Manifesto Film Festival – Deel 1: speelfilms en documentaires
Van Koerdische karakterstudies tot paranoia-spektakel
door Sjoerd van Wijk
Voor de eerste maal wordt het Manifesto Film Festival, voorheen Norwich Radical Film Festival, in Amsterdam gehouden. De organisatie kiest voor politieke en subversieve films, die het publiek aan het denken moeten zetten. De atmosfeer is vriendelijk en de filmvertoningen zijn kleinschalig. Na afloop is er vaak ruimte tot reflectie met de aanwezigen. Dat maakt het festival onderscheidend.
House Without Roof – Karakterstudie van Koerdistan
Jan, Alan en Liya zijn broers en zus van elkaar. Geboren in het Koerdische gedeelte van Irak, maar getogen in Duitsland. Elk is het eigen pad opgegaan: Jan het moederskindje, Alan de kruimelcriminaliteit en Liya de muziek. Als hun moeder komt te overlijden kort na de val van Saddam Hoessein moeten ze terugkeren naar hun roots voor de begrafenis. Eenmaal daar blijkt dat haar laatste wens is om naast hun vader te worden bijgezet in plaats van het familiegraf van hun oom. Wat volgt is een roadtrip door een Irak waar de rust na de Tweede Golfoorlog is wedergekeerd maar de volgende destabilisering van ISIS alweer op de loer ligt. Tijdens de tocht leren de drie niet alleen elkaar opnieuw kennen, maar ook waar ze vandaan komen. Alle ontmoetingen met Koerdische Irakezen krijgen eenzelfde uitdieping als de onderlinge verhoudingen.
Op deze manier is House Without Roof een film die meer is dan drie karakters veroordeeld tot elkaar dankzij een MacGuffin. Op vernuftige wijze weet het scenario van regisseur Soleen Yusef het kleine drama van Jan, Alan en Lyia te verbinden met dat van de Koerden die ze ontmoeten. De universele gedachte van de mensheid als een grote familie wordt daardoor op inlevende wijze getoond. Het acteerwerk draagt op grote wijze bij aan de emotionele impact. Met name het spetterende vuurwerk als Jan (Sasun Sayan) en Alan (Murat Seven) met elkaar in de clinch liggen doet de film leven. Liya (Mina Sadic) lijkt hierbij achterop te raken met haar ingetogen spel, maar geeft daarmee ook het juiste tegenwicht.
De regie lijkt echter niet volledig aan te sluiten bij de sterkte van de film. Zo wordt bij het camerawerk soms gekozen voor weidse shots van het landschap, terwijl het acteerwerk vraagt om constant op de huid te blijven. Ook wordt het Koerdische Irak zo wat te lieflijk neergezet en blijven de dreiging van ISIS of de gevolgen van de Amerikaanse inval weinig invoelbaar.
9-22: Democracy Held Hostage – Prutserige animatiefilm
Wat hebben de Amerikaanse presidentsverkiezingen tussen Carter en Reagan, de Iraanse gijzelingscrisis, de Iran-Irak Oorlog, de Iran-Contra-affaire, de War on Drugs in de tachtiger jaren en de dood van twee Amerikaanse senators met elkaar te maken? Volgens 9-22: Democracy Held Hostage heel veel. In deze animatiefilm wordt advocaat Brad DiPalo ingehuurd door de mysterieuze gevangene Ian Leidholdt, die graag de gevangenis uit wil. Leidholdt geeft aan dat hij over gevoelige informatie aangaande de Amerikaanse overheid beschikt, waarna DiPalo in zijn onderzoek steeds dieper in een grote samenzwering omtrent de eerder genoemde onderwerpen wordt gezogen. Met alle spannende gevolgen die men had kunnen verwachten, zoals een verdacht sujet dat hem maant op te houden.
Niet zozeer de Amerikaanse democratie wordt gegijzeld, maar vooral de kijker. De animatiestijl heeft een knullig karakter, wat verergerd wordt door de grote herhaling in shots. Het zou een spannend verhaal moeten zijn, maar het helpt niet dat alle karakters bijna exclusief frontaal worden getoond terwijl ze tegenover elkaar zitten om weer een stukje informatie in overduidelijke expositie te vertellen. Het helpt ook niet dat alle stemmen bijzonder monotoon blijven, ongeacht de omstandigheden. Zo is er nauwelijks intonatie als iemand zich bedreigd of beledigd voelt. Dit alles is ook niet een verrassing. Het is namelijk zonneklaar dat de schrijver-regisseur de karakters beschouwt als marionetten die zijn onbewezen samenzweringstheorie als waarheid dienen te brengen, zoals dat de CIA (waar absoluut het een en ander op aan te merken valt) drugs zou verkopen aan de eigen bevolking. Gekoppeld met een uit de plaats vallend optreden van de schrijvers eigen band met foto’s van gruwelijkheden op de achtergrond, is het pasklaar dat iemand op zelf verheerlijkende wijze een appeltje te schillen heeft met de Amerikaanse overheid.
A Bridge Between Two Worlds – Verheffende documentaire
Op het Indonesische eiland Flores, dat de reguliere toerist links laat liggen op zijn toer, wordt op innoverende wijze getracht de gemeenschap te laten ontsnappen van de armoede. De van origine Québécois Gilles Raymond streek er rond 2000 neer om drinkwatervoorzieningen aan te leggen, ontmoette een vrouw en bleef er hangen. Hij probeert op verschillende manieren de gemeenschap vooruit te helpen.
De geroutineerde documentairemaker Pascal Gélinas volgt zijn vriend Gilles en de gemeenschap van Flores bij deze initiatieven en zet hun succes uiteen. Het begon met het idee van rentevrije leningen van mensen in Quebec aan Indonesische boeren, zodat deze in staat waren hun inkomen te verdubbelen. Inmiddels is er een heel netwerk opgebouwd tussen Québécois en het eiland Flores, wat wordt gereflecteerd in de titel van de documentaire.
Alle verschillende instituten die een vinger in de pap hebben, komen aan bod. Van de integere gemeentebestuurder tot de katholieke stichting die wars lijkt van de religieuze spanningen tussen christenen en moslims elders in Indonesië. Interviews met betrokkenen geven de impact van de initiatieven weer, afgewisseld met zalvende voice-over van Gélinas zelf die de diverse activiteiten van context en geschiedenis voorziet. Het schept een inspirerend beeld hoe er meer mogelijk is door de handen uit de mouwen te steken dan men zou denken, buiten de traditionele NGO’s om.
Helaas laat de documentaire na om al te diep in te gaan op de dagelijkse levens van de bewoners buiten het enthousiasme om. Daarnaast wordt geen van de geïnterviewden kritisch bevraagd. Om deze reden wordt het geheel wat te veel een hosannaverhaal en blijft het onbekend waar de knelpunten zitten of waarom dergelijke initiatieven niet wijder verspreid zijn.
Ingenium – Paranoïde spektakelstuk
Felicitas’ leven ligt danig overhoop en gedurende de gebeurtenissen van Ingenium wordt het alsmaar erger. Van jonge leeftijd is ze al bevriend met Natascha, die ze in het weeshuis leerde kennen. Maar ze heeft haar beste vriendin al een tijdje verloren, want Natascha is opgenomen in een psychiatrische inrichting. Ondertussen is Felicitas zelf ook in therapie, omdat ze geteisterd wordt door nachtmerries over haar jeugd. Als Felicitas de gezamenlijke droom van een reis naar Thailand alleen in vervulling brengt, begint een mysterie na een ontmoeting met een Duits sprekende Thaise met wie ze het goed kan vinden. Het lijkt steeds meer alsof haar leven niet is wat het lijkt. En de enige die haar kan helpen antwoorden te geven is Natascha. Samen komen de twee hartsvriendinnen in een enerverend kat-en-muisspel terecht, waar het moeilijk aan te ontsnappen is.
Tijdens de wereldpremière op het Manifesto Film Festival spatte het enthousiasme van de crew af. Deze geestdrift is dan ook kenmerkend voor de film. In de vijf jaar durende productie was er ruimte genoeg om het scenario van Michael Knoll aan te scherpen, wat leidt tot een doorwrocht mysterie. De thematiek van psychische problemen en de onzekerheid over wat echt is en wat niet, doet denken aan de recente film Unsane, maar dan vermengd met een vleugje bovennatuurlijk puzzelwerk à la de serie Dark (ook van Duitse makelij). Toch wordt nagelaten het gehele mysterie prijs te geven, wat het einde extra intrigerend maakt. De constante sprongen tussen Felicitas’ nachtmerries, de verrassingen waar ze in het echte leven voor komt te staan en spannende actie maakt haar paranoia invoelbaar.
De regie van Steffen Hacker maakt het strakke scenario echter tot een pompeus spektakelstuk. Het vlugge camerawerk tracht alles in beeld te brengen zoals bij een reguliere actiefilm, waar een subjectievere benadering meer had toegevoegd. Alle abrupte montage wordt begeleid door bruuske geluidseffecten, die in bombast de theatrale soundtrack weten te overstijgen. Dit doet afbreuk aan het zorgvuldig in elkaar stekende mysterie en in plaats van te vervoeren stompt het juist af.
28 mei 2018