Terugblik filmjaar 2021:
Altijd maar weer de oorlog

door Jochum de Graaf

De oorlog. Altijd maar weer de oorlog. Ook in het 76ste jaar na de Tweede Wereldoorlog is er nog een stroom aan films die een extra, een ander, en in meerdere gevallen zelfs een nieuw zicht op hét ijkpunt in onze geschiedenis werpt.

Op het IDFA was er de toepasselijke rubriek ‘News from WW II’, al waren niet alle films even nieuwswaardig. Het beeld van de bungelende lijken van de Duitse oorlogsmisdadigers op het centrale plein van Kiev in Babi Yar. Ook Context blijft nog wel even op mijn netvlies hangen, al is de film een wat minder gefocuste aflevering uit het bijzonder rijke oeuvre van grootmeester Sergej Loznitsa. En ook de minutenlange scène uit een Amerikaanse toeristenfilm van het lege zonovergoten marktplein in het Poolse Nasielsk in 1938 waar Barbara Stigter in Thirty Minutes. A Lenghthening op de achtergrond het ooggetuigenverslag van het wegvoeren van de Joodse bevolking laat horen, is in mijn selectieve geheugen opgeslagen.

Nederlandse oorlogsfilms
We beleefden de uitgestelde premières van twee Nederlandse oorlogsfilms die ook internationaal goed aansloegen, dankzij een release via Amazon en Netflix. Begin juni ging dan toch De Slag om de Schelde in première, de film die met het uitgebalanceerde script van Paula van der Oest, de levensecht gefilmde oorlogsscènes het duurdere en tamelijk larmoyante Zwartboek op alle fronten verslaat en de beste Nederlandse oorlogsfilm mag worden genoemd. De Oost, Jim Taihuttu’s saga hoe een jonge soldaat langzaam het morele moeras van oorlogsmisdaden wordt ingezogen, toont ons de  grauwe historische spiegel van de eufemistisch aangeduide politionele acties in Indonesië.

Maar de kroon spant toch Quo Vadis, Aida?, de gelauwerde film – met Europese filmprijzen voor beste regie en hoofdrol – die de verschrikking van de grootste naoorlogse genocide diep aangrijpend in beeld brengt. Het drama van de tolk Aida die haar man en zonen vergeefs probeert te redden uit de hel van Srebrenica, de enclave onder de voet gelopen door de Servische troepen van Mladic, de machteloze rol van Dutchbat, het wegvoeren van de duizenden mannen en jongens, wier lot onontkoombaar is. De film die je met tal van vragen achterlaat, hoe het zo ver heeft kunnen komen, waarom er zo weggekeken is, of het zo maar weer zou kunnen gebeuren en je er indringend toe bepaalt wat je zelf in die omstandigheden zou doen.

Die blik waarmee Aida jaren na terugkomst van het drama in de kamer van haar voormalige huis in Srebrenica rondkijkt, heeft nog het meest in mijn hoofd gespeeld.

Welke films vielen ook op?
Er waren het afgelopen jaar tussen de coronabedrijven door een paar steengoede Deense films te zien: Another Round en Riders of Justice, allebei met de briljante Mads Mikkelsen. Voor een aantal films die ik voor InDeBioscoop besprak, deelde ik vier sterren uit. Mandibules, geweldig fijne absurde Franse komedie; La Haine, ook na 25 jaar nog steeds een cinematografisch monument; Nr.10, de tiende film van Alex van Warmerdam, is ook een afsluitend (?) hoogtepunt in zijn oeuvre.

De Veroordeling met de felle aanklacht tegen het door complotdenker Maurice de Hond opgetuigde mediacircus van de Deventer Moordzaak was meer dan terecht de grote Gouden Kalfwinnaar.

Grote uitzondering was het alom luid bejubelde met vier en vijf sterren bedeelde Titane, omschreven als een ‘wervelwind van een film’, ‘manifest van ongeketende creativiteit’, ‘intens expliciete beelden die nooit inboeten aan intimiteit, oprechtheid en emotie’, ‘terechte winnaar Gouden Palm’. Mij was de volstrekt bizarre plot – jong meisje dat dankzij een staaf titanium in hoofd als getormenteerde vrouw te keer gaat tegen de masculiene samenleving, ontaardend in een humorloze bodyhorror – echt niet meer dan twee sterren waard.

Tot slot was ook wel zeer bijzonder om de complete tien speelfilms van Charlie Chaplin in mooi geremasterde versies te kunnen zien.

 

23 december 2021

 

Terugblik filmjaar 2021: Een lach en een traan
Terugblik filmjaar 2021: Vervreemding van het alledaagse geluk
Terugblik filmjaar 2021: Verwarrende tijden voor filmfans
Terugblik filmjaar 2021: Pole position voor streamingdiensten