Maggie Lee, artistiek directeur CinemAsia (DEEL 1): 
“Twee van de grootste filmmarkten ter wereld vind je in Azië”

door Alfred Bos

CinemAsia is het jaarlijkse filmfestival rond films uit Azië. Met dertig films, waarvan acht in competitie voor de Jury Award, een programma van kortfilms en negen regisseurs (plus een aantal acteurs en producenten) te gast is het affiche voller dan ooit. CinemAsia 2018 opent met Monster Hunt 2 en sluit af met A Better Tomorrow 2018, twee recente blockbusters uit China. De vertoning van A Better Tomorrow 2018, een remake van John Woo’s klassieker uit 1986, is de Europese première.

Het programma van blockbusters, arthousefilms en documentaires toont de inbreng van Maggie Lee, sinds afgelopen najaar artistiek directeur van het festival. Lee is programma-consultant van het Tokyo International Film Festival en het Vancouver International Film Festival, en recenseert Aziatische films voor het Amerikaanse filmvakblad Variety. “CinemAsia volgt de veranderingen in Azië. Het is inmiddels een belangrijke speler in de wereld, niet alleen politiek maar ook in cultureel opzicht”, aldus Lee.

Het overkoepelende thema van CinemAsia’s elfde editie is de nieuwe generatie uit Azië. Voor het competitieprogramma selecteerde Lee acht films van regisseurs aan het begin van hun loopbaan (maximaal drie films gemaakt) uit Japan, China, Taiwan, Zuid-Korea, Thailand, Hong Kong, de Filipijnen en Indonesië. Dat land is tevens focusland: de internationaal meest succesvolle Indonesische regisseur van dit moment, Joko Anwar, is te gast in Amsterdam en verzorgt een masterclass; hij is tevens lid van de competitiejury. Zijn remake van de horrorfilm Satan’s Slave, in Indonesië de best bezochte film van 2017 en inmiddels verkocht aan meer dan veertig landen, is één van de zes Indonesische films die tijdens het festival worden vertoond.

Gemengd programma
CinemAsia vult een gat, want Aziatische films zijn schaars in de Nederlandse filmzalen. Het afgelopen jaar gingen in de theaters van bioscoopketen Pathé 112 films in première, waarvan drie uit Azië, vertelt Hui-Hui Pan, zakelijk directeur van CinemAsia. “Film uit Azië is ondervertegenwoordigd in de Nederlandse bioscoop.”

Met de komst van Maggie Lee als artistiek directeur is de doelstelling aangescherpt. CinemAsia wil films brengen die niet te zien zijn op gevestigde filmfestivals in Nederland als IFFR (International Film Festival Rotterdam) en IDFA (International Documentary Filmfestival Amsterdam); toegankelijk en voor een breder publiek programmeren, onder meer door grote producties te vertonen; en actief op zoek gaan naar jong en nieuw talent. De nieuwe koers blijkt uit het programma van CinemAsia 2018.

“Ik wil dat mensen andere ideeën krijgen over film uit Azië,” zegt Lee. “Veel Europeanen kennen de Aziatische cinema alleen van films die draaien op festivals als Berlijn, Cannes, Venetië en IFFR. Daarbuiten zijn er veel films en regisseurs die ook een kans verdienen om gezien te worden.”

“Grote Aziatische succesfilms zijn zelden in de Europese bioscoop te zien”, vervolgt ze. “Bovendien vallen artistieke kwaliteit en arthouse lang niet altijd samen. Daarom staan er ook blockbusters uit Azië op het programma van CinemAsia. Voor het competitieprogramma heb ik doelbewust gekozen voor films van jonge of debuterende regisseurs. Dat programma telt zeer uiteenlopende films, I’m really mixing it up. We hebben een Japanse film die gemaakt is met een minimaal budget naast een kaskraker uit Zuid-Korea die vorig jaar kerst in première is gegaan.”

Europese primeur
Toen Maggie Lee de uitnodiging aannam om – als opvolger van Lorna Tee – artistiek directeur van CinemAsia te worden, realiseerde ze zich dat het festival zich via een eigen profiel van andere festivals zou moeten onderscheiden. Als programma-consultant van het Tokyo International Film Festival, het oudste filmfestival van Azië, was ze bekend met dat probleem. In Tokio heeft ze een afdeling die zich bezighoudt met debuterende filmmakers uit Azië. Via dat werk heeft ze een uitgebreid netwerk in de Aziatische cinema kunnen opbouwen. “Dat gebruik ik nu als artistiek directeur van CinemAsia, al is het een andere missie voor een ander publiek.”

“Alle grote festivals jagen op wereldpremières, of de films nu goed zijn of niet. Wij programmeren kwalitatief hoogwaardige films die voor Nederland nieuw zijn, dit jaar vooral films uit 2017 en twee uit 2018. Op de andere kleine festivals kunnen er films van vijf jaar oud op het programma staan. We tonen ook documentaires over Aziatische cultuur en films die het publiek een andere kijk op Azië geven, voorbij de stereotypen.”

Voor Lee zijn de openings- en slotfilm reden voor een feestje. Monster Hunt 2, het vervolg op de Chinese hitfilm uit 2015, verscheen in China op 16 februari en beleeft op CinemAsia zijn tweede Europese vertoning, na het filmfestival van Berlijn. Met afsluiter A Better Tomorrow 2018, die in januari uitkwam in China, heeft het festival een Europese primeur.

Lee: “Daarnaast brengen we arthousefilms die niet op IFFR te zien waren. En we halen nieuwe regisseurs naar Nederland, geen veteranen van het festivalcircuit. Die willen graag naar Amsterdam komen, sommigen betalen de reis uit eigen zak. Ze kunnen zich aan een nieuw publiek presenteren en kennis maken met collega’s uit Nederland die geïnteresseerd zijn in de Aziatische cinema.” Zoals Martin Koolhoven, lid van de competitiejury.

Waar lopen films uit Azië tegenaan wanneer ze zich op de Europese en Amerikaanse filmmarkt begeven?

Maggie Lee: “Dat is een grote vraag. Dat proberen de Chinezen nog steeds uit te vinden!”

Hun antwoord is: het opkopen van (Amerikaanse) productiehuizen.

Lee: “Dat werkt dus niet zo goed, want de overheden in Amerika en Europa stellen grenzen. Het is een belangrijke vraag voor de cinema uit Azië. Op onze bescheiden manier zijn we daar ook mee bezig. We proberen het beeld bij te stellen. China staat klaar om Amerika in te halen als de grootste filmmarkt van de wereld. Qua bezoekersaantallen en bioscoopzalen is dat al het geval. Maar ook wat betreft filmproductie en geld dat wordt geïnvesteerd in film is China bezig om de positie van grootste filmland ter wereld over te nemen van Amerika. In kwalitatief opzicht heeft China nog een lange weg te gaan.”

“Wat veel mensen zich niet realiseren is dat Japan de tweede filmmarkt ter wereld was, voordat China die plek overnam. Vanaf de jaren vijftig was Japan de tweede grote filmmarkt, na de Verenigde Staten. Japan is nu nummer drie, maar twee van de grootste filmmarkten ter wereld bevinden zich in Azië.”

“Dat maakt een connectie tussen de filmmarkten van Europa en Azië onvermijdelijk. Hollywood spoedt zich naar China en China komt naar Hollywood. China wil uiteraard een connectie met de rest van Azië, maar ook met Europa. Wat ik met de programmering van CinemAsia heb geprobeerd is om de nieuwste beelden van China en andere landen uit Azië bij het publiek te introduceren. Het thema dit jaar is Jeugd en we laten veel films zien die gaan over jonge mensen. Jonge mensen zullen het verschil maken in hun land, ze zullen voor verandering en vernieuwing zorgen. Wanneer het jonge publiek in Nederland films ziet over hun leeftijdsgenoten in Azië, zullen ze inzien dat er veel meer overeenkomsten zijn dan ze zich realiseren.”

Lappendeken van culturen
Culturele invloed noemt men wel soft power. Jonge mensen in China luisteren naar elektronische dansmuziek uit Nederland, maar Nederlandse hipsters luisteren niet naar Chinese clubmuziek. J-Pop (uit Japan) en K-Pop (Korea) zijn in het westen niet echt populair. Bij popmuziek is de soft power van Azië gering. Voor film hoeft dat niet zo te zijn. Wat zijn de ideeën van Maggie Lee daarover?

“Lastige vraag”, zegt ze. “Azië is een lappendeken van landen en culturen. Elk heeft zijn eigen soft power te slijten. En zijn eigen agenda. Op dit moment zijn Japan en Zuid-Korea de landen die daar het best in slagen. K-Pop en J-Pop doen het in Europa misschien niet zo goed, maar games en manga zijn wel succesvol.”

“Mijn idee is dat het nooit werkt wanneer soft power tot overheidsbeleid wordt gemaakt. Het moet uit het hart komen. Daarom is Singapore in dat opzicht zo beroerd: je kunt creativiteit niet managen. En slaagt Japan daar wel in, want ze zijn er niet mee bezig. Maar ondertussen is hun geeky cultuur zo vreemd en zo excentriek dat het vanzelf contact maakt met mensen in Europa of Amerika die zichzelf om de een of andere reden een beetje anders voelen dan de meeste van hun landgenoten. Die geen band voelen met de mainstream, maar zich wel herkennen in dat excentrieke uit Japan.”

“Overal zijn mensen met een open en nieuwsgierige geest wier belangstelling niet wordt bevredigd door de mainstream cultuur. CinemAsia bundelt een grote variëteit uit een veelheid van landen die wellicht iets hebben te bieden wat men hier nog niet kent. Of hen doet inzien dat er overeenkomsten zijn, waardoor er een connectie ontstaat. Met die cultuur heeft een deel van het Nederlandse publiek wellicht meer gemeen dan met de cultuur die ze zien in een Hollywood-film. Dat is mijn hoop en dat doel is bereikbaar. Het team van CinemAsia telt veel mensen als Hui-Hui, tweede generatie-Nederlanders met een Aziatische achtergrond.”

CinemAsia gaat over film uit Azië. Maar: geen Bollywood, geen Nepal, geen Iran in het programma.

Lee: “Bollywood heeft zijn eigen distributiekanalen over de wereld. Het is een heel eigen cinema, een heel eigen wereld. We kunnen de vertoningsrechten ook niet betalen, die zijn enorm. Bollywood-films, met hun song & dance, zijn vreemd in westerse ogen. Maar er worden in India ook geweldige, onafhankelijk geproduceerde films gemaakt. Om Indiase films goed te programmeren moet je het goed doen en er veel tijd in steken.”

“Ik ben geen kenner van de cinema uit India, al zie ik er wel veel. Maar dat is iets voor de toekomst. Nepal idem dito. Ik ben minder vertrouwd met de films van het Indische subcontinent. Mijn expertise is film uit Japan, China en Korea. Ik ben ook bekend met de cinema van Zuid-Oost Azië. Goed dat je erover begint, want ik ben begonnen om regionale experts bij het festival te betrekken. Mensen die kenner zijn op hun gebied, de cinema van een bepaald land.”

Valt een land als Iran binnen uw definitie van Azië?

Lee: “Azië is een groot continent en CinemAsia is een klein festival. We moeten dus streng kiezen op basis van ons publiek en de belangstelling van het team. En mijn ervaring als programmeur. Ik ben nooit betrokken geweest bij filmselectie uit landen als Iran, Turkije of Kazachstan. Hun filmtaal staat dichter bij de Europese traditie. Ik zie weinig van hun films, de tijd ontbreekt me simpelweg. En we kunnen maar dertig films programmeren. Maar met de film uit India wil ik zeker meer gaan doen. Dat geldt ook voor de cinema van Zuid-Oost Azië, landen als Vietnam en Singapore.”

Welke trends ziet u in de Aziatische cinema?

Lee: “Elk land is anders. Japan gaat een beetje door een crisis. De thuismarkt is zo sterk dat filmmakers geen rekening houden met hun potentiële publiek in het buitenland. De grote studio’s in Japan produceren mainstream films volgens een vaststaand patroon. Daar zitten hele goede films tussen, die we evenwel niet kunnen laten zien want de vertoningsrechten zijn onbetaalbaar. Daarmee schieten de studio’s zichzelf in de voet, want ze laten een potentiële markt en een potentieel publiek liggen.”

“Aan de andere kant van het spectrum heb je in Japan regisseurs die niet in het mediasysteem willen werken en voor bijna geen geld hun eigen onafhankelijke films maken. Die worden meer en meer navelstaarderig, want ze beperken zich tot hun eigen afwijkende wereldje. Tussen die twee uitersten vind je de interessante films uit Japan. Originele, eigenwijze films die zijn gemaakt met een hoge productiekwaliteit. Dat soort films werden in het buitenland hoog gewaardeerd. Die categorie zit in de knel. Ik wil die films naar CinemAsia brengen, maar daar heb ik meer middelen voor nodig.”

Dat is voor zakelijk directeur Hui-Hui Pan het moment om zich in het gesprek te mengen. “Het is aan geldschieters vaak lastig om duidelijk te maken waarom CinemAsia belangrijk is. Er zijn toch al Aziatische films te zien op IFFR en IDFA, hoor je dan. Men is niet op de hoogte van het enorme aantal films dat er in Azië wordt geproduceerd. Films van hoge kwaliteit, in een enorme variatie in toon en stijl. Een politiethriller uit Azië is net even anders dan een politiethriller uit Hollywood of Europa. Er is dus gebrek aan kennis en bekendheid met. Dus we moeten de mensen een beetje onderwijzen over cinema uit Azië.”

Maggie Lee: “Ik weet wat de goede films zijn en waar ik ze kan vinden. Ik kan ze alleen niet betalen. CinemAsia is geen A-lijst festival, dus we krijgen ze niet gratis.”

Wat is op dit moment het belangrijkste agendapunt?

Hui-Hui Pan: “Ons zo positioneren dat de mensen het belang van CinemAsia gaan inzien. De fondsenwerving komt daarna. CinemAsia toont eigentijdse films uit Azië, van blockbusters tot arthouse. En overstijgt de stereotypen van ‘de Aziatische film’. Aziatische cinema is meer dan Jackie Chan. Dit is de elfde editie van CinemAsia, het festival bestaat sinds 2004. Dat we er, ondanks de beperkte fondsen, nog steeds zijn, zegt iets over het belang dat de medewerkers hechten aan een festival over de cinema van Azië. Dat geloof is cruciaal om de volgende stap te kunnen zetten. Naast meer budget, uiteraard.”

Tot slot nog twee meer persoonlijke vragen voor mevrouw Lee. Hoeveel films ziet u jaarlijks?

“Ik tel ze niet. Vorig jaar was ik uitgenodigd om zitting te nemen in het voorselectieteam van het Golden Horse Festival, een festival voor Chinees-talige films. In korte tijd heb ik toen zo’n tweehonderd films gezien. Voor het Tokyo International Film Festival zie ik veel films die nog niet afgemonteerd zijn. Ik zie natuurlijk ook films voor mijn plezier: Hollywood-films, Europese films. En ik ben ook filmcriticus voor Variety, dus zo zie ik ook films.”

En wat was uw favoriete film van het afgelopen jaar?

“Er is teveel om te kiezen. Kan ik daar later op terugkomen?”

 

CinemAsia 2018 vindt plaats van dinsdag 6 maart tot en met zondag 11 maart in Kriterion en Rialto te Amsterdam.

Meer informatie – download programmaboekje, achtergronden, blokkenschema en aanvullende info – via cinemasia.nl

 

25 februari 2017

 

DEEL 2 van het  interview met Maggie Lee

 

MEER INTERVIEWS