anders. Ze is verliefd op ‘de dame van maand 4’. Origineel gegeven en goed uitgevoerd tot en met het plot toe, deze film van David Tappan. Onderdeel van Shorts 2 op 28 en 31 oktober.
Rodent Een winkel na een grote catastrofe. Een rat loopt rond maar die is niet het grootste probleem. Een luidspreker: ‘Pas op de hybride AI-varianten: we zijn alle controle kwijt.’ Stilistisch verzorgde film van Joe Fereday zet je met de voice-over op het verkeerde been. Onderdeel van shorts 1 op 26 oktober en 1 november.
Réel Stel, je legt een mobiel midden in een middeleeuws boerenveld, wat gebeurt er dan? Mensen zien een spiegel waar licht uit komt. Deze film doet niet zoveel met dat gegeven want twee vrouwen beginnen elkaar de hersens in te slaan om het magische spiegeltje te bezitten. Misschien moeten we het symbolisch opvatten – de destructieve kwaliteiten van de mobiel? Aardig is dat je de hele film de visie van de mobiel hebt. Het is dus een rechtopstaande film. Kijk wanneer Rodent draait.
