Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 3 (slot):
Verrassende winnaar van matige Berlinale

door Bert Goessen

Zaterdagavond heeft de jury van het 70e filmfestival van Berlijn onder voorzitterschap van Jeremy Irons de Iraanse film THERE IS NO EVIL bekroond met de Gouden Beer voor beste film. Een verrassende winnaar van een kwalitatief matig festival. In de film van regisseur Mohammad Rasoulof staat de doodstraf in Iran centraal. De regisseur kon niet naar Berlijn komen vanwege een reisverbod van de Iraanse autoriteiten.

THERE IS NO EVIL bestaat uit vier verhalen waarin militairen die belast zijn met executies worstelen met hun opdracht en getuige zijn van de impact die dit heeft op de mensen die het dichtst bij hen staan. Sommigen doen het, anderen weigeren, maar allemaal zitten ze met hetzelfde dilemma. De film doet een appel op het morele kompas van de kijker met de vraag: ‘Wat zou jij doen?’

Gedoodverfde winnaar
De gedoodverfde winnaar en de film die bij de critici het hoogst scoorde, NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS van de Amerikaanse regisseuse Eliza Hittman, werd bekroond met de Zilveren Beer. Een zeer humane film over de 17-jarige Autumn die uit een arbeidersmilieu in Pennsylvania komt en 18 weken zwanger. Ze is vastbesloten het kind weg te laten halen, maar haar ouders mogen dat niet weten. Omdat alleen een abortuskliniek in New York bij zo’n aantal weken zwangerschap nog een ingreep mag doen, reist ze samen met haar nichtje Skyat naar New York. Tijdens het intakegesprek moet ze een aantal zeer persoonlijke vragen beantwoorden met: never, rarely, sometimes of always. Vandaar de titel van de film. Hoewel er weinig valt aan te merken op de film kent deze een nog betere voorganger met ongeveer hetzelfde thema namelijk: 4 MAANDEN, 3 WEKEN EN 2 DAGEN van de Roemeense regisseur Cristian Mungìu. Maar die film is van 2007. Tijd dus voor een nieuwe wake-upcall.

Bijzondere vermeldingen
Naast de twee reeds genoemde films waren de zeven overige films in het tweede gedeelte van het festival niet al te sterk. Alleen RIZI van Tsai Ming-Liang en DAU NATASHA van Ilya Khrzhanovskiy verdienen een bijzondere vermelding vanwege het controversiële karakter van beide films. RIZI is een 127 minuten durende film zonder dialogen. Tweeënveertig stilstaande beelden uit het dagelijks leven van twee mannen, een jonge en een oude, die elkaar na een uur ontmoeten in de hotelkamer van de oudere man. De massage- en seksscène waarin de oude en de jonge huid elkaar aftasten is eerder teder dan erotisch. De enige muziek in de film komt van een klein handdraaiorgeltje dat steeds maar weer hetzelfde melodietje speelt. Tsai Ming-Liangs film is het toppunt van slow cinema. Als je ervoor openstaat is het een eenmalige belevenis. Anders slaat de verveling snel toe en kun je er niets mee.

DAU is een project van de Russische regisseur Ilya Khrhanovsky dat in 2005 is gestart en in 2018 resulteerde in de film DAU. De film gaat over het leven van de Russische Nobelprijswinnaar Lew Dawidowitsch Landau (1908-1968, koosnaam Dau) onder het Stalin-regime. Zijn nieuwe film DAU NATASHA is wederom een provocatief, grensoverschrijdend verhaal over de strijd tussen macht en liefde als analysemiddel van het totalitaire systeem. Natasha werkt samen met Olga in de kantine van onderzoeksinstituut. Ze komt in contact met buitenlandse gasten, deelt de lakens uit naar Olga toe, heeft seks met een Franse gast waarbij ze liefde en tederheid vindt. Maar dan komt de binnenlandse veiligheidsdienst op de proppen in de persoon van Vladimir Azhippo en wordt de sfeer naargeestig. Khrzhanovsky wil de kijker letterlijk laten voelen hoe gemeen het totalitaire systeem onder Stalin is geweest. Dat hij daar op ijzingwekkende manier in is geslaagd, is niet voor iedereen een aanbeveling de film te gaan bekijken.

Onprettige gitzwarte film
De groots opgezette film BERLIN ALEXANDERPLATZ van Burhan Qurbani, naar het beroemde boek van Alfred Döblin over de kleine crimineel Franz Biberkopf eind jaren 20, kon de hooggespannen verwachtingen niet waarmaken. Het is een heel donkere film over de vluchteling Francis die vanuit Bissau in Berlijn terechtkomt en daar in handen valt van de psychopaat annex drugshandelaar Reingold. In vijf delen zien we hoe Francis, die met zijn nieuwe naam Franz door het leven gaat, steeds verder afglijdt van eerlijke arbeider naar drugshandelaar, dief en moordenaar. Zijn levenspad is bezaaid met tegenslag terwijl hij eigenlijk alleen maar goed wil doen. Zoals gezegd een gitzwarte film over het trieste lot van een vluchteling die in een hel terecht komt. De film is zonder meer een hele krachttoer en probeert onder de huid te kruipen. Wat mij heel erg tegenstaat is de vrouwonvriendelijke sfeer. De mannen zijn allemaal potentaten of zielige pseudo-potentaten terwijl de vrouwen vooral ondergeschikt zijn, hoeren of van het stereotype zwakke geslacht. En dat maakt het nog meer tot een onprettige film.

Vrijblijvend en ondermaats
Tenslotte vier films die nog duidelijker ondermaats waren, met als festivaldieptepunt de nieuwe film van Sally Potters THE ROADS NOT TAKEN.

Javier Bardem speelt de rol van Leo, een oude man die op bed ligt en verward is. Zijn dochter Molly ontfermt zich liefdevol over hem. Het enige wat tijdens de film gebeurt, is dat Molly haar vader meeneemt naar een afspraak met de tandarts en hem weer terugbrengt naar zijn bed. De reis en de gesprekken met Molly zijn verder doorspekt met herinneringen van Leo aan zijn vroegere leven. Zijn huwelijk met Dolores in Mexico, zijn verblijf als schrijver op een verlaten Grieks eiland en zijn relatie met Molly. Helaas krijgt Sally Potter de film niet opgetild naar een hoger niveau dan het misschien wel persoonlijke verslag van een bijzondere relatie tussen vader en dochter. De dramatiek doet te geforceerd aan en weet niet te overtuigen waardoor de film verzandt in teveel vrijblijvendheid.

In THE WOMAN WHO RAN van Hong Sangsoo ontmoet Gamhee, terwijl haar man op zakenreis is, drie vrouwen: twee vriendinnen en een vrouw in de bioscoop. Zoals in alle films van Sangsoo praten de vrouwen over allerlei kleine, dagelijkse dingen. Maar veel wordt ook niet verteld. Bewust of onbewust. De communicatie wordt tot de essentie herleid door lange camera-instellingen en veel dialogen. De titel van de film blijft onduidelijk. Welke vrouw rent weg? En waarom? Aan de kijker om uit te maken wat de regisseur hiermee bedoelt.

Teveel Italiaans gedoe
FAVOLACCE van het Italiaanse duo Favio en Damiano D’Innocenzo is een chaotische film over een kleinburgerlijke Italiaanse familie die even buiten Rome woont. Omdat de echte burgerlijkheid voor hen onbereikbaar is, heerst er een voortdurende explosieve sfeer die elk moment tot ontploffing kan komen en dat gebeurt dan ook regelmatig. Helaas teveel Italiaans gedoe. Vermoeiend, frustrerend en vooral oninteressant.

IRRADÍES van Rithy Panh is een filmisch gedicht van de Cambodjaanse regisseur die al jaren in Frankrijk woont. In 2013 maakte hij de indrukwekkende stop motionfilm THE MISSING PICTURE over het schrikbewind van de Rode Khmer in Cambodja. In IRRADÍES wordt de kijker in drie naast elkaar geprojecteerde beelden geconfronteerd met de meest afschuwelijke beelden uit diverse oorlogen. De begeleidende teksten zijn vooral bedoeld om de kijker ervan te doordringen dat we deze beelden nooit mogen vergeten. Het bombardement van hartverscheurende beelden heeft als nadeel dat je als kijker op een gegeven moment figuurlijk bent platgebombardeerd. Het perceptievermogen is ontoereikend om de beeldenstroom te verwerken. Blijft staan dat de film op bijna poëtische wijze een appel doet op het niet wegstoppen van de pijn die veel mensen door oorlogen hebben moeten doorstaan.

Conclusie
Concluderend mag gesteld worden dat de wisseling van de wacht voor de Berlinale nog niet heeft geleid tot een veel beter festival. Eigenlijk was de 70e editie gewoon een voortzetting van de voorgaande edities. Met als kenmerk dat de twee Amerikaanse films in het hoofdprogramma – FIRST COW en NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS – de besten waren en dat de overige films wel heel erg arty en sommige extreem pessimistisch van toon waren.

 

1 maart 2020

 

DEEL 1
DEEL 2

 

MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 2:
Uitstekende films buiten competitie

door Bert Goessen

Na 9 van de 18 competitiefilms bespreken we in dit tweede deel vier ondermaatse films. Maar gelukkig waren er buiten competitie wel twee uitstekende films te zien.

EL PRÓFUGO van Nalalia Meta uit Argentinië is een zwaar aangezette psychologische thriller over geesten en geluiden die binnendringen in het hoofd van Ines. Droom en werkelijkheid lopen door elkaar en horrorelementen liggen voortdurend op de loer. Die mix van stijlelementen maakt de film onnodig ingewikkeld. De voortdurend aanwezige orgel- en koormuziek moeten het geheel een kunstzinnige uitstraling geven. Naar mijn mening iets teveel over de top en iets te gekunsteld.

Getraumatiseerde Italiaanse kunstenaar
VOLEVO NASCONDERMI van Giorgio Diritti uit Italië is een biopic over het leven van de Italiaanse kunstenaar Antonio Ligabue. In het eerste gedeelte van film wordt Antonio, die geestelijk zwaar gehandicapt is, na het overlijden van zijn ouders naar Zürich gebracht waar hij wordt opgevangen in een gezin. Maar door zijn woedeaanvallen wordt hij als een gevaar voor de gemeenschap beschouwd en wordt hij uitgezet naar Italië. Daar leeft hij jarenlang in bittere armoede totdat de beeldhouwer Renato Marino Mazzacurati zich over hem ontfermt en hem aanspoort te gaan schilderen. So far so good. Maar in het tweede deel zakt de film als een plumpudding in elkaar. Antonio gaat als een gek talrijke kleurige schilderijen maken die hij aan de man probeert te brengen. Hij koopt motors, auto’s en raakt geobsedeerd door een vrouw die hij niet mag huwen. Hij sterft uiteindelijk moederziel alleen in een kliniek voor psychisch gestoorden. Films over getraumatiseerde kunstenaars hebben we al eerder en veel beter gezien getuige films als FRIDA KAHLO, VINCENT, MY LEFT FOOT en talloze andere. VOLEVO NASCONDERMI haalt dit niveau helaas niet ondanks sommige prachtige opnames in het eerste gedeelte van de film.

PERSIAN LESSONS van Vadim Petelman uit Oekraine is een doorsnee oorlogsdrama over een commandant die in 1942 in Frankrijk een gedeporteerde Jood van de dood redt, omdat hij zich voor Pers uitgeeft. De commandant wil graag Farsi leren omdat hij na de oorlog in Teheran een Duits restaurant wil openen. Een beetje een vergezocht thema. De Belgische Jood uit Antwerpen spreekt helemaal geen Perzisch maar verzint ter plekke niet-bestaande Perzische woorden. Hij krijgt zodoende het vertrouwen van de commandant en kan uiteindelijk het Duitse kamp ontvluchten. Hoewel gebaseerd op ware gebeurtenissen, hetgeen aan het begin van de film wordt vermeld, blijft het verhaal een beetje ongeloofwaardig. Zeker geen film die de Nederlandse bioscopen zal gaan halen.

Franse zwijmelfilm
LE SEL DES LARMES van Philippe Garrel uit Frankrijk is een klassiek Franse ‘conte d’amour’ in de traditie van Eric Rohmer. Waar Rohmer doorgaans optimisme uitstraalde in zijn films, is deze van Garrel een stuk pessimistischer. Timmerman Luc wordt eerst verliefd op Djemila, een meisje dat hij ontmoet bij de bushalte. Als dat niks wordt gaat hij in zee met zijn jeugdliefde Geneviève. Als hij naar Parijs verhuist voor zijn opleiding tot professioneel timmerman komt hij in een driehoeksverhouding met Betsy en Paco. Hij vindt het geluk in de liefde niet echt en als op het einde van de film ook nog zijn vader komt te overlijden is de misère compleet. De film is in zwart-wit en voor de liefhebbers van het Franse conte d’amour-thema valt er genoeg te genieten. Andere filmliefhebbers zullen weinig waardering kunnen opbrengen voor de zoveelste Franse zwijmelfilm.

Rituelen in Brazilië
TODOS OS MORTOS van het Braziliaanse duo Ceatano Gotardo en Marco Dutra speelt zich af in Sao Paolo van 1899 en 1900, een paar jaar na de afschaffing van de slavernij in Brazilië. Isabel woont op een koffieplantage samen met haar twee dochters: de non Maria en de gestoorde Ana, een bleke, achterdochtige jonge vrouw die graag de hele dag piano speelt en obsessief allerlei objecten in de achtertuin begraaft. Kort na de dood van Josefina, de zwarte huishoudster van het gezin die weergaloze koffie kan zetten, besluit Ana dat de slechte gezondheid van Isabel alleen kan worden genezen met traditionele Afrikaanse rituelen, uitgevoerd door de voormalige slavin Iná. In eerste instantie stemt Iná met tegenzin toe. Maar vervolgens besluit ze de authentieke Afrikaanse gebeden uit te voeren. Ondertussen wordt haar zoon João tegen haar zin liefdevol opgenomen in het huishouden. Buiten het huis beginnen zich de eerste veranderingen van de 20e eeuw te manifesteren. Een hybride film die lijdt onder het gewicht van zijn thematiek. Alles is nogal zwaar aangezet. De theatrale setting en poëtische liederen dragen op hun beurt bij tot een doorwrocht geheel.

In SIBERIA van ‘enfant terrible’ Abel Ferrara speelt Willem Dafoe het alter ego van Abel Ferrara, een man die op zoek is naar zijn eigen ik. Daarvoor reist hij af naar een verlaten oord in de sneeuw van Siberië. Hij komt in contact met mensen die hij niet kan verstaan en zijn demonen die hem kwellen. Zijn enige maatjes zijn zijn vijf huskies, maar ook die kan hij niet vertrouwen. Ferrara blinkt al jaren uit in het maken van edelkitsch en ook SIBERIA is hier weer een bewijs van. Een film om snel te vergeten.

Pinocchio
Nog vermeldenswaard zijn twee films die ik buiten competitie heb gezien: PINOCCHIO van de Italiaanse regisseur Matteo Garrone (bekend van GOMORRA en DOGMAN) waarin hij flink uitpakt met de art direction. Elke scène ziet er oogstrelend uit en de houten pop Pinocchio beweegt zich geloofwaardig door het verhaal. Het is een echte familiefilm waar je met het hele gezin naartoe kunt. Dat hebben de Italianen dan ook massaal gedaan met Kerst. Enig minpunt is dat de film met zijn 126 minuten wat aan de lange kant is en daarom voor de allerkleinsten een hele zit zal zijn.

En tenslotte ONWARD van Dan Scanlon. De nieuwe film uit de Pixar-stal, bekend van films als TOY STORY, CARS, MONSTERS en FINDING NEMO is een verrassende mix van animatie en fantasy. Duidelijk niet geschikt voor de allerkleinsten, want daar is de film iets te scary voor. Twee broers, de ene heldhaftig en de andere bangerig, willen nog graag een keer hun te vroeg overleden vader terugzien. Wat in wekelijkheid natuurlijk niet kan, kan in deze magische Disneyfilm wel met behulp van een toverstaf die doet denken aan de toverstaf van Gandalf Disney meets The Lord of the Rings is dan ook een rake typering voor deze uitzonderlijk vermakelijk film die wat minder belerend is dan andere Disney-films.

 

27 februari 2020

DEEL 1
DEEL 3

MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 1:
De betere competitiefilms

door Bert Goessen

Halverwege het 70e filmfestival van Berlijn heeft de verandering van artistiek directeur nog niet geleid tot een kwalitatief beter competitieprogramma. Na 9 van de 18 competitiefilms bespreken we in dit eerste deel vier films van redelijk tot hoog niveau.

Het begon al met de openingsfilm MY SALINGER YEAR. Weliswaar een film buiten competitie, maar blijkbaar toch al een indicatie voor hetgeen we mochten gaan verwachten. De film van Philippe Falardeau is een vrij braaf, futloos, zich enigszins voortslepend drama over de jonge Joanna die begin jaren 90 vanuit een klein plaatsje nabij New York naar de grote stad verhuist met de ambitie schrijfster te worden. In New York komt ze bij een agentschap te werken waar ze de fanmail van de cultschrijver D.J. Salinger mag gaan beantwoorden. Maar Joanna blijft dromen van een eigen boek hetgeen haar uiteindelijk lijkt te gaan lukken. Een film die de nodige power mist en slechts blijft hangen in een liefdevol portret van een lang vervlogen tijd.

Lummelen
De openingsfilm van de Panoramasectie LAS MIL Y UNA van de Argentijnse regisseuse Clarisa Navas is ook niet van hoogstaand niveau. Een coming of agefilm over de 17-jarige Iris die in een kleine plaats ergens in Argentinië rondhangt met haar vrienden en twee neefjes. Ze verlummelen hun tijd met onzinnige bezigheden op zoek naar enige richting in hun leven. Dat verandert als Iris de zelfbewuste Renata tegenkomt. Ze flirten met elkaar en al snel hebben ze seks met elkaar. Maar Renata blijkt een duister verleden te hebben. Navas schildert een tijdsbeeld van armoede, liefde en geweld. Van een overgang tussen kind zijn en volwassen worden in zweverige bijna documentaireachtige beelden. Helaas meandert de film in een vrij traag tempo door en komt hij niet tot een dramatisch hoogtepunt.

De eerste koe
De beste film in competitie tot nu toe is zonder meer FIRST COW van Kelly Reichardt uit de USA. De eerste koe als oorzaak van alle geweld en ellende in de wereld. Dat is het originele boodschap van haar film. Twee gemeenschappen leven ergens in Amerika in de vrije natuur van de dingen die de natuur hen biedt. Champignons, kleine knaagdieren etc. Het gedonder begint als twee mannen uit de ene gemeenschap melk gaan stelen van de koe die de andere gemeenschap heeft laten overkomen uit Californië. Met de melk bakken ze koekjes die ze verkopen voor veel muntjes. Het fortuin dat ze vergaren moeten ze echter verstoppen omdat de andere gemeenschap heeft ontdekt dat ze hun melk stelen. Ze moeten vluchten voor hun achtervolgers hetgeen ze uiteindelijk moeten bekopen met de dood. Jaren later worden hun beide lichamen gevonden door een vrouw die in het bos op zoek is naar champignons. Met dat beeld opent de film. De film verdient zeker een prijs voor het origineelste scenario sinds jaren. Het geduld van de kijker wordt echter flink op de proef gesteld. Het tempo van de film is net zo traag als de champignons groeien.

Drie zielige figuren
Ook goed, maar kwalitatief een trapje lager dan FIRST COW is EFFACER L’HISTORIQUE van Benoît Delépine en Gustave Kervern. De twee Belgische regisseurs zijn min of meer gespecialiseerd in het maken van films met een milde humor, getuige films als AALTRA uit 2004, MAMMUTH uit 2012 en LE GRAND SOIR uit 2014. Ook hun nieuwe film is een vrolijke, sympathieke en niet al te scherpe satire op het telefoon- en internetgebruik van drie inwoners van een kleine provinciestad. Marie koopt alles wat los en vast zit via internet terwijl ze geen werk heeft en steeds dieper in de schulden raakt. Bertrand kan geen weerstand bieden aan allerlei aanbiedingen die hij krijgt via de telefoon en het internet terwijl zijn dochter op social media voortdurend gepest wordt. Christine is verslaafd aan series kijken en vraagt zich af waarom ze niet genoeg likes krijgt waardoor ze premium lid kan worden. Drie zielige figuren die overgeleverd zijn aan de technieken van de moderne tijd. Op komische wijze belichten de regisseurs de schaduwzijden van de verleidingen waar talloze mensen dagelijks mee geconfronteerd worden.

Overbelaste vrouw
SCHWESTERLEIN van het Zwitserse duo Stéfanie Chuat en Véronique Reymond is een gedegen melodrama over Lisa, een vrouw van middelbare leeftijd, die de zorg heeft voor haar eigenwijze moeder, haar tweelingbroer die kanker heeft, haar twee schoolgaande kinderen en een man die tegen haar wil carrière wil maken en nauwelijks rekening wil houden met haar carrière als schrijfster van toneelstukken. Al met al een druk bestaan waar menige vrouw van middelbare leeftijd zich in zal herkennen. Lisa heeft nauwelijks tijd om op adem te komen. Ze rent van hot naar her en krijgt uiteindelijk stank voor dank. Een goed gemaakte, degelijk film die de overbelasting van veel vrouwen voor het voetlicht brengt.

Spelletje
UNDINE van de Duitse regisseur Christian Petzold is een verdienstelijk liefdesdrama dat zich afspeelt in het hart van Berlijn. Logisch dus dat de film in de competitie van het filmfestival is opgenomen. Actrice Paula Beer speelt op innemende wijze de rol van de jonge vrouw Udine die in de steek wordt gelaten door haar vriend. Op de plek waar dat gebeurt, komt ze een nieuwe man tegen op wie ze smoorverliefd wordt. Na een mysterieus telefoontje van haar ex raakt Udine in totale verwarring hetgeen uiteindelijk tot een aantal opmerkelijke verwikkelingen leidt. Het eerste uur worden de personages heel nauwkeurig neergezet om tot een spannende finale te kunnen komen. In de handen van een regisseur als Michael Haneke zou de film dat ongetwijfeld doen. Bij Petzhold blijft de finale een beetje steken in een net niet spelletje ondanks de referenties naar het sprookje van de waternimf. Daar laat de regisseur de nodige kansen jammerlijk onbenut.

 

25 februari 2020

 

DEEL 2
DEEL 3

MEER FILMFESTIVAL

Preview Filmfestival Berlijn 2020:
Nadruk op Europese arthouse

door Bert Goessen

De nadruk van het 70ste filmfestival van Berlijn ligt vooral op Europese arthouse, gelardeerd met films uit Azië en Noord- en Zuid-Amerika. Gevestigde namen afgewisseld met werk van minder bekende regisseurs.

De Berlinale staat aan de vooravond van een nieuwe tijdperk. Van 2001 tot 2019 was Dieter Kosslick bijna twintig jaar lang verantwoordelijk voor het hoofdprogramma. Vanaf dit jaar is het de 49-jarige Carlo Chatrian die het competitieprogramma samenstelt. Chatrian was van 2013 tot 2018 directeur van het filmfestival van Locarno. Hij wordt bijgestaan door de uit Nederland afkomstige zakelijk leider Mariette Rissenbeek. Op het eerste gezicht wijkt het competitieprogramma van 2020 niet veel af van hetgeen Kosslick doorgaans programmeerde.

Bekende namen
Tot de bekende namen behoren de nieuwe films van Sally Potter (THE ROADS NOT TAKEN met Javier Bardem, Salma Hayek en Laura Linney in de hoofdrollen), Philippe Garrel (LE SEL DES LARMES), Christian Petzold (UNDINE), Hong Sangsoo (THE WOMAN WHO RAN), Tsai Ming-liang (RIZI), Rithy Panh (IRRADIES) en ‘enfant terrible’ Abel Ferrara (SIBERIA). Verder opvallend weinig films uit Amerika. Slecht 2 van de 18 competitiefilms komen uit de USA. Kelly Reichardts FIRST COW en Eliza Hittmans NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS waren al te zien in respectievelijk Telluride en Sundance.

Minder bekende namen
Tot de wat minder bekende namen behoort de film van het Belgische duo Benoit Delépine en Gustave Kervern (EFFACER L’HISTORIQUE). Zij werden in 2004 bekend met hun eerste film AALTRA. De Italiaanse broers Damiano en Fabio D’Innocenza presenteren hun familiedrama FAVOLACCE en eveneens uit Italië komt VOLEVO NASCONDERMI van regisseur Giorgio Diritti, een portret van Antonio Ligabue, de revolutionaire einzelgänger in de moderne kunst. Zwitserland is vertegenwoordigd met de film SCHWESTERLEIN van het in Zwitserland geboren vrouwelijk regisseursduo Stéphanie Chuat en Véronique Reymond. Een emotionele film over een broer en zus die samen kanker proberen te overwinnen.

Twee buitenbeentjes uit Zuid-Amerika zijn EL PROFUGO van Natalia Meta uit Argentinië en TODOS OS MORTOS van het Braziliaanse duo Caetano Gotardo en Marco Dutra. Als de slavernij in 1899 in Brazilië wordt afgeschaft, weten de drie vrouwen van een koffieplantage zich geen raad meer met het dagelijks leven. Marco Dutra maakte in 2017 samen met Juliana Rojas de film GOOD MANNERS.

Heel bijzonder is de selectie van de film THERE IS NO EVIL van de Iraanse regisseur Mohammad Rasoulof, die al sedert 2017 zijn land niet meer mag verlaten. Een film van 150 minuten waarin vier verhalen zijn verweven die over morele thema’s en de doodstraf gaan. Geen lichte kost dus.

Tenslotte is er ook nog een beetje Nederlandse inbreng met het mede door Lemming geproduceerde drama BERLIN ALEXANDERPLATZ van de Duitse regisseur Burhan Qurbani, die in 1980 is geboren uit Afghaanse ouders. In deze hedendaagse interpretatie van Alfred Döblins beroemde boek staat een vluchteling uit Guinee-Bissau centraal. Hij probeert een eerlijk leven te leiden in Berlijn, maar door zijn status als illegale vluchteling blijkt dat praktisch onmogelijk.

Weinig Azië
Opmerkelijk weinig films uit Azië zijn er dit jaar in het hoofdprogramma van Berlijn te zien en zelfs helemaal geen films uit China, terwijl vorig jaar de Gouden Beer nog werd gewonnen door het intens mooie drama SO LONG MY SON. Grote afwezige is ook Wes Anderson die in 2014 de Zilveren Beer won met THE GRAND BUDAPEST HOTEL en al sedert 2001 een regelmatig terugkerende gast is in Berlijn. Maar zijn nieuwe film THE FRENCH DISPATCH, die inmiddels al klaar schijnt te zijn, speelt zich af in een fictieve Franse stad met in de hoofdrollen Cecile de France en Lea Seydoux. Ongetwijfeld heeft Cannes zich dit snoepje niet laten afpakken en zien we de film in mei op het programma terug.

Naast de 18 competitiefilms vertoont Berlijn ook nog 20 Gala Premières van films die een breder publiek aanspreken. De openingsfilm MY SALINGER YEAR van de Canadese regisseur Philippe Falardeau behoort tot deze sectie. Falardeau werd internationaal bekend in 2011 met zijn film MONSIEUR LAHZAR. Zijn nieuwe film, met Sigourney Weaver, speelt zich af in de literaire kringen van het New York in de jaren 90.

Verder interessant
De overige films in deze sectie om naar uit te kijken zijn: PINOCCHIO van Matteo Garrone, met Roberto Begnini in de hoofdrol; POLICE van Anne Fontaine, met Omar Sy in de hoofdrol; ONWARD, de nieuwe Pixar-animatiefilm, MINAMATA van Andrew Levita, met Johnny Depp in de hoofdrol en SWIMMING OUT TILL THE SEA TURNS BLUE van de Chinese regisseur Jia Zhang-ke waarin drie schrijvers uit verschillende generaties vertellen over de invloed van de Culturele Revolutie, de Heropvoedingspolitiek en de modernisering van het hedendaags China op hun werk.

Lees hier het programma van de Berlinale 2020.

 

18 februari 2020

MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2019 deel 2 (slot):
Omstreden winnaar Gouden Beer

door Bert Goessen

Het 69ste Filmfestival van Berlijn 2019 is zaterdagavond 16 februari afgesloten met de uitreiking van de Gouden Beer aan Synonymes van de Israëlische regisseur Nadav Lapid. Zowel bij publiek als critici een omstreden toekenning, omdat de film niet door iedereen even hoog werd gewaardeerd.

De in Israël geboren Lapid heeft begin deze eeuw zijn land verlaten omdat hij Israël een weerzinwekkend, vulgair en obsceen land vindt. Dat zijn slechts enkele synoniemen waarmee de hoofdpersoon in de film zijn geboorteland karakteriseert. De autobiografische satire gaat voornamelijk over de problemen die een jood ondervindt bij de intergratie in zijn nieuwe thuisland Frankrijk. De wijze waarop Lapid het verhaal vertelt, doet denken aan vroegere films van de Franse regisseur Jean-Luc Godard. Bewust provoceren, weerstand oproepen, schuren en choqueren zijn superlatieven die van toepassing zijn op SYNONYMES.

Chinese film had moeten winnen
De film die in mijn ogen het meeste recht had op een Gouden Beer was het bijna drie uur durende familie epos SO LONG, MY SON van de Chinese regisseur Wang Xiaoshuai. De 54-jarige Wang won in 2001 al eens de Zilveren Beer in Berlijn met zijn film BEIJING BYCICLE.

“We zijn nog steeds bang om dood te gaan.“ Met deze zin vatten Yaoyun en zijn vrouw Liyun op het einde van de film hun leven kort samen. Ze waren ooit een gelukkig gezin. Totdat hun zoon Xingxing verdronk bij een stuwmeer. Ze verlaten hun dorp en duiken onder in de grote stad, waar niemand hen kent en zij het lokale dialect zelfs niet begrijpen. Hun geadopteerde zoon Liu Xing biedt hen niet het geluk waarop ze hadden gehoopt. Hij accepteert zijn ‘buitenlandse’ ouders niet en verdwijnt op een dag. Het echtpaar is herhaaldelijk verstrikt in hun herinneringen.

Uiteindelijk besluiten ze terug te keren naar het dorp van hun verloren hoop. In dit familie-epos dat drie decennia van de Chinese geschiedenis beslaat, raken privé en politieke ontwikkelingen met elkaar verbonden. Bovendien worden individuele keuzes steeds meer bepaald door een maatschappij die voortdurend aan verandering onderhevig is. Deels als melodrama, deels als kritiek op de tijd, geeft de film ons een beeld van de ontreddering van China in de jaren tachtig na de Culturele Revolutie tot het bloeiend turbo-kapitalisme van vandaag. Met prachtige beelden en in een uitgekiend tempo worden de diepe littekens zichtbaar die zich onder het oppervlak van een ogenschijnlijk onafgebroken succesverhaal bevinden.

Een andere Chinese film in competitie, ONE SECOND van Zhang Yimou, werd op het laatste moment teruggetrokken. Officieel vanwege technische problemen, maar doorgaans betekent dit gecensureerd door de Chinese autoriteiten. Niet ondenkbaar want Yimou’s film speelt zich af tijdens de Culturele Revolutie. Een periode in de Chinese geschiedenis waaraan de huidige machtshebbers niet graag herinnerd willen worden. Op die manier werd het festival beroofd van een potentiële winnaar.

Satire tussen woede en melancholie
De overige films in de tweede helft van de competitie maakten een matige indruk. Zo was er voor het eerst een film uit Macedonië te bewonderen met de eigenaardige titel GOD EXSIST, HIS NAME IS PETRUNYA. Petrunya is de 32-jarige hoofdpersoon in een film waarin religieuze tradities op de hak worden genomen en de achtergestelde positie van de vrouw in een traditioneel ingestelde maatschappij aan de kaak wordt gesteld. Tijdens haar zoektocht naar werk stuit Petrunya op een processie. Na het uitspreken van de zegen gooit een priester vanaf een brug een kruis in het water. De traditie wil dat alleen mannen in het water duiken om het kruis op te vangen. Als Petrunya ook in het water springt en toevallig het kruis opvangt zijn de poppen aan het dansen. Dat is het begin van een aantal tragikomische ontwikkelingen, want een vrouw in bezit van het kruis kan natuurlijk niet. Petrunya verdedigt het kruis met hand en tand tegen het traditionele mannenbolwerk. Een satire tussen woede en melancholie die roept om democratische veranderingen bij kerk, staat en media.

REPERTOIRE DES VILLES DISPARUES van de Canadese regisseur Denis Côté is een mistige film over schimmen die opduiken in een klein, afgelegen dorp in het Canadese Quebec. In het dorp wonen slechts 215 mensen. Als de jonge Simon Dubé door een auto-ongeluk om het leven komt, valt er een grauwsluier over de inwoners. Hun functioneren wordt belemmerd door algehele apathie en de vraag of Simon misschien zelfmoord geeft gepleegd. Alles wordt nog geheimzinniger als er mysterieuze gestalten uit de mist opduiken. De film is op 16mm gedraaid. Het grofkorrelige beeld moet bijdragen aan de geheimzinnige sfeer. Helaas is de fantasie van regisseur Denis Côté een beetje op hol geslagen. Het kunstmatig gecreëerde spanningsveld is té bedacht om tot een geloofwaardige film te komen.

Moeilijk verteerbaar
De Turkse film A TALE OF THREE SISTERS van Emin Alper is een vrij theatraal vormgegeven verhaal over de drie zussen Reyhan (20), Nurhan (16) en Havva (13) die met hun vader samenwonen in een klein dorp op het Turkse platteland. Alle drie hebben ze als dienstmeisje in de stad gewerkt, maar zijn ze om verschillende redenen gedwongen teruggekeerd naar hun geboortedorp. Daar is echter weinig hoop op een betere toekomst. Niet alleen de somberheid van het verhaal maar vooral de zware manier waarop het verhaal verteld wordt, maken de film tot een moeilijk verteerbaar geheel. De theatraal aandoende scènes worden aan elkaar geregen met mooie shots van het prachtige Anatolische berglandschap. Dat schaft af en toe lucht in een verder vrij donkere, hybride film.

De enige Italiaanse film in competitie, LA PARANZA DEI BAMBINI, is het verhaal van tien jonge tieners van rond de vijftien jaar die in de Napolitaanse wijk Sanità een nieuwe bende vormen om de macht over te nemen van de oude garde. Om aan de benodigde wapens te komen, moet de bende samenwerken met een oude maffiabaas. Geld, drugs, wapens en mooie meiden zijn de aloude ingrediënten die dit genre films voortstuwen. Regisseur Claudio Giovannesi doet zijn uiterste best een snelle, spannende en gelikte ‘Gomorra-film’ te maken, maar in feite is het allemaal oude wijn in nieuwe zakken.

ELISA Y MARCELA is een zwaar aangezet drama van de Spaanse regisseuse Isabel Coixet over twee meisjes die elkaar eind 1800 op een gymnasium in Argentinië ontmoeten. Ze worden verliefd op elkaar en besluiten te gaan samen wonen. Maar in de katholieke dorpsgemeenschap leidt dat al snel tot de nodige speculaties. Om verdere problemen te voorkomen, besluit Elisa tijdelijk te vertrekken en als man terug te keren. In 1901 worden Elisa en Marcela in de San Jorge kerk in het Spaanse Coruña in de echt verbonden als man en vrouw. De film is een aanklacht tegen de landen waar het homoseksuele huwelijk vandaag de dag nog steeds strafbaar is. Zoals Elisa en Marcela meer dan een eeuw geleden al moesten vechten voor hun verboden liefde, zo moeten ook nu nog talloze mannen en vrouwen vechten voor hun rechten.

Nederlandse inbreng
De belangrijkste Nederlandse inbreng op het festival was dit jaar ongetwijfeld de première van de film GOLDIE van de 32-jarige regisseur Sam de Jong. Weliswaar niet in de hoofdcompetitie maar in de sectie Generation 14+ . De Jong debuteerde in 2015 met de verrassend sprankelende film PRINS, over het leven van een aantal jongeren in Amsterdam-Noord. Zijn nieuwe film GOLDIE is een Amerikaanse productie voor 20th Century Fox.

Goldie is een achttienjarige energieke zwarte meid in New York die geconfronteerd wordt met de nodige tegenslag. Eerst wordt ze ontslagen op haar werk, vervolgens krijgt ze ruzie met de man van haar moeder omdat ze geld van hem heeft gestolen. Nadat haar moeder is gearresteerd, gaat ze samen met haar twee kleine zusjes op de vlucht. Haar zoektocht naar nieuw werk en een nieuw onderdak lopen op niets uit. Het troosteloos portret van een teenager aan de rand van de maatschappij blijft een beetje hangen in goede bedoelingen. Het karakter van Goldie is niet diep genoeg uitgewerkt om te kunnen beklijven. De film mist de frisheid en het sprankelende karakter van PRINS. Hij blijft een beetje hangen in de middelmaat en bijt niet echt door. Dat is jammer want actrice Slick Woods speelt Goldie met veel overtuiging. GOLDIE is de openingsfilm van het Movies that Matter-filmfestival dat in maart in Den Haag plaatsvindt.

Het laatste Filmfestival van Berlijn onder leiding van Dieter Kosslick behoort zeker niet tot een van de beste van de afgelopen jaren. Teveel middelmatige films en te weinig  kansen voor debuterende cineasten leiden ertoe dat Berlijn in kwalitatief opzicht zijn twee grote broers Cannes en Venetië nog steeds moet laten voorgaan.

 

17 februari 2019

Deel 1 Berlinale 2019

MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2019 deel 1:
Van agressief meisje, steppe-avontuur tot seriemoordenaar

door Bert Goessen

Het competitieprogramma van het 69ste Filmfestival van Berlijn heeft de eerste dagen nog geen echte verrassingen gebracht. Zelfs de twee grootste namen op het affiche, regisseur François Ozon en Fatih Akin, konden slechts gedeeltelijk imponeren met hun nieuwe films.

De openingsfilm, THE KINDNESS OF STRANGERS van de Deense regisseuse Lone Scherfig, is zeer matig. Eigenlijk een zwakke Hollywood-film over een moeder die met haar twee zonen op de vlucht slaat voor haar gewelddadige echtgenoot. Ze belanden in New York, met hun auto als voornaamste bezit. Moeder Clara stelt alles in het werk om aan onderdak, eten en werk te komen. Als dat allemaal niet lukt en tot overmaat van ramp ook nog hun auto wordt weggesleept, raakt het gezinnetje steeds verder aan lager wal.

Soms komt het goed en soms niet
Maar zoals het in een goede Hollywood-film hoort, komt alles uiteindelijk goed. De voedselbank, de sociaal ingestelde verpleegster Alice en ex-gedetineerde Marc zijn de reddende engelen en de vriendelijke vreemden waar de titel van de film naar verwijst. Helaas is de werkelijkheid vaak vele malen harder dan Lone Scherfig hier schetst. Het is een nobel streven om de goedheid van sommige mensen te belichten, maar voor een geloofwaardige film is het allemaal iets te simpel.

SYSTEM CRASHER van de Duitse regisseuse Nora Fingscheidt is een heftige film over de negenjarige Benni, een onhandelbaar agressief meisje dat van tehuis naar tehuis wordt gesleept, maar nergens geholpen kan worden. Ze slaat haar helpers in elkaar, gooit deuren en ramen aan diggelen, schreeuwt en krijst alles bij elkaar. De uitzichtloosheid van haar situatie is schrijnend en aangrijpend. Haar roep om liefde en geborgenheid kan door niemand worden beantwoord. De jonge actrice Helena Zengel speelt haar eerste filmrol met verve, waardoor dit uiterst dramatische verhaal nog intensiever overkomt.

Seksueel misbruik door priesters
De Franse regisseur François Ozon levert met GRACE À DIEU een integere film die vooral waardering oogst voor de manier waarop hij het beladen onderwerp van seksueel misbruik door priesters in de katholieke kerk aan de kaak stelt. De zaak tegen pater Bernard Preynat, die in Frankrijk beticht wordt van het misbruiken van meer dan zeventig jongeren, loopt nog steeds. De slachtoffers hebben zich verenigd in een brede groepering die alles in het werk stelt om tot een veroordeling te komen. Omdat de afgelopen jaren al meerdere schrijnende gevallen van seksueel misbruik naar buiten zijn gekomen, heeft de film niet meer de impact die hij in het verleden zou hebben gehad. Blijft staan dat het onderwerp niet vaak genoeg onder de aandacht gebracht kan worden.

De onmetelijke weidsheid van de Mongoolse steppe is het decor voor een minimalistisch verhaal in de film ÖNDÖG. Het lijk van een naakte vrouw wordt bewaakt door een achttienjarige politieagent. Omdat hij de gevaren van de steppe niet kent, wordt hij bijgestaan door een herderin, de enige bewoonster in de omtrek van honderd kilometer met een geweer. Als het nacht wordt en de alcohol rijkelijk vloeit bij het kampvuur weet de herderin de jonge politieagent te verleiden tot een hartstochtelijke vrijpartij. De volgende ochtend gaan ze ieder weer hun eigen weg. Weidse camerashots, lange rijders en personages die weinig woorden gebruiken, zorgen voor een narratief minimalisme dat je moet ondergaan om te kunnen waarderen.

Carrièrevrouw Lola
DER BODEN UNTER DEN FÜßEN van de Oostenrijkse regisseuse Marie Kreutzer gaat over carrièrevrouw Lola die de zorg heeft over haar suïcidale zuster Conny. Zo geordend als ze haar carrière plant, zo geordend wil ze ook de zorg voor haar zuster regelen. Maar een psychiatrische patiënt verzorgen, vereist andere bekwaamheden dan een carrière najagen in het werk. Lola komt steeds meer in de knel te zitten en raakt uiteindelijk overspannen. Dankzij de integere bedoelingen van de film en de nauwkeurig uitgediepte karakters kan de kijker zich volledig identificeren met de twee hoofdpersonages. Bovendien snijdt de film een actueel thema aan. Steeds meer jonge mensen raken op steeds jongere leeftijd overspannen door de hoge eisen waaraan ze in het werk en in de maatschappij moeten voldoen.

STEALING HORSES van de Noorse regisseur Hans Petter Moland is gebaseerd op de internationale bestseller van schrijver Per Petterson en vertelt het verhaal van de 67-jarige weduwnaar Trond (gespeeld door de bekende acteur Stellan Skarsgard) die terugkijkt op zijn jeugd en goede herinneringen koestert aan de zomervakantie uit 1948, toen hij vijftien jaar oud was. De film is doordrenkt van nostalgie en weemoed. Prachtige beelden van het Noorse en Zweedse landschap ondersteunen het verhaal dat soms iets te zwaar en iets te sentimenteel is.

GOD EXSIST, HIS NAME IS PETRUNYA is een film uit Macedonië waarin religieuze tradities op de hak worden genomen en de achtergestelde positie van vrouwen in een traditioneel ingestelde maatschappij aan de kaak wordt gesteld. Petrunya is de 31-jarige hoofdpersoon. Tijdens haar zoektocht naar werk stuit Petrunya op een processie. Na het uitspreken van de zegen gooit een priester vanaf een brug een kruis in het water. De traditie wil dat alleen mannen in het water duiken om het kruis op te vangen. Als Petrunya ook in het water springt en toevallig het kruis opduikt, zijn de rapen gaar. Dat is het begin van een aantal tragikomische ontwikkelingen, want een vrouw in bezit van het kruis kan natuurlijk niet. De maatschappijkritische elementen in de film tillen hem boven een gemiddeld niveau uit. Maar de humor wordt steeds flauwer, hetgeen uiteindelijk afbreuk doet aan het geheel.

Meest opzienbarende film
De meest opzienbarende film halverwege het festival is DER GOLDENE HANDSCHUH van Fatih Akin. Het op ware feiten gebaseerde verhaal gaat over seriemoordenaar Fritz Honka die in de jaren zeventig in Hamburg-St.Pauli actief is geweest. Akin schildert het portret van sociaal verwaarloosde en gewelddadige crimineel, die gedreven wordt door vrouwenhaat, seksuele frustraties en een hoge dosis sentimentaliteit. Centraal ontmoetingspunt is het café Der Goldene Handschuh op de Reeperbahn waar Honka zijn vrouwelijke slachtoffers oppikt en daarna thuis op drie hoog achter aan stukken zaagt.

De film moet het niet hebben van de inhoud maar vooral van de vorm. Met uiterste precisie weet Akin de sfeer van de jaren zeventig op de Reeperbahn te reconstrueren. Het groezelige café, de aan lager wal geraakte cafébezoekers die zich helemaal lam zuipen en de expliciete geweldsscènes maken een onuitwisbare indruk. En dat alles gedrenkt in een vette schlager-soundtrack. Na het zien van deze film zul je dagen geen zin meer hebben in seks, omdat sommige scènes ontzettend smerig en afstotend zijn. DER GOLDENE HANDSCHUH is een echte genrefilm. En in zijn genre, de ‘betere butcherfilm’, zal hij zeker hoog scoren. Maar ja, je moet wel van het genre houden.

 

11 februari 2019

Deel 2 Berlinale 2019

MEER FILMFESTIVAL

InDeBioscoop doet verslag van 69ste Berlinale
Uitgesproken Europees karakter

door Bert Goessen

Terwijl Cannes meestal wordt gezien als een mediaspektakel, is Berlijn een stuk publieksvriendelijker. De glitter en glamour is veel ingetogener en de sfeer gemoedelijker. De openingsfilm van de 69ste Berlinale donderdag 7 februari is THE KINDNESS OF STRANGERS van de Deense regisseuse Lone Scherfig. InDeBioscoop doet weer verslag.

Het is een bijzonder filmfestival voor artistiek directeur Dieter Kosslick. In 2001, achttien jaar geleden, nam hij het stokje over van de legendarische Moritz de Hadeln. Sindsdien is de Berlinale met meer dan 300.000 bezoekers uitgegroeid tot een van de grootste publieksfilmfestivals van de wereld. Iets groter dan het IFFR waar dit jaar 229.000 bezoekers werden geregistreerd.

Onder vuur
De afgelopen achttien jaar heeft de samenstelling van het filmprogramma diverse malen onder vuur gelegen. Vorig jaar nog werd beweerd dat met de toekenning van de Gouden Beer aan de esoterische arthousefilm TOUCH ME NOT het festival steeds verder van de smaak van het gewone publiek zou komen te staan. Kosslick heeft zich altijd verweerd met het argument dat de Berlinale de film als kunstvorm moet eren. Zowel avantgarde-films als commerciële kassuccessen kunnen daartoe behoren. Het festival is er niet om het commerciële bioscoopprogramma te promoten.

Benieuwd hoe de nieuwe artistiek directeur Carlo Chatrian (voorheen directeur van Locarno) en zijn zakelijk leider Mariette Rissenbeek, die vanaf volgend jaar het festival gaan programmeren, hierover denken.

Het competitieprogramma bestaat dit jaar uit zeventien films en heeft een meer uitgesproken Europees karakter dan voorgaande jaren. In het competitieprogramma zitten dit jaar geen films uit Latijns-Amerika, geen films uit Afrika, geen films uit Zuidoost-Azië, geen films uit Australië en geen films uit de USA. Het programma omvat films uit Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Oostenrijk, Macedonië, Turkije, Polen en Noorwegen, aangevuld met twee films uit China, één uit Mongolië en één uit Canada. Verder valt op dat er nogal wat oudgedienden aanwezig zijn.

Zes oudgediende regisseurs
Zo presenteert de 76-jarige Franse regisseur André Téchiné zijn 31ste film L’ADIEU À LA NUIT, een familieportret met Catherine Deneuve voor de zoveelste keer in de hoofdrol.

De Duitse regisseur Fatih Akin is een oudgediende in die zin dat veel van zijn films in Berlijn zijn gepresenteerd. Al in 2004 werd zijn film GEGEN DIE WAND bekroond met een Gouden Beer. Zijn nieuwe film DER GOLDENE HANDSCHUH gaat over de seriemoordenaar Fritz Honka en is gebaseerd op de roman van Heinz Strunk uit 2016.

Een regisseur wiens werk ook al diverse malen in Berlijn te bewonderen is geweest, is dat van de Fransman François Ozon. GRACE À DIEU is het portret van seksueel misbruikte mannen en de levenslange schade die ze hebben opgelopen. Gebaseerd op de aanklacht tegen pater Bernard Preynat die in 2016 werd beschuldigd van seksueel misbruik van meer dan zeventig jongen mannen.

De 68-jarige Chinese regisseur Zhang Yimou, die al in 1988 met zijn debuutfilm HET RODE KORENVELD de Gouden Beer won, is terug in Berlijn met zijn film ONE SECOND waarin hij teruggaat naar het China tijdens de Culturele Revolutie. Het verhaal speelt zich af op het platteland waar het kijken naar films als een welkome afwisseling van het harde dagelijkse bestaan werd beschouwd.

De vijfde oudgediende is de 71-jarige Poolse regisseuse Agnieska Holland die met MR. JONES teruggaat naar het jaar 1933 waarin de uit Wales afkomstige journalist Gareth Jones van Moskou naar Charkow in de Oekraïne reist om verslag te doen van de gruwelijkheden van het bewind onder Stalin.

De laatste oudgediende is de 64-jarige Noorse regisseur Hans Petter Moland die met zijn film OUT STEALING HORSES teruggaat naar de jeugdjaren van Trond Sander die samen met zijn vader de vakanties doorbracht in het prachtige natuurgebied op de grens van Zweden en Noorwegen. Een film over liefde, teleurstellingen, verlies, levenslange trauma’s en schuldgevoelens.

Geen enkele debuutfilm
Interessant zouden verder nog kunnen zijn de Netflix-film ELISA Y MARCEL van de Spaanse regisseuse Isabel Coixet, de drie uur durende film SO LONG, MY SON van de Chinese regisseur Wang Xiaoshuai en de openingsfilm THE KINDNES OF STRANGERS van Lone Scherfig.

De overige films blijven voorlopig een aangename of minder aangename verrassing. Opvallend is tenslotte dat er geen enkele debuutfilm in het competitieprogramma is opgenomen. Dus weinig hoop op echt vernieuwende films, lijkt het.

 

5 februari 2019

MEER FILMFESTIVAL

Verslag Filmfestival Berlijn 2018 deel 2 (slot)
Verrassende winnaar Gouden Beer

door Bert Goessen

Zaterdagavond is het 68ste Filmfestival van Berlijn afgesloten met de uitreiking van de Gouden Beer voor beste film. Die ging verrassend genoeg naar TOUCH ME NOT van de Roemeense regisseuse Adina Pintilie. De Zilveren Beer ging, al even verrassend, naar MUG van de Poolse regisseuse Malgorzata Szumowska. Gewaagde keuzes van de jury onder voorzitterschap van Tom Tykwer. Gedoodverfde winnaars als Wes Anderson met ISLE OF DOGS en Erik Poppe met UTØYA 22. JULI bleven met lege handen achter.

In de controversiële film TOUCH ME NOT gaan Laura, Tomas en Christian in een emotionele reis op confronterende wijze op zoek naar hun eigen intimiteit. Daarnaast onderzoeken ze hoe ze anderen kunnen liefhebben zonder zichzelf te verliezen. De film heeft een hoog therapeutisch gehalte, hetgeen menig bezoeker tijdens de persvoorstelling deed besluiten voortijdig te vertrekken. ‘You like or you hate it’ lijkt voor deze film de belangrijkste typering. Dwars tot op het bot en daardoor uiterst controversieel.

MUG
MUG is van een heel ander kaliber. De Poolse regisseuse Malgorzata Szumowska heeft mooie films gemaakt zoals IN THE NAME OF en BODY. Haar nieuwe film is een verrassend lichte komedie over de waanzin van het bouwen van een Christus-figuur in een klein stadje aan de Pools-Duitse grens. Bij de bouw van het beeld valt de jonge Jacek van een steiger en raakt lichamelijk ernstig verminkt. Dat maakt een einde aan zijn zorgeloze leven als hardrockmuziekliefhebber. Ook het huwelijk met zijn grote liefde valt in duigen.

In het eerste deel van de film zet Szumowska de personages met veel gevoel voor humor en met veel vaart neer. De beelden worden regelmatig ondersteund met een stevige soundbeat. Naar het einde toe wordt de film helaas wat vlakker en minder verrassend. Wat blijft zijn de sappige sneren naar de katholieke kerk en het bekrompen, kleinburgelijke karakter van het Poolse dorpsleven.

IN DEN GÄNGEN
Op de laatste competitiedag nog een verrassende film die helaas niet in de prijzen is gevallen. IN DEN GÄNGEN heet de film van de 36-jarige in Leipzig geboren Thomas Stuber. Een hartverwarmende en charmante tragikomedie over Christian, een voormalige kleine crimineel die na zijn gevangenisstraf in een supermarkt gaat werken in een klein plaatsje in het voormalige Oost-Duitsland. Daar ontmoet hij de eenzame Bruno, die zijn leermeester en begeleider wordt en Marion, een getrouwde vrouw die avances probeert te maken. Beetje bij beetje ontstaat er in de gangen van de supermarkt, waar de drie hoofdpersonen de vakken vullen, een innige band. Stuber weet op subtiele wijze steeds meer laagjes toe te voegen waardoor de kijker op het einde van de film de nodige sympathie kan opbrengen voor deze broze, eenzame en meelijwekkende figuren.

Wat betreft de overige competitiefilms in de laatste dagen van het festival kan ik kort zijn, omdat ze op een of ander manier niet aan de verwachtingen hebben kunnen voldoen.

DON’T WORRY, HE WON’T GET FAR ON FOOT
De nieuwe film van Gus van Sant is gebaseerd op de memoires van cartoonist John Callahan, die op zijn 21ste na een auto-ongeluk in een rolstoel belandt. Samen met zijn maatjes Annu en Donny probeert hij het beste van het leven te maken. Zijn observaties legt hij vast in humorvolle cartoons, die ook in de film gebruikt worden. Een standaard biopic, licht van toon maar weinig indrukwekkend. Van Sant heeft in het verleden betere films gemaakt zoals GOOD WILL HUNTING, MILK en ELEPHANT.

SEASON OF THE DEVIL
Een vier uur durende film van de Filipijnse regisseur Lav Diaz die helaas minder overtuigt dan zijn vorige THE WOMAN WHO LEFT, waarmee hij de Gouden Leeuw in Venetië won. In ellenlange, repetitieve sequenties worden de zuiveringsacties van de paramilitaire milities ten tijde van president Marcos aan de kaak gesteld. Alle dialogen worden gezongen, hetgeen in het begin wel even wennen is. Grappig detail vormt het steeds terugkerende liedje La, la, la… dat voortdurend vertaald wordt met La, la, la…

KHOOK
Iraanse komedie van Mani Haghighi over een filmregisseur die, net als een aantal van zijn college-regisseurs ten prooi valt aan een aanslag op zijn leven door een man die zich verschuilt achter het masker van een varken. Met een aardige dosis humor probeert de film het beroepsverbod dat menig filmregisseur in Iran treft aan de kaak te stellen. Interessant voor de lokale markt, maar minder boeiend voor een internationaal publiek.

MEIN BRUDER HEISST ROBERT UND IST EIN IDIOT
Uitermate teleurstellende film van de Duitse regisseur Philip Gröning, die in 2013 nog imponeerde met DIE FRAU DES POLIZISTEN. Robert en Elena zijn broer en zus en brengen hun tijd door in een korenveld nabij een benzinestation. Het is hun laatste zomer samen. Robert bereidt Elena voor op haar examen filosofie en houdt van Heidegger. Zijn voornaamste statement luidt: De zin van het bestaan is tijd.

Bespiegelingen over ruimte en tijd, over zin en zinloosheid en over de symbiotische relatie tussen broer en zus passeren voortdurend de revue gedurende de drie uur dat de film duurt. Helaas is Gröning’s film te bombastisch en de filosofie te veel van de koude grond om te kunnen imponeren.

MUSEO
De Mexicaanse regisseur Alfonso Ruizpalacios werd in 2014 bekend met zijn debuutfilm GUEROS. Zijn nieuwe film gaat over twee studenten, Juan en Wilson, die bij een inbraak in het Archeologisch Museum van Mexico Stad er vandoor gaan met diverse kostbare stukken van de Maya’s en de Azteken en in het bijzonder het dodenmasker van Koning Palal. In hun naïviteit denken ze deze stukken voor veel geld te kunnen verkopen. Maar al snel blijkt dat tijdens hun reis door Mexico op zoek naar geschikte kopers, een onmogelijke opgave te zijn. Gedesillusioneerd komen ze tot inkeer en brengen de gestolen goederen terug naar het museum.

De film is gebaseerd op waar gebeurde feiten uit het jaar 1985. Men dacht toen dat de inbraak in het museum door professionele inbrekers moest zijn gepleegd, maar dat bleken later dus twee naïeve studenten te zijn. De film is goed gemaakt, ziet er verzorgd uit, maar mist helaas de kwaliteit van een echt spannende inbrekersfilm.

ELDORADO
Innemende film van de Zwitserse regisseur Markus Imhoof. In ELDORADO probeert hij een link te liggen tussen de huidige vluchtelingencrisis en de kinderen die tijdens WO II vanuit Italië naar Zwitserland werden gestuurd. In het gezin Imhoof werd een Italiaans meisje opgevangen waarvan de vader was gesneuveld en de moeder ernstig verwond. Beelden van vluchtelingen die vandaag de dag uit zee worden opgepikt worden afgewisseld met het persoonlijke verhaal van Imhoof waardoor de filmkijker zich meer zou moeten kunnen identificeren met de vluchtelingen. Het is een nobele en moedige poging van Imhoof om het probleem persoonlijker te maken, maar helaas heeft de film ook niet meer te bieden. Inmiddels hebben we al talrijke films over vluchtelingen gezien die vaak beter zijn.

Tenslotte zaten er in het hoofdprogramma nog drie films die buiten competitie meededen, maar wel de nodige indruk maakten.

7 DAYS IN ENTEBBE
Regisseur José Padilha, die eerder in Berlijn de Gouden Beer heeft gewonnen met zijn TROPA D’ELITE, levert met zijn nieuwste film een politieke actiethriller af over de vliegtuigkaping in Entebbe in 1976. De gegijzelden werden toen uiteindelijk bevrijd door de inzet van het Israëlische leger. Er werden geen onderhandelingen gevoerd over het vrijlaten van Palestijnse gevangenen. En ook nu 50 jaar na dato worden er nog steeds geen onderhandelingen gevoerd tussen Israëli en Palestijnen over eventuele vrede. Dat is de boodschap die de regisseur ons wil meegeven. Parallel met het verhaal over de kaping heeft Padilha een uitbundige dansvoorstelling gemonteerd die op het einde van de film het opzwepende ritme van de finale op fenomenale wijze ondersteunt.

UNSANE
Verontrustende psychologische thriller van Steven Soderbergh, volledig gefilmd op een Apple iPone. De kwaliteit van de beelden laat daardoor te wensen over, maar sluit wel perfect aan bij de sfeer die Soderbergh wil creëren. Door een misverstand komt een jonge vrouw in een psychiatrische instelling terecht waar niemand bereid is haar echte verhaal te geloven en haar te helpen.

UNSANE roept vragen op over de kwaliteit van ons zorgstelsel, de perceptie van de realiteit en de drang tot overleving. Claire Foy, de steractrice uit THE CROWN, speelt een overtuigende hoofdrol. De vergelijking met ONE FLEW OVER THE CUCKOO’S NEST ligt voor de hand, zeker als blijkt dat degenen die worden verpleegd een betere kijk op de realiteit hebben dan de verplegers zelf.

ÁGA
De Bulgaarse regisseur Milko Lazarov heeft met ÁGA een klein pareltje afgeleverd dat zich afspeelt op de uitgestrekte sneeuwvelden in het hoge Noorden. Daar wonen Nanook en zijn vrouw Sedna. Hun bestaan is hard, maar beiden klagen niet. Ze houden zich bezig met de dagelijkse dingen zoals eten koken, jagen en elkaar ‘s avonds verhalen vertellen. Sedna is ziek en voelt dat ze niet lang meer heeft te leven. Het liefst wil ze nog één keer hun dochter Ága bezoeken die in een diamantmijn werkt ver van hun huis. Ze prepareert nog een muts voor Ága, maar helaas komt ze voortijdig te overlijden. Nadat Nanook haar heeft begraven gaat hij alleen op zoek naar Ága. Op het einde van de film vindt er een emotionele ontmoeting plaats tussen vader en dochter.

De beelden in ÁGA zeggen duizend maal meer dan de spaarzame woorden die Nanook en Sedna met elkaar uitwisselen. Het onbedorven sneeuwlandschap is van adembenemende schoonheid mede door de vele bijzondere camerastandpunten. Een melodrama waarbij menigeen de ogen niet droog zal weten te houden.

Concluderend mogen we stellen dat de competitie van de 68ste editie van het Filmfestival van Berlijn gekenmerkt werd door een gewaagde selectie. Controversiële films als TOUCH ME NOT, MEIN BRUDER HEISST ROBERT UND IST EIN IDIOT en SEASON OF THE DEVIL stonden geprogrammeerd naast meer commerciële films als ISLE OF DOGS, DON’T WORRY, HE WANT GET FAR ON FOOT en kwaliteitsfilms als LAS HEREDERAS, ÁGA, MUG en IN DEN GÄNGEN. Dat uiteindelijk twee vrouwelijke regisseurs met de Gouden en Zilveren Beer werden bekroond mag opvallend heten. Zou #MeToo ook hier haar invloed hebben doen gelden……
 

25 februari 2018

 

DEEL 1

 

MEER FILMFESTIVALS

Verslag Filmfestival Berlijn 2018 deel 1
Drie grote favorieten

door Bert Goessen

Halverwege het 68ste Filmfestival van Berlijn lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat van de 11 films die er tot nu toe in competitie zijn vertoond, drie films met kop en schouders boven de rest uitsteken.

1. ISLE OF DOGS
Regisseur Wes Anderson, bekend van o.a. THE GRAND BUDAPEST HOTEL en MOONRISE KINGDOM, had dit jaar de eer het 68ste Film Festival van Berlijn te mogen openen met zijn stopmotion-animatiefilm ISLE OF DOGS. De film speelt in het Japan van 2038 en vertelt op liefdevolle en charmante manier het eenvoudige verhaal van een corrupte, kattenminnende burgemeester die alle honden naar een desolaat vuilniseiland verbant, waar met hulp van een 12-jarig jongetje aan een ontsnapping wordt gewerkt.

Anderson’s film vertoont veel gelijkenis met zijn eerdere animatiefilm FANTASTIC MR. FOX. Maar de personages zijn nu nog excentrieker, de decors nog uitbundiger en de maatschappijkritische verwijzingen nog duidelijker. ISLE OF DOGS is een lieve film die je af en toe laat glimlachen en waar je met een warm en gezellig gevoel uitkomt. Een ideale film om een festival mee te openen.

Bill Murray, Greta Gerwig, Bryan Cranston, Jeff Goldblum en Tilda Swinton behoren tot de sterrencast van stemacteurs. De film speelt zich af in fictief Japan als hommage aan de films van Akira Kurosawa, de beroemde Japanse filmregisseur waar Anderson een groot bewonderaar van is.

2. LAS HEREDERAS
Een verrassend mooie debuutfilm van Marcelo Martinessi uit Paraguay. Twee vrouwen wonen al jaren samen in een groot huis en leven financieel van een grote erfenis. Als hun schulden verder toenemen, moeten ze steeds meer huisraad verkopen. Een van de twee vrouwen belandt zelfs in de gevangenis. Voor de andere vrouw gaat dan een nieuwe wereld open. Ze is in haar relatie altijd afhankelijk geweest van de andere. Nu moet ze zelf de dingen regelen. Stap voor stap kruip ze uit haar schulp. Zelfs erotische gevoelens voor een andere vrouw laat ze toe. Als haar geliefde uit gevangenis terugkeert neemt ze een verrassende en rigoureuze beslissing. Een subtiele film met veel gevoel voor detail. De sensuele sfeer en het prachtige acteerwerk maken hem tot een klein meesterwerkje.

3. UTØYA 22. JULI
De datum 22 juli 2011 zal in Noorwegen altijd herinnerd blijven als de dag waarop in Oslo en het eiland Utoya 77 slachtoffers vielen als gevolg van een aanslag door Anders Breivik. Regisseur Eric Poppe heeft de gebeurtenissen van toen gereconstrueerd vanuit het standpunt van de slachtoffers. De naam Breivik wordt niet genoemd, zelfs niet in de aftiteling. Poppe wilde deze film maken, omdat hij vond dat het drama en het verhaal van de slachtoffers in de media werden weggedrukt door de vele aandacht die er wel was voor de dader en het oprichten van een herdenkingsmonument ter nagedachtenis van de slachtoffers. De film die in één take is opgenomen, kan zeker als monument worden beschouwd.

De aanslag op Utoya duurde precies 72 minuten. De film van 90 minuten probeert de verbijstering en de doodsangst over te brengen die de betrokkenen gevoeld moeten hebben tijdens de helse 72 minuten. Het camerawerk is natuurlijk van uitzonderlijke kwaliteit, want om alles in één take te kunnen draaien moeten er helse toeren worden uitgehaald.

De overige 8 films konden helaas niet aan de hooggespannen verwachtingen voldoen.

DOVLATOV
Alexey German, de Russische regisseur van DOVLATOV staat bekend om zijn hybride, intellectualistische films. Ook nu vertelt hij het verhaal van een schrijver/dichter/journalist die in de jaren ‘70 in Leningrad moeilijk zijn literaire werk en zijn journalistieke stukken krijgt gepubliceerd. De Russische maatschappij is aan verandering onderhevig. Er ontstaat onder het bewind van Brezjnev een zekere vrijheid. De literaire elite moet haar weg zoeken in deze nieuwe situatie. Jammer dat German’s film moeilijk toegankelijk is voor het doorsnee bioscooppubliek. Ook nu verzandt zijn betoog in intellectualistische hoogdraverij. Misschien interessant voor de culturele elite, maar onverteerbaar voor het gewone publiek.

FIGLIA MIA
De Italiaanse regisseuse Laura Bispuri vertelt het verhaal van drie vrouwen op het eiland Sardinië. De 10-jarige Vittoria wordt door haar moeder Tina weggehouden van Angelica, met wie ze een geheim mee deelt en die ergens afgelegen woont met haar paarden en een happy-go-lucky leven leidt. Als Vittoria op zekere dag toch in contact komt met Angelica ontstaat er een vriendschapsband waar Tina niet blij mee is. De twee vrouwen en het meisje schreeuwen elk op hun manier om aandacht in een rauwe film die niet al te makkelijk valt te doorgronden.

THE REAL ESTATE
Een even bizarre als bijzondere film uit Zweden van het bij ons onbekende duo Axel Petersen en Mans Mansson. Het verhaal is simpel. Na de dood van haar vader erft de 68-jarige Nojet een flatgebouw van haar vader. Het beheer door haar halfbroer en zijn zoon is een chaos en het gebouw heeft behoorlijk achterstallig onderhoud. Met behulp van een bevriende advocaat probeert Nojet uiteindelijk het gebouw te verkopen. De film is vooral door zijn vormgeving bijzonder. Groezelige beelden met veel close-ups, abrupte wendingen in de montage en personages met markante koppen. De seksscène tussen een man en vrouw op leeftijd wordt zonder gêne expliciet in beeld gebracht en zou betiteld kunnen worden als WOLKE 9 / 2.0.

3 TAGE IN QUIBERON
Net als in UTØYA 22. JULI is er in de film van Emily Atef sprake van een reconstructie, maar dan van een heel andere orde. In 1981 geeft de Duitse actrice Romy Schneider op het Franse eiland Quiberon een interview aan een verslaggever van het blad Stern. Ook Robert Lebeck, de fotograaf die wereldberoemde foto’s van Romy Schneider maakte, is daarbij. De film geeft ons een beeld van de gebeurtenissen die er plaatsvonden tijdens de drie dagen die Romy op het eiland verbleef. Tegenover Stern-reporter Michael Jürgs is ze openhartiger dan ooit. Samen blikken ze terug op het leven en de carrière van de dan 42 jarige Romy Schneider. Dit tot ongenoegen van haar vriendin Hilde, die haar probeert te beschermen tegen de ‘riooljournalistiek’ van de roddelbladen.

Marie Bäumer speelt de rol van Romy Schneider met verve in een zwart-wit film die in de huid van de actrice probeert te kruipen. Haar twijfels, haar ongelukkig zijn, haar onzekerheid, haar ondergewaardeerdheid en haar gevoeligheid zijn karaktereigenschappen die tot een beter begrip van de persoon Romy Schneider moeten leiden.

DAMSEL
David en Nathan Zellner hebben met DAMSEL een komisch bedoelde western afgeleverd maar schieten helaas hun doel voorbij. Ondanks de aanwezigheid van Mia Wasikowska en Robert Pattinson weet de film niet te overtuigen. Het is vlees noch vis: geen echte western in de klassieke zin van het woord en geen echte komedie.

TRANSIT
Christian Petzold, de Duitse regisseur die eerder indruk maakte met zijn drama BARBARA, stelt enorm teleur met zijn nieuwe film waarin hij de vluchtelingenproblematiek uit de tijd van WO II probeert te vertalen naar de tegenwoordige tijd. De film is stroperig en voelt eerder aan als een theaterstuk dan een film. De personages komen niet tot leven en de verplaatsing in de tijd werkt niet. Al met al een mislukte film dus. 

EVA
De Franse regisseur Benoît Jacquot lijkt met EVA het succes te willen evenaren van ELLE van Paul Verhoeven. Ook nu speelt Isabelle Huppert een belangrijke rol in een soort prostitutiethriller.

Een gelegenheidsschrijver gebruikt zijn prostitutiebezoek als inspiratiebron voor een nieuw theaterstuk. Maar als zijn vrouw erachter komt loopt de boel danig uit de hand. Een typisch Franse film over list en bedrog, vreemdgaan en waarin altijd wel iemand schrijver is. Een film zonder enige meerwaarde.

LA PRIERE
Cedric Kahn’s film gaat over de 22-jarige Thomas die in een afkickcentrum voor drugs- en alcoholverslaafden terechtkomt. Het centrum in de bergen wordt geleid door een ex-priester en zijn motto is dat iedereen door gebed en geloof in God en vriendschap weer op het rechte pad komt. Dus wordt er veel gebeden in de film die ze rechtstreeks naar het Vaticaan zouden kunnen sturen. Want de boodschap is even simpel als duidelijk: het geloof als oplossing voor uw problemen. Dat een dergelijke film met zo’n naïeve boodschap in deze tijd nog gemaakt kan worden is verbazingwekkend.

COBAIN
Een bijzonder vermelding verdient de nieuwe film van onze Nederlandse cineaste Nanouk Leopold. Helaas niet in het competitieprogramma opgenomen, maar in de sectie Generation 14+. Eigenlijk jammer dat deze film niet zijn wereldpremière heeft beleefd op het afgelopen Film Festival van Rotterdam.

In de nieuwe film van Nanouk Leopold (GUERNSEY, BOVEN IS HET STIL) speelt Bas Keizer met verve de rol van een jonge teenager die veel te snel volwassen moet worden. Zijn moeder is drugsverslaafd en leeft op straat. Ze is opnieuw in verwachting van een kind. Cobain doet er alles aan opvang voor haar te regelen, maar als dat niet lukt neemt hij uiteindelijk zelf de zorg voor haar op zich. Als de moeder komt te overlijden vindt er een heftige gebeurtenis plaats die het verdere leven van Cobain indringend zal veranderen. De film van Nanouk vertoont veel overeenkomst met het werk van de Franse cineaste Claire Denis. Hybride, dicht op de huid gefilmd en een getormenteerd hoofdpersonage. De muziekscore zorgt af en toe voor enige verlichting, terwijl dat bij Denis vaak niet het geval is. Leopold’s kwaliteit als cineaste staat eigenlijk al sinds haar debuut (GUERNSEY) vast. Alleen komt die ook in COBAIN nog niet tot volle ontplooiing.
 

20 februari 2018

 

DEEL 2

 

MEER FILMFESTIVALS