The Twilight Saga en het smachten naar intimiteit
door Sjoerd van Wijk
Op Valentijnsdag viert men de liefde middels de aanschaf van chocolaatjes of een bloemetje. Om de romantiek te verhogen is de vaak geridiculiseerde, maar stiekem onderhoudende Twilight Saga wellicht een optie. Ze leert iets over intimiteit in onze samenleving.
Voor altijd. Met deze woorden eindigt de filmreeks The Twilight Saga. Meer dan tien jaar geleden debuteerde deze epische romance tussen een tienermeisje en een 108-jarige vampier in de bioscopen om vervolgens weggehoond te worden door velen die niet tot de doelgroep behoorden. Een decennium later lijkt deze beschimping deels onterecht. The Twilight Saga reflecteert op toevallige wijze vrij adequaat het huidige gebrek aan intimiteit in menselijke interactie dankzij haar gereserveerde obsessie met liefde.
Verlangende blikken
De boekenreeks van Stephenie Meyer inspireerde kasten vol met fictie voor fans. Buitenbeentje Bella, vampier Edward en weerwolf Jacob staan voortdurend in een gelikt voetlicht. Het sombere woud van Forks, Washington vormt een verwaarloosbare achtergrond voor hun kwijnende staren. De glans van de liefdesdriehoek komt voort uit beelden van verlangende blikken of een serieuze sixpack. Als Bella en Edward in een perfect schitterend paars bloemenveld liggen, is duidelijk dat dit de ultieme escapistische tienermeisjesfantasie is.
Ondanks de openlijk flagrante verering van Bella’s liefdeskandidaten die lijkt op een fetisj, is de onthouding een groot thema van de Twilight Saga. De Cullens hebben het menselijk bloed afgezworen. Hun devotie tot het beteugelen van hun instinct is afgetekend met de macabere witte make-up. De weerwolven dienen ook hun korte lontjes te controleren. En Bella en Edward duiken pas het bed in als ze zijn gehuwd in de welhaast hypnotiserend rommelige soapfantasie van Breaking Dawn: Part 1. Het stoïcijnse verlangen dat wordt ingeperkt door ijzige onthouding is een soort Mormoonse viering van het celibaat (Meyer is dan ook Mormoons).
Naast het stokpaardje van de onthouding heeft het gedroomde escapisme een grote afkeer van geweld. In de onbedoeld hilarische conventionele eindstrijd tussen goed en kwaad onthouden de vijandige Volturi-vampieren zich van het gevecht nadat ze een toekomst vol slachtoffers hebben gezien. Deze bizarre kip-ik-heb-je van Breaking Dawn: Part 2 verhoogt weliswaar de camp-factor, maar dit maakt de mijmering des temeer compleet. Alle passie moet worden ingedamd.
Tandeloze dagdroom
Tergend langzaam blijft scenarioschrijfster Melissa Rosenberg doorzagen over de sterk ingetogen verliefdheid tussen Bella en Edward. Met name in New Moon en Eclipse kan het duo niet ontsnappen aan haar voortvarendheid om de romance zo stroperig mogelijk te maken. Dit eeuwige herhalen vijf films lang heeft ongetwijfeld een commercieel motief, maar past tegelijkertijd adequaat bij de begeertes van de doelgroep. The Twilight Saga is bedoeld als een vriendelijke en tandeloze dagdroom voor hen die verlangen naar romantiek en begrip.
Incidenteel is dit een fantasie die reflecteert op het leven in een technische samenleving waarin productiviteit en menselijk verlangen strikt worden gescheiden. Intimiteit gaat ten koste van efficiency. Vriendschap en liefde zijn verbroken in de drang om processen te optimaliseren, op de manier die filosoof Theodor Adorno beschreef voor de vrije tijd. Hyperindividualisme is het resultaat, waarbij mensen als vreemden voor elkaar worden. Een relatie is niet langer een doel an sich, maar een manier om nut voor de homo economicus te verwerven.
Techniek heeft weliswaar de praktische noodzaak van menselijke interactie geëlimineerd, maar gevoelens van verlangen blijven rondspoken in de psyche. Omdat de mogelijkheden begeerte op een gepaste manier na te streven zijn afgesloten ten faveure van dehumaniserende procedures zoals de datingapp, wordt deze drift op pathologische wijze gesublimeerd. De ander wordt een middel tot intimiteit, in plaats van dat de intimiteit voortkomt uit de interactie zelf. Zoals een stalker zijn doelwit ziet. Toevalligerwijs, zoals Edward maandenlang naar de slapende Bella keek.
Het smachten naar intimiteit is niet zomaar een eigenaardigheidje van tieners. Ook tien jaar na dato is The Twilight Saga een epos met een onbedoelde culturele relevantie, omdat er in de huidige maatschappij weinig plaats voor intimiteit lijkt overgebleven.
Dit artikel van onze medewerker verscheen eerder in het Engels.
14 februari 2019