Filmfestival Berlijn 2019 deel 2 (slot):
Omstreden winnaar Gouden Beer
door Bert Goessen
Het 69ste Filmfestival van Berlijn 2019 is zaterdagavond 16 februari afgesloten met de uitreiking van de Gouden Beer aan Synonymes van de Israëlische regisseur Nadav Lapid. Zowel bij publiek als critici een omstreden toekenning, omdat de film niet door iedereen even hoog werd gewaardeerd.
De in Israël geboren Lapid heeft begin deze eeuw zijn land verlaten omdat hij Israël een weerzinwekkend, vulgair en obsceen land vindt. Dat zijn slechts enkele synoniemen waarmee de hoofdpersoon in de film zijn geboorteland karakteriseert. De autobiografische satire gaat voornamelijk over de problemen die een jood ondervindt bij de intergratie in zijn nieuwe thuisland Frankrijk. De wijze waarop Lapid het verhaal vertelt, doet denken aan vroegere films van de Franse regisseur Jean-Luc Godard. Bewust provoceren, weerstand oproepen, schuren en choqueren zijn superlatieven die van toepassing zijn op SYNONYMES.
Chinese film had moeten winnen
De film die in mijn ogen het meeste recht had op een Gouden Beer was het bijna drie uur durende familie epos SO LONG, MY SON van de Chinese regisseur Wang Xiaoshuai. De 54-jarige Wang won in 2001 al eens de Zilveren Beer in Berlijn met zijn film BEIJING BYCICLE.
“We zijn nog steeds bang om dood te gaan.“ Met deze zin vatten Yaoyun en zijn vrouw Liyun op het einde van de film hun leven kort samen. Ze waren ooit een gelukkig gezin. Totdat hun zoon Xingxing verdronk bij een stuwmeer. Ze verlaten hun dorp en duiken onder in de grote stad, waar niemand hen kent en zij het lokale dialect zelfs niet begrijpen. Hun geadopteerde zoon Liu Xing biedt hen niet het geluk waarop ze hadden gehoopt. Hij accepteert zijn ‘buitenlandse’ ouders niet en verdwijnt op een dag. Het echtpaar is herhaaldelijk verstrikt in hun herinneringen.
Uiteindelijk besluiten ze terug te keren naar het dorp van hun verloren hoop. In dit familie-epos dat drie decennia van de Chinese geschiedenis beslaat, raken privé en politieke ontwikkelingen met elkaar verbonden. Bovendien worden individuele keuzes steeds meer bepaald door een maatschappij die voortdurend aan verandering onderhevig is. Deels als melodrama, deels als kritiek op de tijd, geeft de film ons een beeld van de ontreddering van China in de jaren tachtig na de Culturele Revolutie tot het bloeiend turbo-kapitalisme van vandaag. Met prachtige beelden en in een uitgekiend tempo worden de diepe littekens zichtbaar die zich onder het oppervlak van een ogenschijnlijk onafgebroken succesverhaal bevinden.
Een andere Chinese film in competitie, ONE SECOND van Zhang Yimou, werd op het laatste moment teruggetrokken. Officieel vanwege technische problemen, maar doorgaans betekent dit gecensureerd door de Chinese autoriteiten. Niet ondenkbaar want Yimou’s film speelt zich af tijdens de Culturele Revolutie. Een periode in de Chinese geschiedenis waaraan de huidige machtshebbers niet graag herinnerd willen worden. Op die manier werd het festival beroofd van een potentiële winnaar.
Satire tussen woede en melancholie
De overige films in de tweede helft van de competitie maakten een matige indruk. Zo was er voor het eerst een film uit Macedonië te bewonderen met de eigenaardige titel GOD EXSIST, HIS NAME IS PETRUNYA. Petrunya is de 32-jarige hoofdpersoon in een film waarin religieuze tradities op de hak worden genomen en de achtergestelde positie van de vrouw in een traditioneel ingestelde maatschappij aan de kaak wordt gesteld. Tijdens haar zoektocht naar werk stuit Petrunya op een processie. Na het uitspreken van de zegen gooit een priester vanaf een brug een kruis in het water. De traditie wil dat alleen mannen in het water duiken om het kruis op te vangen. Als Petrunya ook in het water springt en toevallig het kruis opvangt zijn de poppen aan het dansen. Dat is het begin van een aantal tragikomische ontwikkelingen, want een vrouw in bezit van het kruis kan natuurlijk niet. Petrunya verdedigt het kruis met hand en tand tegen het traditionele mannenbolwerk. Een satire tussen woede en melancholie die roept om democratische veranderingen bij kerk, staat en media.
REPERTOIRE DES VILLES DISPARUES van de Canadese regisseur Denis Côté is een mistige film over schimmen die opduiken in een klein, afgelegen dorp in het Canadese Quebec. In het dorp wonen slechts 215 mensen. Als de jonge Simon Dubé door een auto-ongeluk om het leven komt, valt er een grauwsluier over de inwoners. Hun functioneren wordt belemmerd door algehele apathie en de vraag of Simon misschien zelfmoord geeft gepleegd. Alles wordt nog geheimzinniger als er mysterieuze gestalten uit de mist opduiken. De film is op 16mm gedraaid. Het grofkorrelige beeld moet bijdragen aan de geheimzinnige sfeer. Helaas is de fantasie van regisseur Denis Côté een beetje op hol geslagen. Het kunstmatig gecreëerde spanningsveld is té bedacht om tot een geloofwaardige film te komen.
Moeilijk verteerbaar
De Turkse film A TALE OF THREE SISTERS van Emin Alper is een vrij theatraal vormgegeven verhaal over de drie zussen Reyhan (20), Nurhan (16) en Havva (13) die met hun vader samenwonen in een klein dorp op het Turkse platteland. Alle drie hebben ze als dienstmeisje in de stad gewerkt, maar zijn ze om verschillende redenen gedwongen teruggekeerd naar hun geboortedorp. Daar is echter weinig hoop op een betere toekomst. Niet alleen de somberheid van het verhaal maar vooral de zware manier waarop het verhaal verteld wordt, maken de film tot een moeilijk verteerbaar geheel. De theatraal aandoende scènes worden aan elkaar geregen met mooie shots van het prachtige Anatolische berglandschap. Dat schaft af en toe lucht in een verder vrij donkere, hybride film.
De enige Italiaanse film in competitie, LA PARANZA DEI BAMBINI, is het verhaal van tien jonge tieners van rond de vijftien jaar die in de Napolitaanse wijk Sanità een nieuwe bende vormen om de macht over te nemen van de oude garde. Om aan de benodigde wapens te komen, moet de bende samenwerken met een oude maffiabaas. Geld, drugs, wapens en mooie meiden zijn de aloude ingrediënten die dit genre films voortstuwen. Regisseur Claudio Giovannesi doet zijn uiterste best een snelle, spannende en gelikte ‘Gomorra-film’ te maken, maar in feite is het allemaal oude wijn in nieuwe zakken.
ELISA Y MARCELA is een zwaar aangezet drama van de Spaanse regisseuse Isabel Coixet over twee meisjes die elkaar eind 1800 op een gymnasium in Argentinië ontmoeten. Ze worden verliefd op elkaar en besluiten te gaan samen wonen. Maar in de katholieke dorpsgemeenschap leidt dat al snel tot de nodige speculaties. Om verdere problemen te voorkomen, besluit Elisa tijdelijk te vertrekken en als man terug te keren. In 1901 worden Elisa en Marcela in de San Jorge kerk in het Spaanse Coruña in de echt verbonden als man en vrouw. De film is een aanklacht tegen de landen waar het homoseksuele huwelijk vandaag de dag nog steeds strafbaar is. Zoals Elisa en Marcela meer dan een eeuw geleden al moesten vechten voor hun verboden liefde, zo moeten ook nu nog talloze mannen en vrouwen vechten voor hun rechten.
Nederlandse inbreng
De belangrijkste Nederlandse inbreng op het festival was dit jaar ongetwijfeld de première van de film GOLDIE van de 32-jarige regisseur Sam de Jong. Weliswaar niet in de hoofdcompetitie maar in de sectie Generation 14+ . De Jong debuteerde in 2015 met de verrassend sprankelende film PRINS, over het leven van een aantal jongeren in Amsterdam-Noord. Zijn nieuwe film GOLDIE is een Amerikaanse productie voor 20th Century Fox.
Goldie is een achttienjarige energieke zwarte meid in New York die geconfronteerd wordt met de nodige tegenslag. Eerst wordt ze ontslagen op haar werk, vervolgens krijgt ze ruzie met de man van haar moeder omdat ze geld van hem heeft gestolen. Nadat haar moeder is gearresteerd, gaat ze samen met haar twee kleine zusjes op de vlucht. Haar zoektocht naar nieuw werk en een nieuw onderdak lopen op niets uit. Het troosteloos portret van een teenager aan de rand van de maatschappij blijft een beetje hangen in goede bedoelingen. Het karakter van Goldie is niet diep genoeg uitgewerkt om te kunnen beklijven. De film mist de frisheid en het sprankelende karakter van PRINS. Hij blijft een beetje hangen in de middelmaat en bijt niet echt door. Dat is jammer want actrice Slick Woods speelt Goldie met veel overtuiging. GOLDIE is de openingsfilm van het Movies that Matter-filmfestival dat in maart in Den Haag plaatsvindt.
Het laatste Filmfestival van Berlijn onder leiding van Dieter Kosslick behoort zeker niet tot een van de beste van de afgelopen jaren. Teveel middelmatige films en te weinig kansen voor debuterende cineasten leiden ertoe dat Berlijn in kwalitatief opzicht zijn twee grote broers Cannes en Venetië nog steeds moet laten voorgaan.
17 februari 2019