****
recensie Loveless
Liefde is ver te zoeken
door Yordan Coban
Andrey Zvyagintsev’s films openen altijd met de overweldigende stilte van de natuur. Het grauwe troosteloze Russische landschap spiegelt de levens van de personages en de staat van het land. Loveless gaat over een kapot gelopen huwelijk waarvan het koppel enkel nog wegens formaliteiten bij elkaar is.
Moeder Zhenya (Maryana Spivak) en vader Boris (Aleksey Rozin) hebben allebei een nieuwe geliefde en proberen hun gezamenlijke appartement te verkopen voordat zij uit elkaar gaan. Hun zoon Alyosha (Matvej Novikov) is ongelukkig door de spanningen van de scheiding. Als hij op een dag niet meer thuiskomt van school worden de ouders in een uitputtende zoektocht gezogen. Het confronteert hen met aspecten van hun leven die ze liever achter zich gelaten hadden.
Liefdeloos
Er is geen liefde in het gezin te bespeuren. Zijn ouders weten geen enkele hobby of interesse van Alyosha op te noemen als de opsporingsambtenaar ernaar vraagt. Zij houden niet van elkaar en houden niet van hun kind. Wat niet vreemd is aangezien er nooit van henzelf gehouden is. De relaties met hun nieuwe geliefdes richten zich voornamelijk op seks en kapitaal.
Net zoals in The Return (2003) laat Zvyagintsev zijn kijker met een hele hoop vragen achter. Vragen die niet beantwoord dienen te worden. Het gaat niet om de antwoorden. Wat belangrijker is, is hoe het zo ver heeft kunnen komen en wat het ons leert over de betrokkenen.
Zonder bombarie
De manier waarop Zvyagintsev verhalen vertelt doet erg denken aan het werk van drie tijdgenoten. De films van Nuri Bilge Ceylan, Asghar Farhadi en Michael Haneke werken ook op deze manier. Alle drie de regisseurs hanteren een sobere minimalistische stijl met weinig muziek en lange scènes met weinig cuts.
De gelijkenis met de laatstgenoemde regisseur is het meest geschikt. Want net als de films van Haneke kennen de films van Zvyagintsev bijna altijd een onverwachts dramatisch keerpunt. Echter is dit niet een plottwist naar de Amerikaanse aard zoals in het werk van David Fincher, Christopher Nolan of de Canadese Denis Villeneuve. Het gaat bij Zvyagintsev en Haneke nooit om het verrassende van het moment maar meer om wat het impliceert en ons vertelt over de personages. De toon van de film verandert nooit en dat wat gebeurt, gebeurt zonder enig bombarie en vliegt voorbij in alledaagse droogheid. Net zoals in het echte leven. Dit zorgt ervoor dat de gebeurtenis de kijker niet per se doet schrikken maar confronteert met een onwerkelijke nasmaak.
Het koude Rusland
Loveless geeft de kijker een blik in het leven van het moderne, liefdeloze Rusland. Alle films van Zvyagintsev gaan over dit onderwerp. In The Return gaat het om een gebrek aan liefde tussen vader en zoons en Elena (2011) gaat over een liefdeloos huwelijk waarin alles draait om geld. Zvyagintsev lijkt te willen zeggen dat men in Rusland vergeten is wat liefde is. Al zijn personages zijn alleen met zichzelf bezig. Zij denken alleen maar aan geld, hun carrières en seks.
Het empathische gebrek in Rusland lijkt volgens Zvyagintsev door het koude bewind van Poetin te komen. Dit was al een belangrijk thema in zijn vorige film Leviathan (2014) en komt in Loveless met name terug in een dialoog van Zhenya met de politie. De autoriteiten nemen de vermissing van Alyosha totaal niet serieus en wijzen Zhenya door naar de particuliere vrijwilligers om zo de bureaucratie en onverschilligheid van het ambtenarenapparaat van Rusland te ontlopen. De vrijwilligers laten zien dat mensen onderling veel meer voor elkaar kunnen betekenen dan de overmatige institutionalisering van socialistisch Rusland. De kille, pragmatische manier waarop Poetin het land regeert heeft een koude liefdeloosheid door de aderen van het land doen stromen.
3 oktober 2017